پژوهشگران در کنار مردم
چند سالی است که مفهوم دانش شهروندی یا «citizen science» بیش‌ازپیش در سطح جوامع مختلف عملی مطرح می‌شود و هر از چند گاهی شاهد تعریف پروژه‌ای جدید در این حوزه یا اعلام نتایج پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه هستیم؛ اما دانش شهروندی چیست؟
بسیاری از مطالعات علمی نیازمند بررسی نمونه‌های پراکنده و متعدد است. برای مثال طبقه‌بندی کهکشان‌ها بر اساس شکل ظاهری، تهیه نمونه از خاک برای به دست آوردن بهترین نمونه آنتی‌بیوتیک یا دسته‌بندی حشرات بر اساس طبقه‌بندی از پیش تعیین‌شده ازجمله مثال‌هایی در این زمینه هستند.
مشکل اینجاست که تهیه نمونه یا طبقه‌بندی حجم زیادی از این موارد نیازمند این است که پژوهشگران زمان زیادی را به این کار اختصاص دهند. از سوی دیگر الگوریتم‌های رایانه‌ای در بسیاری از موارد نمی‌توانند برخی از ساده‌ترین اقدامات مانند دسته‌بندی بر اساس شکل ظاهری را که توسط پژوهشگران انجام می‌شود به‌راحتی انجام دهند. در این میان، شاید راه کوتاه‌تر و بهتر برای رسیدن به این هدف، استفاده از توان فکری افراد عادی جامعه باشد که درعین‌حال به گسترش علم علاقه‌مندند. این برون‌سپاری انجام برخی از بخش‌های پژوهش به شهروندان علاقه‌مند به دانش در اصطلاح «دانش شهروندی» نام دارد.
برگزاری انواع جشن‌های ترویج علم می‌تواند به کاهش این شکاف کمک کند، گسترش دانش شهروندی به‌ویژه از طریق برگزاری همایش‌های علمی مرتبط با این رویکرد نیز می‌تواند یکی از دیگر راهبردهای سودمند در این زمینه باشد.
اکنون پروژه‌های زیادی با استفاده از این شیوه در دنیا در حال انجام است. برای نمونه، دریکی از این پروژه‌ها، دانشمندان تصاویر انبوهی از کهکشان‌ها را در اختیار کاربران قرار می‌دهند و آن‌ها نیز باید به طبقه‌بندی این کهکشان‌ها بر اساس شکل ظاهری آن بپردازند. در این میان، شاید گسترش فناوری‌های ارتباطی و به‌ویژه اینترنت را بتوان اصلی‌ترین دلیل رونق گرفتن این رویکرد نوین در انجام پروژه‌های پژوهشی در جهان دانست.
همان‌طور که اشاره شد در سال‌های اخیر پروژه‌های علم شهروندی گسترش‌یافته است. اگر به تقویم رویدادها و همایش‌های علمی جهان نگاهی بیاندازیم، می‌بینیم که تعداد همایش‌هایی که با محوریت علم شهروندی در دنیا برگزار می‌شود نسبت به چند سال گذشته افزایش چشمگیری یافته است؛ اما این همایش‌ها چه دستاوردی به همراه دارند؟
برگزاری همایش‌های دانش شهروندی به چند دلیل می‌تواند روند رو به گسترش افق‌های دانش را شتاب بخشد.
نخست این‌که این همایش‌ها فرصت مناسبی را برای پژوهشگران رشته‌های مختلف فراهم می‌کنند تا با توان بالقوه دانش شهروندی آشنا شوند. بدون تردید هنوز بسیاری از محققان در میزان کارایی این رویکرد نوین در تردید هستند. برگزاری این رویدادهای علمی می‌تواند امکان تبادل اطلاعات در زمینه روند ترتیب دهی پروژه‌های دانش شهروندی و نیز معیارهایی که باید در اجرا در نظر گرفت را شتاب دهد.
از سوی دیگر، حضور شهروندان علاقه‌مند به دانش یا همان دانشمندان آماتور در این رویدادها می‌تواند به توانمندتر ساختن این افراد در انجام پروژه‌های آینده کمک کند.
اما شاید یکی از اصلی‌ترین مزایای برگزاری این همایش‌ها، ارتباط مؤثری است که بین شهروندان علاقه‌مند به دانش و پژوهشگران ایجاد می‌شود. شناخت بهتر علاقه‌مندی دانشمندان آماتور امکان طراحی پروژه‌های دانش شهروندی به شکلی جذاب‌تر و البته کارآمدتر را فراهم می‌سازد.
یکی از موانع عمده در زمینه ترویج علم، فاصله‌ای است که بین پژوهشگران و عامه مردم وجود دارد. باوجوداینکه برگزاری انواع جشن‌های ترویج علم می‌تواند به کاهش این شکاف کمک کند، گسترش دانش شهروندی به‌ویژه از طریق برگزاری همایش‌های علمی مرتبط با این رویکرد نیز می‌تواند یکی از دیگر راهبردهای سودمند در این زمینه باشد.
مترجم: صالح سپهری فر
No tags for this post.
