اخیرا یکی از شرکت های دانش بنیان ایرانی نیز با ابداع فرمولاسیونی جدید و متفاوت نسبت به نمونه های مشابه خارجی راهی نو برای حل مشکلهای قلبی و عروقی، تومورها و دیابت پیدا کرده است.گفت و گویی با دکتر زهرا ایزدی، مدیر عامل شرکت دانش بنیان پویا پرتو چهارمحال انجام دادیم.
چرا ابداع این فرمولاسیونی اهمیت دارد؟
طبق مطالعات انجام شده، میزان مصرف روزانه فیتواسترول(استرولهای گیاهی) برای کاهش کلسترول خون، حدود 3-5/1 گرم برآورد شده است. نتایج نشان میدهد که جذب روزانه 2 گرم فیتواسترول، کلسترول LDL را 10 درصد کاهش می دهد. این موضوع موجب گسترش کاربرد این ترکیبات در مواد غذایی و غنی سازی آنها به منظور کاهش جذب کلسترول شده است به همین دلیل امروزه غنی سازی مواد غذایی با این 
ساخت این نوع ترکیب ها همراه با چه مشکل هایی است؟
مشکل اساسی در غنی سازی مواد غذایی با فیتواسترولها نقطه ذوب بالا، طعم و مزه گچی و حلالیت پایین این ترکیبات است. از آنجایی که فیتواسترولها تنها در حالت محلول اثر سلامت بخش دارند بنابراین لازم است که مناسب ترین روش برای پراکنده کردن و افزایش حلالیت این ترکیبات به کار رود. همچنین فیتواسترولها، به دلیل چربی دوست بودن به راحتی در غذاهای پر چرب قابل استفاده هستند اما مومی بودن این ترکیبات، استفاده از آنها را تا اندازهای مشکل می کند. فرم کریستالی فیتواسترول در مقایسه با فرم محلول در فاز روغن، کاهش مشخصی در کلسترول خون ایجاد نمی کند زیرا فرم کریستالی نامحلول است و قابلیت پراکنده شدن به نحو مطلوب را ندارد. به طوریکه فرم کریستالی برای حل کردن در محلولهای نمک صفراوی روزها یا هفتهها زمان نیاز است. همچنین حلالیت فیتواسترولهای آزاد در تری گلیسیریدها نیز در حدود 2-1 درصد است.
این طرح در مقایسه با نمونه های مشابه خارجی و داخلی چه وجه تمایزی دارد؟
این طرح نمونه مشابه داخلی ندارد. ما در این طرح برای اولین بار از فرم آزاد استفاده کردیم؛ نمونه های مشابه خارجی از فرم استری فیتو استرول استفاده کرده اند؛ فرم استری فیتواسترول در مقایسه با فرم آزاد، فعالیت زیستی آلفا و بتا کاروتن را بیشتر کاهش میدهد. همچنین تاثیر فیتواسترولهای آزاد برکاهش کلسترول بیشتر است. از سوی دیگر فیتواسترولها در حالت آزاد نسبت به فرم استری فعالیت آنتی اکسیدانی بیشتری دارند بنابراین ما در این مطالعه برای تهیه امولسیون روغن در آب از فرم آزاد فیتواسترولها استفاده کردیم.
نحوه کار شما در این مطالعه چگونه بود؟
در این مطالعه، طراحی فرمولاسیون، تهیه امولسیون روغن در آب و اضافه کردن امولسیون به شیر کم چرب برای تهیه ماست غنی شده انجام گرفت. فرمولاسیونها با 4 ترکیب فیتواسترول، آب، روغن سویا و امولسیفایر و با استفاده از نرم افزار طراحی شدند و ویژگیهای فیزیک وشیمیایی امولسیون روغن در آب مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت فرمول بهینه تعیین و برای تهیه ماست غنی شده به شیر کم چرب اضافه شد. نتایج این مطالعه نشان داد که تهیه امولسیون روغن در آب، پراکندگی فیتواسترولها را افزایش داده و در نتیجه موجب افزایش کارایی آنها در کاهش کلسترول میشود از اینرو برای غنی سازی شیر و ماست با این ترکیبات، از فرم محلول درآب (تهیه امولسیون روغن در آب) آنها استفاده شد. در مرحله دوم مطالعه، غنی سازی ماست با فیتواسترولها و بهینه سازی شرایط فرآیند آن مورد بررسی قرار گرفت و طی دوره نگهداری شاخص های بافت، حساسیت به سینرسیس، تغییرهای اسیدیته و ویسکوزیته ماست غنی شده اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده نشان داد که غنی سازی نمونه ها با فیتواسترول موجب کاهش میزان سینرسیس و ویسکوزیته و افزایش قدرت ژل نسبت به نمونه شاهد می شود. همچنین نمونه های غنی شده اسیدیته پایین تری را نسبت به نمونه شاهد نشان دادند.
نوآوری این طرح نسبت به سایر نمونه های مشابه در چیست؟
ارایه راه حل و اپتیمم سازی مراحل برای افزایش حلالیت و پراکنده کردن فیتواسترولها (نامحلول در فاز آبی) در فاز آبی، کاهش نقطه ذوب، افزایش کارایی فیتواسترول در کاهش کلسترول و تهیه ماست غنی شده با فیتواسترول با ویژگیهای فیزیک وشیمیایی و ارگانولپتیک مطلوب به عنوان نوآوری های این اختراع محسوب می شوند.
قیمت محصول های فراسودمند در کشورهای خارجی 2 برابر محصول های غنی نشده است اما این محصول داخلی افزایش قیمت چشمگیری نسبت به محصول های غنی شده ندارد
در کل این طرح چه مشکلی را در یک حرفه ، فناوری ، صنعت و مانند آن حل می کند؟
مقدار فیتواسترول موجود در رژیم غذایی حدود 500-180 میلی گرم است که این میزان برای کاهش کلسترول کافی نیست. انجمن قلب آمریکا مصرف روزانه 3-2 گرم فیتواسترول را توصیه می کند. اغلب روغن های گیاهی خام، 5-1 گرم/کیلوگرم فیتواسترول دارند. همچنین با توجه به اینکه نقطه ذوب فیتواسترولها در حدود 150 درجه سانتی گراد است بنابراین اضافه کردن این ترکیب ها در محصول های لبنی موجب ایجاد بافت شنی در محصول میشود و به دلیل حلالیت کم و بافت شنی خصوصیات ظاهری و بازار پسندی محصول کاهش می یابد و مصرف کننده تمایلی برای مصرف این محصول ندارد. با توجه به اینکه فیتواسترول ها در حالت محلول اثرهای سلامت بخشی دارند بنابراین در مطالعه حاضر برای افزایش حلالیت این ترکیب ها به فرم امولسیون روغن در آب آماده شدند و برای تهیه ماست غنی شده به شیر کم چرب اضافه شد.در این حالت کارایی فیتواسترول در کاهش کلسترول افزایش یافت و ماست غنی شده با ویژگیهای فیزیک و شیمیایی مطلوب تولید شد.
ارزش افزوده این طرح در صورت اجرایی شدن کامل چقدر است؟ آیا این طرح ارزش تجاری شدن دارد؟
قیمت محصول های فراسودمند در کشورهای خارجی 2 برابر محصول های غنی نشده است اما این محصول داخلی افزایش قیمت چشمگیری نسبت به محصول های غنی شده ندارد؛ قیمت هر کیلو گرم از این قبیل محصول ها در کشور فرانسه در حدود 2 یورو ( تقریبا 2 برابر قیمت محصول غنی نشده) است و ارزش افزودهای در حدود 100 درصد ایجاد کرده است. درصورتیکه این محصول در بازار ایران تولید شود حداقل 60 تا 70 درصد ارزش افزوده ایجاد خواهد کرد؛ اگر فقط 5/0 درصد جمعیت کشور از این محصول استفاده کنند میزان تولید محصول حدود 75 تن در روز خواهد شد.