درخواست رییس‌جمهور درحالی صورت گرفت که فعالیت چندساله اخیر دانشگاه‌های کشور در حوزه طراحی و ساخت ماهواره‌ها با ماموریت‌های مشابه و سطح فناوری یکسان به‌شدت مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان این حوزه بود. با توجه به این پیشنهاد رییس‌جمهور و همچنین تغییر و تحولاتی که به تازگی در سازمان فضایی ایران صورت گرفته است، کارشناسان هوافضای کشور انگیزه‌ها و همچنین دستاوردهای بالقوه این‌تصمیم را بررسی کردند که خلاصه‌ای از آن در این صفحه آمده است.
آنچه كه تاكنون در مراكز دانشگاهي ما صورت پذيرفته عمدتا اجراي پروژه‌هاي ماهواره‌اي تحقيقاتي بوده است كه مي‌توان دستاورد آن‌را در دو حوزه تربيت نيروي انساني متخصص و همچنين ايجاد ظرفيت‌هاي تحقيقاتي و فناوري در حوزه‌هاي مشخصي براي هر يك از دانشگاه‌ها مورد بررسي قرار داد. به نظر مي‌رسد اكنون زمان آن رسيده است تا دانشگاه‌ها بتوانند با تقسيم كار در حوزه‌هايي كه از پتانسيل نيروي انساني و همچنين ظرفيت تحقيقاتي بالاتري برخوردارند، به انجام پروژه‌هاي كاربردي روي آورند و ظرفيت‌هاي جديدي را براي صنعت فضايي كشور ايجاد کنند.
دانشگاه‌هاي نسل قديم عمدتا وظيفه تربيت نيروي انساني را برعهده داشتند اما طي دهه‌هاي اخير دانشگاه‌ها بیشتر با انجام فعاليت‌هاي تحقيق و توسعه در مراكز تحقيقاتي وظایف ديگري را عهده‌دار شدند. شايد بتوان گفت وظيفه اصلي دانشگاه‌ها در همه جاي دنيا معمولا ايجاد ظرفيت‌هاي جديد فناورانه است. اما دانشگاه‌ها بخصوص در كشور ما با توجه به ساختار حاكم بر آنها، نمي‌توانند وظيفه تجاري‌سازي اين ظرفيت‌ها را برعهده داشته باشند و بايستي توسط شركت‌ها و بنگاه‌هاي كوچك و بزرگ بخش خصوصي اين موضوع دنبال شود. به عنوان مثال در قبال واگذاري كار به بخش دانشگاهي بدليل ماهيت خاص دانشگاه‌ها وضعيت مسووليت پذيري و تضمين تحويل بموقع كارها نامشخص است.
قابلیت‌های انکارناپذیر بخش خصوصی
طي پنج سال گذشته هيچ سياست مشخصي در رابطه با استفاده از ظرفيت‌هاي بخش خصوصي در حوزه فضايي وجود نداشته است و اصولا تفكر و اعتقادي هم در اين رابطه مشاهده نشده است. با توجه به اينكه در حال حاضر دولت بزرگ‌ترين بهره‌بردار از حوزه فضايي است، و از طرفي با توجه به تحريم‌هاي حاكم بر كشور در اين حوزه قطعا سياست‌گذاري دولت براي استفاده از كليه ظرفيت‌هاي كشور در اين حوزه حائز اهميت است. بخش خصوصي در حال حاضر در بسياري از زيرسيستم هاي ماهواره‌اي اعم از مخابرات، كنترل، اپتيك، سازه و …در حوزه‌هاي طراحي و ساخت پيشتاز است و صاحب بالاترين قابليت‌ها در اين حوزه‌هاست. همچنين در حوزه ايستگاه‌هاي زميني و بهره‌برداري از خدمات فضايي، بسياري از خدمات مورد نياز كشور در حوزه‌هاي سنجش از دور توسط اين شركت‌ها ارايه و مورد استفاده قرار مي‌گيرد. همچنين شبكه همكاري‌هاي بين‌المللي گسترد اي را بكار مي‌گيرد. استفاده هدايت شده و در راستاي اولويت‌هاي فضايي كشور از ظرفيت‌هاي بخش خصوصي مي‌تواند قابليت‌هاي فناورانه كشور را ارتقا دهد.
با توجه به اينكه هنوز تغيير و تحولات ساختاري تثبيت نشده است بايد منتظر ماند و سياست سازمان فضايي با ساختار جديد اعلام شود. در زماني‌كه سازمان فضايي زير نظر وزارت مخابرات فعال بود زمينه‌سازي‌هاي مهم و كليدي بين بخش خصوصي و سازمان فضايي وقت شكل گرفت و چارچوب همكاري بين دولت و بخش خصوصي در قالب موافقت نامه جامعي به امضا طرفين رسيد. باوجود اينكه پنج سال از تاريخ امضاي موافقت‌نامه مذكور مي‌گذرد با اين حال فعال‌سازي موافقت نامه مذكور مي‌تواند شرايط لازم براي استفاده از ظرفيت‌هاي بخش خصوصي را فراهم کند.
بخش خصوصی پیشگام در ایجاد کنسرسیوم‌های فضایی
اولين كنسرسيوم فضايي كشور، ٥ سال پيش و بنا به درخواست رسمي دولت در بخش خصوصي شكل گرفت. راه اندازي اين كنسرسيوم با صرف وقت، انرژي و سرمايه‌گزاري از طرف بخش خصوصي صورت گرفت و با توجه به اعتقادي كه در بخش خصوصي براي استفاده از ظرفيت هاي اين كنسرسيوم وجود داشت، علي‌رغم عدم اعتقاد و عدم واگذاري كار توسط تيم سازمان فضايي در پنج سال گذشته، تاكنون اين كنسرسيوم فعال نگه داشته شده است. ايجاد اين كنسرسيوم با توجه به نبود قوانين تشكيل كنسرسيوم‌ها در كشور و همچنين ضعف نبود ساختارهاي هماهنگي بين بنگاهي و گروهي در كشور ما، خود يكي از ابتكارات مهم بخش خصوصي است كه به بهترين نحو ممكن تاكنون پياده سازي شده است و اين تجربه مديريتي مي‌تواند مورد استفاده بخش‌هاي ديگر نيز قرار گيرد. اميدواريم سازمان فضايي با ساختار جديد از ظرفيت هاي اين كنسرسيوم هم در حوزه طراحي و ساخت ماهواره هاي كاربردي و هم استفاده از ظرفيت‌ها و شبكه بين‌المللي اعضاي كنسرسيوم نهايت استفاده را در راستاي اولويت‌هاي فضايي كشور ببرد.
پروژه‌ها و فعاليت‌هاي آتی فضايي كشور بايستي در راستاي رفع نيازهاي سنجشي و مخابراتي كشور تعريف شود. در اين راستا استفاده از ظرفيت‌هايی كليه بخش‌هاي دولتي، دانشگاهي و خصوصي بايستي با ظرافت و تقسيم كار دقيق توسط كليه نهادهاي مذكور صورت و تحت مديريت منسجم سازمان فضايي كشور دنبال شود. علاوه بر واگذاري كار به اين بخش‌ها انتظار مي رود كه در سياستگذاري‌ها نيز اين ظرفيت‌ها مشاركت داده شوند.
دکتر امین سالاری/ رییس اتحادیه صنایع هوایی و فضایی ایران
No tags for this post.