به این منظور گفتگویی با دکتر محمد رضا خدایی، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی انجام دادیم.
غالبا افراد مبتلا به سرطان دچار افسردگی می شوند، ایجاد این افسردگی معلول چه عواملی است؟
هم اکنون ما دو نوع افسردگی( اختلال بیماری و علایم افسردگی) داریم. گاهی اوقات این دو افسردگی به اشتباه جای یکدیگر استفاده می شوند. اختلال افسردگی خود به دو نوع ماژور و مینور تقسیم بندی می شود. اختلال افسردگی ماژور یا عمده در بین افراد جامعه بیشتر دیده می شود. این نوع اختلال معمولا به علت های مختلف ژنتیکی، اجتماعی، زیست شناختی و شخصیتی در کنار بعد معنوی افراد ایجاد می شود؛هرکدام از این عوامل می تواند بنابر وسعتشان در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. به عنوان مثال برخی افراد از نظر ژنتیکی مستعد چنین اختلالی هستند. 
این علت شخصیتی بیشتر در بین زنان یا مردان شایع تر است؟
معمولا افسردگی در بین زنان به دلیل مسایل هورمونی بیش از مردان شایع تر است؛ شیوع افسردگی زنان در حالت عادی(نه هنگام ابتلا به بیماری) 2 برابر مردان است زیرا در جامعه فشارهای روانی بیشتری روی زنان اعمال می شود. خواسته هایی که اغلب از زنان می شود با مردان متفاوت است. همچنین زنان به دلیل ترشح هورمون های زنانگی شان بیشتر در معرض افسردگی هستند. میزان بروز افسردگی در مردان ممکن است خفته یا پنهان باقی بماند و به صورت نشانه های جسمانی ظاهر شود اما اغلب افسردگی در زنان به صورت بیانی است. اغلب زنان افسردگی، بی حالی و بی حوصلگی خودشان را به زبان می‌آورند. در این بین میزان افسردگی زنان نسبت به مردان هنگام ابتلا به سرطان بیشتر است؛ هرچند سرطان هایی مانند تخمدان، ریه، سیستم گوارشی باعث ایجاد افسردگی زنان می شوند اما به نظر می رسد میزان افسردگی در زنان هنگام ابتلا به سرطان پستان شایع تر باشد زیرا سینه یکی از ارگان های مهم از نظر هویت زنانگی است به همین دلیل فرد هنگام ابتلا به این نوع سرطان احساس می کند که هویت زنانگی اش را از دست داده است و دیگر نمی تواند مانند سابق وظایفش را انجام دهد.
باید برای درمان این افراد تیمی متشکل از پزشکان متخصص، پزشک خود بیمار و سایر تخصص ها مانند داخلی، روانپزشکی، توانبخشی و همچنین روان شناسی و مددکاری اجتماعی تشکیل و آموزش های لازم به خانواده و این تیم درمان داده شود
افسردگی ناشی از بیماری در گروه های سنی مختلف چگونه است؟
افسردگی در تمام گروه های سنی دیده می شود اما میزان آن در سالمندان بیشتر از سایر گروه های سنی است.
آیا نشانه های افسردگی کودکان با بزرگسالان یکسان است؟
خیر. نوع نشانه های افسردگی کودکان با بزرگسالان بسیار متفاوت است. معمولا افسردگی کودکان مبتلا به سرطان با نشانه‌هایی مانند پرخاشگری، بهانه جویی، ستیزه جویی، خشم بی مورد، داد و بیداد، بی تمرکزی، شکستن وسایل، درس نخواندن، در خود فرو رفتگی، گوشه گیری، خاطره نویسی و…نمایان می شود. این افراد گاهی رفتارهایی مانند کودکان بیش فعال از خود نشان می دهند و انرژی زیاد آنها باعث تعجب اطرافیان و خانواده شان می شود. احساس مرگ آنان نسبت به بزرگسالان بسیار متفاوت است. بزرگسالان مرگ را ملموس تر از کودکان هضم می کنند؛ بزرگسالان مرگ را برای خودشان احساس می کنند اما کودکان چنین ذهنیتی از مرگ و سرطان ندارند. آنان احساس می کنند با ابتلا به سرطان، دیگران (نه خودشان) را از دست می‌دهند.
در این بین وظیفه اطرافیان برای رفع این افسردگی چگونه است؟ چه راهکارهایی وجود دارد که میزان افسردگی مبتلایان به سرطان کاهش یابد؟
درمان این افراد یک تنه شدنی نیست. باید برای درمان این افراد تیمی متشکل از پزشکان متخصص، پزشک خود بیمار و سایر تخصص ها مانند داخلی، روانپزشکی، توانبخشی و همچنین روان شناسی و مددکاری اجتماعی تشکیل و آموزش های لازم به خانواده و این تیم درمان داده شود.معمولا هنگامی که فرد مبتلا به سرطان می شود اطرافیان با دیده ترحم به فرد نگاه می کنند و مدام به فرد دلداری می دهند که تو خوب می شوی، قراره فلان کار را انجام بدهی و…. غافل از اینکه این حرف ها به جای تاثیر مثبت اثر مخربی روی فرد می گذارد زیرا بیمار احساس می کند که مرگش فرا رسیده است. ما باید ذهن بیمار را نسبت به بیماری اش روشن کنیم و در مورد اثرهای این بیماری و توانمندی های علمی و راه های درمانی که تاکنون در این خصوص انجام شده، اطلاع رسانی کنیم. باید تمام سوال های بیمار در خصوص بیماری اش به صورت روشن و شفاف بیان شود تا سرطان را مساوی با مرگ تلقی نکند. پزشکان نیز باید برنامه ای مدون برای درمان بیماری فرد بیمار در نظر بگیرند و طول مدت درمان و روند بهبودی و عوارض احتمالی بیماری و فایده های روش درمانی را اطلاع رسانی کنند. بیان چنین مسایلی باعث می شود فرد انگیزه لازم برای درمانش را پیدا کند. امروزه بسیاری از سرطان های مرتبط با خون، سیستم گوارش وغدد لنفاوی، تیروئید قابل درمان هستند. فرد در بسیاری از سرطان ها نیز بهبودی نسبی پیدا می کند و می تواند با همان بیماری ادامه زندگی دهد. اگر این نوع فکر و اندیشه منفی تغییر نیابد فرد به سمت نا امیدی و مرگ پیش خواهد رفت. گاهی اوقات پزشک به تنهایی نمی تواند این آموزش ها را ارایه دهد به همین دلیل اخیرا رشته ای جدید در روان پزشکی به نام علم بیماری های روان تنی ایجاد شده است. خانواده ها نیز باید دقت لازم در زمینه شروع علایم افسردگی بیمار داشته باشند و با مشاهده این نشانه ها هرچه زودتر برای پیشگیری آن اقدام کنند. یکی دیگر از مشکل هایی که اغلب خانواده های مبتلا به سرطان با آن مواجه می‌شوند، فرسودگی مراقبان حین مداوای طولانی مدت بیماران شان است، به همین دلیل توصیه می شود کار مراقبت از بیماران به صورت گروهی در بین اعضای خانواده انجام شود. افسردگی افراد مراقب خود نیز باعث تشدید افسردگی و اختلال در روند درمانی بیماران سرطانی می شود؛ اغلب رادیوتراپی، شیمی درمانی باعث لاغری و ریزش مو بیماران سرطانی می شود. قبل از درمان باید این موارد به فرد بیمار و خانواده اش گوشزد شود تا داروی فرد به دلیل پیش آمدن این عوارض قطع نشود. بهتر است برای تحقق این امر بروشورها و ویدیوهای آموزشی در اختیار خانواده ها قرار بگیرد.
گفتگو : فرزانه صدقی
No tags for this post.