تا حدود ۱۰۰سال پیش، بستر اقیانوس‌ها به‌اندازه‌ی روی پنهان ماه برای ما ناشناخته بود. حتی پس از اختراع سونار و ده‌ها سال فعالیت سخت گروه‌های مختلف در سراسر جهان، تنها بخش اندکی از بستر دریاها و اقیانوس‌ها نقشه‌برداری شده، آن‌هم با کیفیتی که بعضی کوه‌ها را از قلم می‌اندازد!
حال پژوهشگران دانشگاه سیدنی با استفاده از اطلاعات ماهواره‌های «CryoSat-2» آژانس فضایی اروپا، «Jason-1» ناسا و دیگر مأموریت‌های فضایی قبلی و گردآوری بانک اطلاعاتی مناسبی از تغییرات مداری ماهواره‌ها، توانسته‌اند نقشه‌ای از میدان گرانشی زمین تهیه و عوارض بسترهای اقیانوس را ترسیم کنند.
نقشه گرانی سنجی بستر اقیانوس – رنگ قرمز و نارنجی متناظر با ارتفاعات و رنگ آبی متناظر با دره ها و شکاف ها در بستراقیانوس است.
ایده‌ی اصلی این پژوهش بر این باور استوار بود که میدان گرانشی زمین یکنواخت نیست. شکل غیرمنظم زمین و وجود مناطق چگال در پوسته، میدان گرانشی غیریکنواختی تولید کرده و شدت جاذبه از جایی به‌جای دیگر تغییر می‌کند. برای اندازه‌گیری این تغییرات از واحد میلی‌گال استفاده می‌شود که متناظر با یک‌هزارم اختلاف در شتاب گرانش به میزان یک سانتی‌متر بر مجذور ثانیه است.
تغییرات گرانش و شکل پوسته، سطح دریا را بر فراز مناطق مختلف تغییر می‌دهد. با ترکیب اطلاعات مداری ماهواره‌ها با تغییرات سطح دریا و اقیانوس و مقایسه‌ی آن‌ها با اندازه‌گیری‌های مستقیم ژرفای اقیانوس، پژوهشگران توانستند نقشه‌ای از عوارض بستر اقیانوس را با وضوح پنج کیلومتر رسم کنند. این نقشه‌ی جهانی که با طیف‌های نارنجی تا آبی پوشیده شده، سه‌چهارم سطح زمین را که زیرآب پنهان شده با کیفیتی بی‌نظیر نمایان می‌کند. نواحی سرخ و نارنجی متناظر با چگالی بالاتر پوسته است که درخط‌الرأس‌های اقیانوسی، کوهستان‌ها و مرز صفحات تکتونیکی اتفاق می‌افتد. نواحی آبی یا کمترین چگالی‌ها، دره‌ها و شکاف‌های پوسته را نشان می‌دهند.
یکی از جالب‌ترین ساختارهایی که در نقشه‌ی جدید نمایان شده، محدوده‌ای به‌اندازه‌ی تاسمانی در بستر اقیانوس هند است که ریزصفحه‌ی «مامریکس» نام گرفته. این منطقه ۴۷ میلیون سال پیش از صفحه‌ی پوسته‌ای جنوبگان جدا شد، زمانی‌که صفحه‌ی جنوبگان با سرعت ۱۵ سانتی‌متر بر سال به صفحه‌ی آسیا برخورد کرد و رشته‌کوه هیمالیا را پدید آورد. شدت این برخورد به‌قدری شدید بوده که ریزصفحه‌ی مامریکس همانند یاتاقان (البته در مقیاس زمین‌شناسی) به دور خود می‌چرخد!
پژوهشگران امیدوارند نقشه‌ی جدید علاوه بر کمک به درک بهتر حرکت صفحات پوسته‌ای و راهنمایی بهتر فرماندهان زیردریایی‌ها به پیش‌بینی‌های بهتر از زمین‌لرزه منجر شود.
منبع:پرفسورها
No tags for this post.