بیماریهای جسمی که ریشه روانی دارند

برخی از متخصصان دلیل افزایش آمار بیماریهای جسمی را وابسته به مشکلات روانی می‌دانند ومعتقد هستند پیوند روح وجسم ناگسستنی است وهرگونه اختلال در هریک دیگری را متأثر می‌سازد.  

دکتر علی اکبر نجاتی صفا استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این خصوص گفت: مروری بر متون قدیم پزشکی که از یونان و ایران و مصر باستان باقی مانده است نشان می دهد که از همان اوایل تاریخ طب نگاهی کل نگر به بیماری  وجود داشته و بیماری های تن و روان از هم جدا نبوده اند. بیماری های  روان تنی گروهی از بیماری های جسمانی هستند که عوامل روانشناختی نقش مهمی در ایجاد، تداوم و یا تشدید آن ها دارند. بیماری های شایعی مانند زخم معده، بیماری های قلبی، آسم، دیابت و سرطان در این گروه قرار می گیرند. با یک تعریف گسترده تر بسیاری از بیماری های جسمی مزمن در گروه بیماری های روان تنی قرار می گیرند.

وی ضمن بیان این نکته که استرس نقش مهمی در این زمینه دارد افزود:یکی از عوامل روانشناختی مهم، استرس است که در زندگی مدرن و صنعتی معمولا افزایش می یابد و به این ترتیب می تواند موجب افزایش شیوع بیماری های روان تنی شود. به عنوان مثال یکی از دلایل افزایش شیوع بیماری های قلبی در جامعه می تواند استرس باشد. برخی از افراد با توجه به ویژگی های سرشتی و وراثتی و نیز شرایط محیط زندگی بیشتر در معرض خطر بیماری های روان تنی هستند. به عنوان مثال خانم ها، افرادی که بطور سرشتی مضطرب و زودرنج هستند، افردی که در دوران کودکی مورد آزار جسمی و با جنسی قرار گرفته اند و افرادی که تعداد رویدادهای ناخوشایند در زندگی آنها زیاد بوده است  با احتمال بیشتری دچار بیماری روان تنی می شوند.

این روان پزشک در ادامه گفت: از سوی دیگر هر چه بیماری جسمانی شدیدتر و طولانی تر باشد و درمان آن نیز با عوارض بیشتری همراه باشد احتمال بروز مشکلات روان شناختی همراه با آن افزایش می یابد. به عنوان مثال در افراد مبتلا به سرطان احتمال بروز مشکلات سلامت روان مانند افسردگی، اضطراب و حتی خودکشی افزایش می یابد.

درمان بیماری های روان تنی نیازمند یک رویکرد کل نگر به بیمار است. در این رویکرد عوامل مختلف زیستی، روانی و اجتماعی در مدیریت و درمان بیماران مد نظر قرار می گیرد و نقش روانپزشک، روانشناس بالینی و مددکار اجتماعی در کنار پزشکان عمومی یا متخصص بسیار پراهمیت  است.

باید توجه داشته باشیم که گاهی اوقات بیماری های روانپزشکی با علایم جسمانی بروز پیدا می کنند. مثلا افسردگی ممکن است به شکل کمر درد ظاهر شود و یا اختلال های اضطرابی با علایم بیماری های قلبی و یا آسم اشتباه شوند. بنابراین جسمانی سازی در مشکلات سلامت روان پدیده ای شایع است چرا که در فرهنگ ما به علایم جسمی مانند درد یا فلج توجه بیشتری می شود. در شرایطی که  بیمار مشکلات و تعارضات  درون  ذهن  خود را با علایم جسمانی نشان می دهد تشخیص آن مشکل است. در این شرایط معمولا پزشکان ارزیابی های استاندارد مرتبط با آن شکایت جسمانی را انجام می دهند و در صورتی که این ارزیابی ها نشان دهنده مشکل جسمانی قابل اثباتی نباشد در این زمان باید به جسمانی سازی شک کرد.

وی افزود: متاسفانه گاهی در این مرحله پزشک به بیمار می گوید که تو هیچ مشکلی نداری و این برای بیماری که علایم جسمانی را تجربه می کند قابل قبول نیست. این گروه از پزشکان دید کل نگر نسبت به بیماری ها  ندارند و تنها  به جنبه  جسمی بیماری ها توجه می کنند و همینکه در معاینات یا آزمایشات یافته غیر طبیعی وجود نداشت ناراحتی های بیمار را نادیده می گیرند. به دنبال آن بیمار ممکن است به پزشکان دیگری مراجعه کند و یا پزشک را به اصرار مجبور به انجام آزمایشات و ارزیابی های بیشتر و گاهی روش های تهاجمی تر مانند آندوسکوپی و آنژیوگرافی و حتی جراحی نمایند.  ممکن است برای خود این بیماران هم پذیرش منشاء روانشناختی برای علایم مشکل باشد. در این موارد مهمترین عاملی که منجر به شناسایی و درمان مشکلات بیمار می شود، ارتباط مناسب پزشک و بیمار است. در صورتی که این نوع ارتباط وجود داشته باشد مشکل بیمار مدیریت می شود و نیازی به ارجاع بیمار به روانپزشک نیست. اما در صورتی که رابطه مناسب پزشک و بیمار وجود نداشته باشد ممکن است مداخلات روانپزشکی به این بیماران کمک کند.

دکتر نجاتی صفا در پاسخ به این پرسش که آیا بیماریهای روانی می‌توانند سرمنشاءبروز بیماریهای وخیمی نظیر سرطان باشند گفت: گاهی اوقات ممکن است در مورد نقش عوامل روانشناختی در ایجاد بیماری ها نوعی اغراق نیز انجام شود. به عنوان مثال گاهی شنیده می شود که گفته می شود "استرس علت بیماری سرطان است" و یا "دیابت در اثر غصه خوردن بوجود می آید". در ایجاد بسیاری از بیماری های مزمن مانند سرطان، دیابت و بیماری های قلبی عوامل مختلفی دخالت دارند و مشکلات سلامت روان هم یکی از این عوامل هستند و نه تنها عامل ایجاد کننده.

وی در انتها اظهار داشت:درمان بیماری های روان تنی نیازمند یک رویکرد کل نگر به بیمار است. در این رویکرد عوامل مختلف زیستی، روانی و اجتماعی در مدیریت و درمان بیماران مد نظر قرار می گیرد و نقش روانپزشک، روانشناس بالینی و مددکار اجتماعی در کنار پزشکان عمومی یا متخصص بسیار پراهمیت  است. درمان های دارویی، روان درمانی و بازتوانبخشی از جمله خدماتی هستند که توسط اعضای تیم به این بیماران ارایه می شود. همچنین این رویکرد در پیشگیری از بیماری ها بویژه بیماری های مزمن فوق العاده اهمیت دارد. به عنوان مثال مدیریت استرس می تواند خطر بیماری های قلبی را کاهش دهد.

 

گفتگو:اعظم صفایی

No tags for this post.