رتبه بندی تایمز در حوزه دانشگاه های بین المللی شهرت و اعتبار دانشگاه ها را مخدوش می کند چراکه شاخص استفاده شده در این رتبه بندی ممکن است با تمام امتیازات بین المللی سازی مرتبط باشد اما الزاما با کیفیت و توانمندی دانشگاه ها همبستگی ندارد.
بهترین دانشگاه های جهان در واقع موسسات بین المللی هستند که دانشجویان و پژوهشگران را از نقاط مختلف جذب می کنند و با بخش های مهم جهان فارغ از موقعیت جغرافیایی همکاری های علمی و تحقیقاتی دارند. در رتبه بندی تایمز به بین المللی سازی دانشگاه ها توجه ویژه ای شده و این وجه از ظرفیت ها و توانمندی های دانشگاه های جهان را ارزیابی می کند.
نسبت اعضای هیات علمی بین المللی، نسبت دانشجویان بین المللی و نسبت مقاله های پژوهشی که حداقل با همکاری یک کشور دیگر منتشر شده است از شاخص های مورد توجه در رتبه بندی های دانشگاه های بین المللی بشمار می رود.
تایمز در گزارش رتبه بندی دانشگاه های جهان برای سال های ۲۰۱۵-۲۰۱۶ تعداد ۸۰۰ دانشگاه را معرفی کرده است.
این نظام اخیرا فهرست ۲۰۰ دانشگاه بین المللی را منتشر کرده است که دانشگاه قطر با کسب امتیاز ۹۹.۹ از شاخص چشم انداز بین المللی رتبه اول را به خود اختصاص داده است. رتبه این دانشگاه در میان ۸۰۰ دانشگاه برتر و با لحاظ سایر شاخص ها در جدول رتبه بندی در دامنه ای بین ۶۰۱ تا ۸۰۰ قرار دارد.
از سوی تایمز رتبه های دوم تا پنجم از نظر شاخص چشم انداز بین المللی به دانشگاه های لوکزامبورک با امتیاز ۹۹.۸، هنگ کنگ با امتیاز ۹۹.۷، پلی تکنیک لوزان (سوئیس) با امتیاز ۹۸.۶ و دانشگاه ژنو (سوئیس) با رتبه ۹۸.۵ تعلق دارد.
در این رتبه بندی دانشگاه های ماکائو با امتیاز ۹۸.۴، انیستو فناوری ETH زوریخ با امتیاز ۹۷.۹، سنت گالون (سوئیس) با امتیاز ۹۷.۶، دانشگاه ملی سنگاپور با رتبه ۹۶.۲ و امپریال کالج لندن با امتیاز ۹۶ به ترتیب رتبه های ششم تا هفتم بین المللی ترین دانشگاه های جهان را در اختیار دارند.
در فاصله رتبه های ۱۰ تا ۲۰ دانشگاه های آمریکایی شارجه با امتیاز ۹۵.۶ و دانشگاه امارات متحده عربی با رتبه ۹۵ قرار دارند و رتبه دانشگاه های آمریکایی بیروت در لبنان و ملک عبدالعزیز درعربستان صعودی هرکدام با امتیاز ۹۳ در جایگاه ۲۷ هستند.
رتبه دومین دانشگاه عربستان صعودی، دانشگاه نفت و معدن ملک فهد ۸۴ و امتیاز آن از شاخص چشم انداز بین المللی ۸۴.۳ است و همچنین دانشگاه ملک صعود نیز با کسب امتیاز ۷۵.۵ رتبه ۱۴۷ را در اختیار دارد. در میان سایر کشورهای نو ظهور علمی دانشگاه سمیل ویس از مجارستان و دانشگاه کیپ تاون از آفریقای جنوبی به ترتیب رتبه های ۱۰۲ و ۱۱۴ را به دست آورده اند.
در میان کشورهای منطقه دانشگاه قبرس با امتیاز ۷۴.۷ در جایگاه ۱۵۰ بین المللی ترین دانشگاه های جهان نشسته است و رتبه کلی این دانشگاه در بین ۸۰۰ دانشگاه ممتاز در دامنه ای بین ۳۵۱ تا ۴۰۰ قرار دارد.
نخستین دانشگاه ایالات متحده آمریکا از نظر چشم انداز بین المللی دانشگاه کلمبیا است که رتبه این دانشگاه ۱۵۶ و امیتاز آن ۷۳.۵ است این درحالی است که رتبه کلی دانشگاه کلمبیا در میان ۸۰۰ دانشگاه طراز اول جهان ۱۵ است.
انستیتو فناوری جورجیا و دانشگاه جانز هاپکینز به ترتیب دومین و سومین دانشگاه آمریکا در میان ۲۰۰ دانشگاه بین المللی است که حائز رتبه های ۱۶۶ و ۱۷۷ است. دانشگاه سلطان قابوس نیز در گروه بین المللی ترین دانشگاه های جهان قرار دارد. این دانشگاه امتیاز ۷۱.۵ و رتبه ۱۶۶ را کسب کرده است.
نکته قابل اهمیت در این رتبه بندی این است که در این فهرست دانشگاه قطر نسبت به دانشگاه کمبریج رتبه برتری را به دست آورده است و این امر نشان می دهد که رتبه بندی تایمز به موضوع کیفیت توجه نکرده است. در قطر کمتر از ۱۵ درصد جمعیت ملیت قطری دارند. بالاتر از آن، دانشگاه قطر سمبل قطری کردن آن کشور است نه بین الملللی سازی دانشگاه قطر.
به اعتقاد من ارائه فهرست دانشگاه های بین المللی، فهرست مناسبی نیست چراکه هر دانشگاهی می تواند با محروم کردن شهروندان کشور خود از ورود به دانشگاه ها و جذب حداکثری دانشجو و اعضای هیات علمی بین المللی رتبه های نخست را به خود اختصاص دهد.
اعتبار نظام های رتبه بندی دانشگاهی به تنوع شاخص ها بستگی دارد که براساس آن دانشگاه ها مورد سنجش و ارزیابی قرار می گیرند.
براساس رتبه بندی تایمز ۸ دانشگاه در بین ۱۲ دانشگاه برتر جهان به ایالات متحده آمریکا تعلق دارد، اما در این فهرست از کل ۲۰۰ دانشگاه بین المللی تنها ۸ دانشگاه مربوط به آمریکا است بنابراین روش شناسی این رتبه بندی باید به طور بنیادی مورد بازبینی قرار گیرد.
این رتبه بندی شهرت و اعتبار دانشگاه ها را مخدوش می کند، شاخص مورد استفاده در این رتبه بندی ممکن است با تمام امتیازات بین المللی سازی مرتبط باشد اما الزاما با کیفیت و توان مندی دانشگاه ها همبستگی ندارد.در این فهرست دانشگاه های انگلستان نیز در راس دانشگاه های بین المللی قرار دارد. دانشگاه های انگلستان دانشگاه بین المللی نیستند.
به گزارش مهر، این دانشگاه ها زیر چتر اتحادیه اروپا قرار دارند بنابراین اولویت اول برای پذیرش دانشجو در این دانشگاه ها مربوط به شهروندان اتحادیه اروپا است. برای این دانشگاه ها حتی شهروندان کشورهای مشترک المنافع نیز در اولویت اول قرار ندارند.
جعفر مهراد
بنیانگذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام*