قسمت اعظم جدار برج ، با طرحهای هشت گوش کاشی آبی در متن آجر سرخ رنگ تزئین یافته ودر داخل آنها کلمات (الله الله) به خط بنایی باکاشی آبی و بامهارت تعبیه شده است. بالای قسمت اصلی استوانه ای دریک حاشیه عمیق کتیبه ای به خط کوفی شاخ وبرگ دار با کاشی قهوه ای رنگ تعبیه شده و در زیر آن ، کتیبه دیگری از آیات قرآنی به خط نسخ و به کاشی سفید نوشته شده است .
مرمت های انجام شده در بنا عبارتند از مرمت ازاره چوبی مربوط به صد سال قبل ، پایه سنگی ازاره بیرونی بنا و مرمت کاشیکاری بیرونی گنبد مربوط به 1320 ه.ق و تعمیر اساسی ضریح چوبی مربوط به سال 1361 ه.ش. است .
این برج در اصل به صورت بنای آزادی بوده که یک ورودی در شمال و پنجره ای در جنوب داشته است. کف مقبره هشت گوش با سنگ سفید وکاشیهای خشتی رنگین به رنگ آجری پوشیده شده دیوارها تا ارتفاع 2/30 متری دارای پوشش ازاره چوبی و به وسعت 50 سانتی متر بالاتر سیمان کاری است. باتوجه به بررسی های به عمل آمده ازاره بنا در اصل با کاشی کاری بسیار نفیسی پوشش یافته بوده است. سیمانکاری ازاره نیز در اصل می بایست جای کتیبه کمربندی بنا باشد بعد از این قسمت ، سطح دیوارها تا محل انتقالشان به گنبد ، گچکاری شده و بر روی گچکاری پرده نقاشی ، با نقاشی های اسلیمی درهم بافته میخکوب شده است وتعداد بی شماری گل و بوته و شاخ و برگ مطابق سبک معمولی دوره صفویه در این بخش دیده می شود .
سنگ قبر فعلی شیخ صفی ، از مرمر سفید است که روی آن صندوق بسیار عالی خاتم کاری ومنبت کاری قرار گرفته است . در این محل ، چهار قبر از آن شیخ صفی الدین ، سلطان حیدر ، شیخ ابراهیم فرزند خواجه علی سیاه پو ش و شیخ صدر الدین موسی قرار دارد. مرمت های انجام شده در بنا عبارتند از مرمت ازاره چوبی مربوط به صد سال قبل ، پایه سنگی ازاره بیرونی بنا و مرمت کاشیکاری بیرونی گنبد مربوط به 1320 ه.ق و تعمیر اساسی ضریح چوبی مربوط به سال 1361 ه.ش. است .
بخش های مختف بقعه شیخ صفی الدین عبارت‌اند از:
۱ . حرم و دارالحفاظ
۲ . مقبره شاهزادگان در جانب شرقی دارالحفاظ
۳ . ایوان بزرگ رو به قبله دارالحدیث که از آثار دوران شاه اسماعیل اول بوده و در دو جانب غربی و شرقی آ« مقبره های مسقفی از اولاد و مشایخ صوفیه قرار داشته است.
۴. چله خانه های قدیم و جدید و محل جلوس شیخ صفی الدین بوده است.
۵ . مقبره مادر شاه طهماسب
۶ . مقصوره‌ای در برابر ایوان دارالحدیث
۷. محوطه شهیدگاه در شمال گنبد دارالحدیث
۸ . محل جلوس شیخ صدرالدین موسی
۹. حجره ها که از چهل عدد بیشتر بوده
۱۰ . صفه مزارهای برخی از امیران و سران خاندان صفوی
۱۱. نانوا خانه یا آشپزخانه
۱۲. آشپزخانه و دیگ خانه و حجره های متعلق به آن و ایاغ خانه
۱۳. حجره رو به مزار شیخ صفی الدین که آرامگاه مشایخ صوفیه بوده است.
۱۴ . شربت خانه در کنار چشمه آبی مشتمل بر حوض و محل پختن حلواها و شیرینی ها
۱۵. خونچه خانه و انبار با حجره های فوقانی و تحتانی
۱۶. دفترخانه شامل دهلیز و خانه و محوطه‌ای میان شربت خانه و خونچه خانه
۱۷. نقاره خانه که زیر سقف آن سقاخانه بوده و در پشت آن حمام و برخی خانه های متعلقه قرار دارد.
۱۸ . هیمه خانه و زمینی در اطراف آن
۱۹. فضای بیرون در آستانه که در مقابل آن کوچه و دکانها قرار داشت
مقبره محی الدین یا حرمخانه
حرمخانه اتاقی است مربع شکل به طول پنج متر که در مشرق مقبره شاه اسماعیل و شیخ صفی قرار دارد . در ورودی آن در ایوانچه سوم دیوار شرقی قندیلخانه قرار دارد و مابین قندیلخانه و حرمخانه یک اتاق دیگر وجود دارد . در این اتاق چند صندوق قبر چوبی نفیس وجود دارد که به ترتیب متعلق است به :
صندوق قبر شماره یک ، سمت راست ورودی : محی الدین محمد پسر شیخ صفی الدین سنه 724 ه قمری
صندوق قبر شماره دو ، سمت راست ورودی : دختر شیخ زاهد گیلانی ، همسر شیخ صفی الدین سنه 735 ه ق
صندوق قبر شماره سه ، سمت راست ورودی : سلام الله بن خلیل الله ابن الصفوی سنه 909 ه. ق
صندوق قبر شماره چهار ، سمت راست ورودی: … محمد سنه 753 ه ق و 900 ه ق
صندوق قبر شماره پنج ، سمت راست ورودی : هویت نامعلوم
صندوق قبر شماره یک ، سمت چپ ورودی : سلطان بایزید بن خواجه شیخ الصفوی
صندوق قبر شماره دو ، سمت چپ ورودی : شیخ اویس شمس الدین محمد یوسف بن مرتضی قلی خان
صندوق قبر شماره سه ، سمت چپ ورودی : هویت نامعلوم
صندوق قبر شماره چهار ، سمت چپ ورودی : مرشد قلی آقا بن الله قلی آقا ایشک آقاسی
صندوق قبر شماره پنج ، سمت چپ ورودی : شیخ شرف الدین عیسی صفوی پسر شیخ صفی الدین . سنه 788 ه ق
بالای در ورودی حرم خانه سرلوح گچبری با عبارت : «الدنیا ساعهً فاجعلها طاعهً » دیده می شود که در متن آن با خط کوفی شهادتین گچبری شده است .
حاشیه این متن با کتیبه های دیگر و همچنین نقوش اسلیمی تزئین شده است . حرم خانه دارای گنبد ساده ای است و کتیبه ای فلزی از دوره صفویه بر بالای لنگه راست درب ورودی نصب شده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی – فاطمه کردی
No tags for this post.