تجربه نشان داده است حفاظت و مدیریت مناطق و عرصه های با ارزش اکوسیستمی و دارای غنای ژنتیکی بالای گیاهی و جانوری بدون در نظر گرفتن جوامع محلی و نقش مشارکتی آنها امکان پذیر نیست بر این اساس در دهه 1960 متخصصان و کارشناسان ارشد محیط زیستی دنیا بر ایده نوینی تحت عنوان ذخیرهگاه زیست کره به توافق رسیدند و از همان سالها ایجاد و تاسیس ذخیرهگاه زیستکره در یونسکو به جدیت پیگیری شد.
وجه تمایز ذخیره گاه های زیست کره از دیگر طبقات حفاظت شده، روش برنامه ریزی و مدیریت مناسب آنها است که بر پایه استفاده های چند منظوره و سپردن نقش اساسی و سازنده به جوامع محلی استوار است. در این برنامه ریزی ها توجه به ارتباط متقابل انسان و منابع طبیعی و استفاده پایدار، زمینه حفاظت و حمایت از منابع ژنتیکی گیاهی و جانوری، پژوهش، نظارت و کنترل پیوسته زیست محیطی را فراهم می کند.
در حال حاضر 553 ذخیرهگاه زیستکره در 107 کشور جهان تاسیس و ایران از جمله کشورهای پیشگام و موثر در تحقق برنامه های انسان و کره مسکون سازمان یونسکو محسوب می شود و به عنوان یکی از اعضای فعال کمیسیون ملی انسان و کره مسکون یونسکو در حال حاضر دارای 10 ذخیرهگاه زیستکره به اسامی توران، کویر، گلستان، میانکاله، ارژن و پریشان، گنو، حرا، دنا و دریاچه ارومیه است.
بر این اساس توسعه این ذخیره گاه ها در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت که اکنون ثبت تالاب بین المللی هامون به عنوان ذخیره گاه زیست کره در حال انجام است، این پیشنهاد بعد ازجمع بندی برای یونسکو در ایران که متشکل از چندین سازمان و نهاد است ارسال و مورد موافقت قرار گرفت و قرار است آخرین گزارش آن ماه مارس (اسفند- فروردین) در کشور پرو که نشست بین المللی یونسکو است، ارایه شود.
با معرفی هامون به عنوان ذخیرگاه زیست کره مرزی بودجه های بین المللی برای مدیریت تالاب افزایش می یابد و موضوع حق آبه هامون با جدیت بیشتری دنبال می شود.
رییس انستیتو علوم و فناوری های محیط زیست اکو امروز دوشنبه دراین باره به ایرنا گفت: آخرین وضعیت گزارش ثبت هامون به عنوان ذخیره گاه زیست کره تایید شده است.
اصغر محمدی فاضل افزود: این موضوع در دیداری که چندی پیش رییس برنامه علمی یونسکو در پاریس با ابتکار رییس سازمان حفاظت محیط زیست داشت مطرح و مورد استقبال و تایید آنها نیز قرار گرفت.
وی اظهار کرد: قرار است آخرین اطلاعات این مساله در نشست بعدی یونسکو که قرار است ماه مارس در کشور پرو برگزار شود، توسط تیمی از متخصصان و محققان ایرانی حاضر در جلسه مطرح و مورد دفاع قرار گیرد.
فاضل تاکید کرد: جدیت و پیگیری های مسئولان استانی ( استان سیستان و بلوچستان ) یکی از دلایل روند تند و قابل قبول اجرای این طرح است و یک تیم کارشناسی در حال انجام آن است.
رئیس دانشکده محیط زیست با بیان اینکه قرار است در آینده هامون به عنوان ذخیرگاه زیست کره مرزی و پارک صلح مشترک بین ایران و افغانستان مطرح شود گفت: بر این اساس این موضوع در نشست های فنی با مدیران و کارشناسان افغانستان مطرح شده اما نتیجه بخش بودن آن مستلزم تکمیل فرایند های فنی، ادارای و قانونی افغانستان است و بعد از آن به تایید مراجع ذیصلاح در آن دولت برسد تا در قالب یک پیشنهاد مشترک در یونسکو مطرح شود.
وی افزود: فعلا بخش ایرانی تالاب هامون به عنوان ذخیره گاه زیست کره مسکون ثبت می شود زیرا به طور کلی روند معمول این گونه موضوعات به این صورت است که ابتدا هر کشور به طور جداگانه بخش مربوط به خود را ثبت می کند و بعد از اتمام کار دو کشور، در قالب یک پیشنهاد مشترک مطرح می شود که دولت افغانستان در حال انجام مقدمات این طرح است.
تاکنون مذاکراتی با اتحادیه جهانی حفاظت از محیط زیست، برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP) و وزارت محیط زیست افغانستان صورت گرفته و طرفین به توافقات خوبی رسیده اند.
تالاب هامون از سه دریاچه کوچک به نام های هامون پوزک (میانی)، هامون صابوری (شمالی) و هامون هیرمند تشکیل شده است که در زمان وفور آب به هم متصل می شوند و دریاچه هامون را تشکیل می دهند.
منطقه حفاظت شده هامون به دلیل قرار گرفتن در مرکز مناطق کویری و نیمه کویری کشورهای ایران و افغانستان، تنها مامن زیست پرندگان مهاجر شرق کشور است و تاکنون بیش از 183 گونه پرنده در دریاچه هامون مشاهده شده است.
بیش از100 گونه جانوری از جمله گراز، گربه وحشی و روباه نیز در حواشی این دریاچه زیست می کردند که قطع جریان آب هیرمند به مرز ایران، کمبود نزولات آسمانی، خشکیدن هامون و در نهایت بروز خشکسالی و استمرار آن باعث شد مهاجرت پرندگان و حیات جانوران در این منطقه به مخاطره بیافتد.
هامون بزرگترین دریاچه آب شیرین با مساحتی حدود پنج هزار و 700 کیلومترمربع در سراسر فلات ایران محسوب می شود که در ناحیه کویری و بیابانی شرق کشور، در منطقه سیستان واقع شده است. تقسیم بندی پرندگان در قالب 51 خانواده نشان دهنده تنوع کم نظیر انواع پرندگان در این منطقه است بنابراین از بعد ملی و بین المللی این تالاب از اهمیت قابل توجهی برخوردار و توسط سازمان بین المللی حیات پرندگان به عنوان زیستگاه با اهمیت پرندگان معرفی شده است.
هامون در انتظار نشست پرو
