اين روزها كه به بهار نزديك مي شويم، حال و هواي شهرمان در حال تغيير است و همه به دنبال اين تغييرات، حسابي در تكاپو هستند. پرنده هاي مهاجري هم كه بهار را در ايران عزيزمان سپري مي كنند، خسته اما اميدوار يكي يكي از راه مي رسند و چهره اي تر و تازه در آسمان شهر ايجاد مي كنند.
از سوی دیگر،رفتن به طبیعت و تماشای پرندگان زیبا تفریحی است که ده ها سال است در بین مردم دنیا رواج یافته و علاقمندان فارغ از نوع شغل یا تخصص با شوق و ذوق وافر به این تفریح سالم می پردازند. برخلاف تصور عامه مردم، لازمه پرداختن به این فعالیت پرنده شناس بودن نیست، در این کار علاقه مندی به طبیعت است. کما اینکه زیبایی و رنگارنگی پرهای یک سهره یا زیبایی آواز یک توکا هر بیننده یا شنونده ای را مورد تاثیر قرار می دهد. آرامش و لذت پرنده نگری به حدی است که بسیاری از روانشناسان آن را راه حلی برای آرامش فکری و تقویت روحیه افراد می دانند.
آرامش و لذت پرنده نگری به حدی است که بسیاری از روانشناسان آن را راه حلی برای آرامش فکری و تقویت روحیه افراد می دانند
تعداد پرنده نگر های دنیا مرتبا رو به افزایش است تا حدی که در کشورهای انگلیس، اتریش وآلمان برابر طرفداران فوتبال ، پرنده نگر وجود دارد. در کشور ما نیز روز به روز بر تعداد دوستداران پرنده و پرنده نگری افزوده می شود.
پرنده نگری (Birdwatching) جزء هیچیک از شاخه های علوم بحساب نمی آید و یک پرنده نگر در زمره محققین به شمار نمی رود بلکه پرنده نگری یکی از زیر شاخه های اکوتوریسم یا طبیعت‌گردی است. در واقع پرنده شناس‌ها (Ornithologists)بسیار جزئی تر از پرنده نگرها به پرندگان نگاه می کنند و اهداف مطالعاتی و تحقیقاتی را دنبال می‌کنند در حالی که پرنده نگری لذت بردن، تجربه کسب کردن و آموختن از دنیای پر رمز و راز پرندگان است.
در این خصوص پرویز بختیاری قدیمی ترین مدرس پرنده نگری به خبرنگار سیناپرس گفت: پرنده نگری یکی از شاخه های پردآمدترین و قدیمی ترین گردشگری است،تاجایی که یک راهنمای آموزش دیده تور پرنده نگری روزانه 150دلار دستمزد دارد، اما متاسفانه کشور ما وارد این بازار نشده است .
این کارشناس محیط زیست درباره وضعیت پرندگان مهاجری که از ایران عبور می‌کنند ،افزود: ایران از گذشته‌های دور به دلیل تنوع آب‌وهوایی و داشتن سواحل طولانی با دریاهای خلیج‌فارس، عمان و دریای خزر و همچنین تعداد بسیار زیاد دریاچه‌ها و تالاب‌ها و رودخانه‌ها یکی از اصلی‌ترین مناطق پذیرای پرندگان مهاجر بوده است. بااین‌حال در سال‌های اخیر به دلیل پدیده خشکسالی و بحران آب و کاهش آب این زیست‌گاه‌ها حضور پرندگان مهاجر در کشورمان با مشکلاتی همراه بوده است.
بختیاری در پاسخ به اینکه آلودگی هوا و خشکسالی تالاب ها چه تاثیری بر پرندگان مهاجر خواهد داشت،عنوان کرد: متاسفانه به دلیل عملکرد نامناسب انسان و خشکسالی های به وجود آمده تالاب های مرکزی که می توانستند ایستگاه خوبی برای پرندگان مهاجر باشند از بین رفته است وهمه اینها دست به دست هم داده اند تا نسبت جمعیت پرندگان به دودهه قبل کاهش پیدا کند.
وی در ادامه در مورد وضعیت تهران با توجه به آلودگی های بسیار زیادی که دارد ،تصریح کرد: تهران کلان شهری است که زیستگاه های خوبی مانند دریاچه ،رودخانه وفضاهای سبز دارد که اینها می‌توانند پذیرای هزاران هزار پرنده در فصل مهاجرت باشند.
این پرنده نگر خاطر نشان کرد: طی تحقیقاتی که در ده سال گذشته انجام داده ام به این نتیجه رسیدم که در تهران بیش از 178گونه پرنده در طول یکسال میتوان دید. در تهران طیف خوبی از پرندگان ابزی، کنارآبزی و خشکی زی را می توان مشاهده کرد .امادرنهایت ممکن از آلودگی بسیاری از اینها را مریض کرده و در روند فعالیت و مهاجرت اینها اختلال ایجاد کند.
پرویز بختیاری با این بحث که همه پرندگان در ایران به شدت در حال انقراض هستند، به شدت مخالفت کرد و گفت: این جمله و نظرات نه تنها غیرکارشناسی شده است بلکه می توان به سراحت گفت که پایه و اساس علمی ندارد .زیرا ما در ایران فقط 4گونه پرنده به نام‌های ،گیلانشاه خالدار(سالهاست رویت نشده است) ، دال پشت سفید(فقط در جنوب شرقی ایران مشاهداتی گزارش شده است)، خروس کولی اجتماعی(جمعیت کمی دارد) و درنای سیبری (که در ایران تنها یک عدد ازآن وجود دارد) را به شدت روبه انقراض داریم.
خروس کولی دشتی، پرنده‌ای اجتماعی
خروس کولی دشتی یا خروس کولی اجتماعی در قزاقستان و روسیه تولید مثل می‌کند و زمستان‌ها به ایران می‌آید. شمال غربی کشور، دریای خزر و نزدیکی‌های خلیج‌فارس، زیستگاه این پرنده است. خراب شدن لانه‌های این پرندگان به وسیله دام‌های گله‌داران روسیه، عامل مهم خطر انقراض‌شان است.
این پرنده ۲۹ سانتی‌متر قد دارد و رنگ بدنش خاکستری مایل به صورتی است. دشت‌های ماسه‌ای، علفزارها، زمین‌های بایر و سواحل دریا زیستگاه این پرنده کمیاب است.در بهترین حالت گفته می‌شود که هزار تعداد از این پرنده‌ها در محیط‌زیست وجود دارد.
کاهش شدید مساحت زیستگاه‌های این پرنده، تولید مثل و ادامه حیات را برایش سال به سال سخت‌تر کرده است.علاوه بر ایران، این پرنده در کشورهای قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، افغانستان، ارمنستان، گرجستان، آذربایجان، عراق، عربستان، سوریه، ترکیه، مصر، فلسطین، اریتره، سودان و شمال غربی هند، پاکستان، سریلانکا، عمان و امارات عربی متحده نیز دیده شده است.
درنای نایاب ایران زمین
دُرنای سیبری پرنده‌ای به شدت در معرض خطر انقراض از خانواده درنا است. این پرنده ظاهر خاصی دارد که آن را از دیگر پرندگان متمایز می‌کند. درنای سیبری پرنده‌ای بزرگ با قدی نزدیک به یک‌ونیم متر و فاصله دو بال بیش از ۲ متر و بدنی یکدست سفید است که پاهای بلند سرخ‌رنگ دارد و منقار بلند سیاهی روی صورت قرمزرنگ آن نشسته‌است.
درنای سیبری به طور تاریخی به سه جمعیت اصلی شرقی، غربی و مرکزی تقسیم می‌شده که جمعیت مرکزی منقرض شده و جمعیت غربی قطعا منقرض خواهد شد (چون فقط یک پرنده بقای مانده و افزودن پرنده‌های جمعیت شرقی به آن نتیجه نداده‌است). جمعیت شرقی که در واقع تنها گروه موجود از درنای سیبری است تابستان را در شرق سیبری زادآوری کرده و برای زمستان‌گذرانی به شرق چین می‌آیند، از اعضای این گروه بیش از ۳ هزار درنا باقی‌مانده که زیستگاه زمستانی تقریباً تمام آن‌ها در دریاچه پویانگ و اطراف آن است.
جمعیت غربی و مرکزی تابستان‌ها را در سواحل رود اوب واقع در غرب سیبری و یاقوتستان گذرانده و سپس گروه مرکزی برای زمستان‌گذرانی به هند و گروه غربی به شمال ایران می‌آمدند. از گروه مرکزی در سال ۱۹۹۲ تنها یک جفت باقی‌مانده بود و آخرین آن‌ها آخرین بار در سال ۲۰۰۲ دیده شده و احتمالاً این گروه منقرض شده است. از جمعیت غربی آن نیز که تابستان به شمال ایران می‌آمدند از زمستان ۲۰۰۷ تاکنون تنها یک پرنده باقی‌مانده‌است که زمستان‌ها به تالاب فریدون‌کنار می‌آید. مسیر مهاجرت این یک پرنده از فریدون‌کنار به سوی سواحل غربی دریای خزر ادامه پیدا کرده و پس از گذشتن از استان گیلان، جمهوری آذربایجان، داغستان، و منطقه آستراخان روسیه به سوی شمال قزاقستان رفته و سپس تا رودخانه اوب در نزدیکی اقیانوس منجمد شمالی ادامه می‌یابد.
گیلانشاه خالدار ،منقرض شده است!؟
گیلانشاه خالدار با نام علمی «Numenius tenuirostris» پرنده‌ای است که در سال‌های اخیر جمعیت آن به سرعت روبه‌کاهش بوده است و شاید تا هم‌اکنون بنا به مستندات موجود جمعیت آن در دنیا منقرض شده باشد. همچنین این پرنده مدت‌هاست که در ايران ديده نشده است.پاهاي گيلانشاه خالدار، سياه است و سفيدي دمگاهش که شبيه به مثلث است از سفيدي دمگاه گيلانشاه ابرو سفيد کمتر است.گيلانشاه خالدار در پرواز به وسيله سطح شکمي و دمگاه سفيد، دم کمرنگ و تضاد بين شاهپرهاي اوليه با شاهپرهاي ثانويه راه راه مشخص مي‌شود.
دال پشت سفید،پرنده بومی ایران
دال پشت سفید خاوری (کرکس رامپ سفید) 84 سانتی‌متر است ؛ یک دال کوچک و خیلی پررنگ که قسمت پایین پشت و دمگاهش سفید و بقه سطح پشتی آن قهوه‌ای مایل به سیاه و دارای لکه‌های ریز نخودی می باشد .! سر و گردنش خاکستری پر رنگ است ، پوشپرهای زیر دم و ران‌های سفید رنگ دارد . در پرواز تضاد بین پوشپرهای سفید زیر بال و شاهپرهای نخستین و ثانوی سیاه ، جلب توجه می کند. دال پشت سفید ، رفتاری همچون دال دارد .این پرنده اجتماعی است واغلب اجازه نزدیک شدن را به انسان می دهد.
گزارش: فرگل غفاری
No tags for this post.