کمیت مقالات دلیل رونق علمی نیست
دکتر محمدحسین پاپلی یزدی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به شاخص‌های رونق و رکود علمی در کشور اظهار کرد: من معتقدم در کشور رکود علمی اتفاق نیفتاده است و ما به سوی یک رونق علمی حساب شده‌ای در حال حرکت هستیم و کسانی که از رکود علمی در دوره فعلی سخن می‌گویند، احتمالا بر مبنای شاخص‌های کمی و تعداد مقالات این ارزیابی را ارائه می‌دهند.
وی با بیان اینکه کمیت مقالات دلیل رونق علمی نیست، افزود: زمانی که نفت با قیمت 130 تا 140 دلار به فروش می‌رسید، دولت پول نسبتا زیادی را به بخش‌های تحقیقاتی و نویسندگان مقالات اختصاص می‌داد در نتیجه عده زیادی کار تحقیقاتی انجام می‌دادند که این مساله به دلیل پول زیادی بود که تزریق می‌شد و کتب و مقالات منتشر شده از نظر کیفی سطح بسیار پایینی داشت.
پاپلی یزدی با بیان اینکه امروز زمان آن رسیده که به مقالات و کتب کیفی جایزه و پاداش دهیم، تصریح کرد: در حال حاضر رویکرد وزارت علوم کیفیت‌بخشی به مقالات است و تلاش می‌کند میزان کیفیت مقالات را افزایش دهد گرچه به علت کاهش ارزش نفت و رکود اقتصادی، بودجه این حوزه کم شده است.
استاد بازنشسته دانشگاه تربیت مدرس تهران با بیان اینکه در گذشته به جهت اینکه دانشگاه‌ها، موسسات و وزارتخانه پول پرداخت می‌کردند، مقالات کپی‌برداری شده منتشر شد، گفت: وقتی دقیق‌تر بنگریم، می‌بینیم که بعضی از این مقالات گرچه دارای فرمت بسیار خوب بوده و حاوی طرح مساله و فرضیه است اما محتوایی ندارد.
وی با بیان اینکه اگر تعداد مقالات فعلی ما به یک‌صدم برسد اما کیفیت آن افزایش یابد، می‌توان گفت ما پیشرفت علمی داشته‌ایم، اظهار کرد: با بالا و پایین رفتن تعداد مقالات و کتب نمی‌توان تعیین کرد که به رکود یا رونق علمی دست یافته‌ایم. رونق علمی با کیفیت و کاربردی شدن تحقیقات است که اتفاق خواهد افتاد. رونق علمی را باید در آزمایشگاه، کارخانه و پیاده‌سازی آن در جامعه دید. مشکل اصلی ما افت اخلاقی و فساد اخلاقی علمی است که تبدیل به مافیا شده است شبکه‌ای که استاد و دانشجو و افراد حرفه‌ای علمی را دربر می‌گیرد.
استاد بازنشسته دانشگاه تربیت مدرس تهران با بیان اینکه تعداد زیادی از این نوع مقالات در کشور نگاشته شده است، تاکید کرد: مساله امروز ما این است که با یک بحران اخلاقی علمی مواجه هستیم و این بحران اخلاقی علمی باعث شده علی‌رغم افزایش کمی مقالات، کیفیت‌ها کاهش یابد و به عنوان یک استاد دانشگاه که از سال 1365 تاکنون مقالات فراوانی از اساتید دانشگاهی زیر نظر من منتشر شده، شاهدم که روزبه‌روز کیفیت مقالات در حال کاهش است.
وی خاطرنشان کرد: همان زمان که پول زیادی به تدوین مقالات پرداخت می‌شد، عده‌ای ترفندی برای افزایش تعداد مقالات خود به کار بردند. به عنوان مثال در یک پژوهش که با یک متغیر ثابت مانند تعداد زندانیان مواجه بودیم و می‌خواستیم اثرات مسائل مختلف مانند بیکاری، عدم ازدواج، طلاق، اعتیاد و… را روی آن بررسی کنیم، در گذشته اینگونه بود که متغیر ثابت در نظر گرفته می‌شد و 10 تا 15 متغیر را نسبت به آن می‌سنجیدیم و یک مقاله منتشر می‌شد اما از زمانی که مقالات پولی شد، هر کدام از این موضوعات تبدیل به یک مقاله شد. یعنی ما شاهد مقالات زیادی بودیم که با عناوینی نظیر زندان و مسکن، زندان و بیکاری، زندان و اعتیاد و… منتشر می‌شد.
استاد بازنشسته دانشگاه تربیت مدرس تهران با بیان اینکه این‌ها نوعی ترفند افزایش تعداد مقاله است، یادآور شد: در حال حاضر چون پول زیادی به نگارش مقاله پرداخت نمی‌شود، افراد یا مقاله نمی‌نویسند یا همان مقالات را به عنوان یک مقاله تجمیع می‌کنند در این حالت ما نمی‌توانیم از رکود علمی سخن بگوییم بلکه باید تعریف کنیم که رکود علمی چیست.
پاپلی یزدی با بیان اینکه ما ترجیح می‌دهیم که تعداد مقالات به 10 درصد تعداد فعلی کاهش یابد ولی اخلاق علمی در آن رعایت شود، خاطرنشان کرد: در حال حاضر ما مترجمانی داریم که زبان انگلیسی را نمی‌دانند. نویسندگان کتابی داریم که خود نگارنده کتاب نیستند و نویسندگان مقاله‌ای داریم که خود، نویسنده مقاله نیستند.
وی با بیان اینکه امروز یک بحران اخلاقی علمی پیدا شده که عده‌ای را به کتاب‌نویس حرفه‌ای، مقاله‌نویس حرفه‌ای، تزنویس حرفه‌ای و پایان‌نامه‌نویس حرفه‌ای تبدیل کرده است، افزود: نمونه ملموس و بیرونی آن هم این است که در اطراف بسیاری از خیابان‌های دانشگاه‌های تهران، اصفهان، مشهد و… آگهی‌هایی با این مضمون که پایان‌نامه یا رساله آماده برای فروش دارند، مشاهده می‌کنیم.
پاپلی یزدی با بیان اینکه رویکرد دولت گذشته این بود که آمار تعداد مقالات افزایش یابد، گفت: آیا افزایش مقالات، رساله‌ها و کتب زیاد نشان‌دهنده رونق علمی است؟ این مدل مقالات و رساله‌ها از 10 سال پیش افزایش یافت. دولت گذشته چندان از این مساله جلوگیری نکرد و حتی رئیس دولت قبل هنگامی که بحث مدرک یکی از وزرا در مجلس مطرح شد، آن را کاغذی بیش ندانست.
استاد بازنشسته دانشگاه تربیت مدرس تهران ادامه داد: باید توجه کرد که تقلب علمی خاص ایران نبوده و اروپایی‌ها و غربی‌ها آن را در دامان ما گذاشته‌اند و این نوعی نفوذ و تهاجم فرهنگی است.
وی تاکید کرد: سرایت مساله تقلب علمی از کشورهای خارجی است و این یکی از راه‌های تخریب جمهوری اسلامی است که می‌تواند برای کشور مسائل امنیتی ایجاد کند.
استاد بازنشسته دانشگاه تربیت مدرس تهران خاطرنشان کرد: یکی از راه‌های تهاجم فرهنگی این است که مدارک و مدارج علمی به صورت تقلبی ایجاد شود باید پرسید هنگامی که یک عضو هیات علمی خود تقلب کرده و عضو هیات علمی شده، آیا این فرد پاسدار منافع ملی کشور است.
پاپلی یزدی با بیان اینکه اگر بنا باشد آمار مقالات کاهش یابد ولی کیفیت آن رشد کند، این نشان‌دهنده رکود علمی نیست، اظهار کرد: امروز وزارت علوم در حال ورود به مساله کیفیت پژوهش‌هاست و این مساله موجب کاهش تعداد مقالات می‌شود اما باید توجه داشت هنگامی که تعداد مقالات کاهش یابد، اما کیفیت بالایی داشته باشد، کسی نباید صحبت از رکود علمی کند.
وی با بیان اینکه وزیر علوم در این زمینه خوب کار می‌کند، گفت: دانشگاه‌ها و و روسای دانشگاه‌ها باید برای کیفیت‌بخشی به مقالات مصمم شوند و وزارتخانه باید این مساله را ساختاری حل کند و واحدی زیر نظر معاونین آموزشی و پژوهشی وزیر به عنوان واحد کنترل کیفیت ایجاد و در هر رشته‌ای چند استاد برجسته انتخاب شوند تا مقالات و کتب را ارزیابی کرده و مهر تایید کیفیت به آن بدهند.
استاد بازنشسته دانشگاه تربیت مدرس تهران با بیان اینکه باید نظارت و نقد علمی فرایندی هم از بالا و هم از پایین داشته باشد، گفت: یعنی وزارت علوم از بالا نظارت خود را اعمال کرده و از پایین نیز نهادهایی که دغدغه علمی دارند، آن را بررسی کنند. این مسائل را می‌توان در همین کرسی‌های آزاداندیشی مطرح کرد این کرسی‌ها باید کرسی نقد باشد.
وی عنوان کرد: برای برون‌رفت از این شرایط باید از اساتید واقعی که ابتکار و خلاقیت داشته و تولید فکری و علمی دارند، حمایت شود. این اساتید به خصوص در حوزه علوم انسانی ممکن است سخنانی بگویند که شاید با وضع موجود تطبیقی نداشته باشد اما نباید این اساتید را به راحتی زیر سوال برد چون حرف سیاسی با حرف علمی متفاوت است.
پاپلی یزدی با بیان اینکه علاوه بر این، حقوق مولف نیز باید رعایت شود، یادآور شد: اگر این مساله رعایت شود وزارتخانه‌ها می‌توانند به آن کسانی که واقعا تولیدکننده علم هستند، تسهیلاتی ارایه کنند. رعایت این حقوق موجب تاسی دیگران نیز خواهد شد. بنابراین کل مملکت از نظر علمی در حرکتی روبه جلو است ولی اینکه این روند با کاهش تعداد مقالات کند شده، ارزیابی درستی نیست.
وی با بیان اینکه با اشاره به جلسات نقد علمی استاد و دانشجو، از آن به عنوان یکی دیگر از شاخصه‌های رونق علمی یاد کرد و گفت: در عین حال رابطه دانشگاه با صنعت و واحدهای کاربردی مملکت مانند شهرداری و آموزش و پرورش نیز باید افزایش یابد.
پاپلی یزدی تاکید کرد: ما در شرایطی هستیم که شاید نیازمند وزارتی با عنوان وزارت تحقیقات باشیم. در حقیقت باید وزارتخانه‌ای داشته باشیم که به این امر بپردازد. بودجه‌های تحقیقاتی زیادی داریم که به همه سازمان‌ها ارائه می‌شود و همه سازمان‌ها و نهادها کارهای تحقیقاتی انجام می‌دهند اما کار آنها مورد ارزیابی قرار نمی‌گیرد که آیا این تحقیقات تکراری است یا خیر.
استاد بازنشسته دانشگاه تربیت مدرس تهران اظهار کرد: این تحقیقات اکثرا هم‌عرض است. در صورتی که اگر نهادی برای کنترل این پژوهش‌ها وجود داشته باشد، این تحقیقات ارتفاع خواهد گرفت. لزومی ندارد که یک پژوهش را چند نهاد انجام دهند. همچنین در این پژوهش‌ها عدم تعادل وجود دارد یعنی در یک حوزه تعداد پژوهش‌ها زیاد و در حوزه‌ای این تحقیقات با کاهش مواجه است.
وی تصریح کرد: این مساله خود باعث کاهش تصدی‌گری دستگاه‌ها در حوزه پژوهش خواهد شد. باید یک وزارتخانه وجود داشته باشد که بداند هر دستگاهی چه میزان بودجه برای پژوهش دریافت کرده و با آن بودجه به چه نتایجی دست یافته است. چه لزومی دارد که هر وزارتخانه‌ای برای خود ارگان پژوهشی داشته باشد. به عنوان نمونه در حوزه روستاها و مسائل آن حداقل 28 دستگاه و ارگان دولتی در حوزه تحقیقاتی فعالیت دارند که به صورت مجزا فعالیت می‌کنند.
پاپلی یزدی مهم‌ترین وظیفه کنونی وزارت علوم را کنترل کیفیت دانست و افزود: همچنین هرگونه گسترش کمی سریع در حوزه آموزش عالی موجب کاهش کیفیت خواهد شد. هنگامی که در ظرف سه تا چهار سال در هر واحد جمعیتی واحد دانشگاهی ایجاد می‌شود، افت کیفیت اجتناب‌ناپذیر است.
استاد بازنشسته دانشگاه تربیت مدرس تهران خاطرنشان کرد: رقابتی که دولت گذشته با دانشگاه آزاد اسلامی داشت، موجب گسترش دانشگاه‌های پیام نور و موسسات علمی کاربردی شد امروز اگر 90 درصد موسسات علمی کاربردی تعطیل شود، اتفاقی نخواهد افتاد.
وی اضافه کرد: بسیاری از این واحدهای دانشگاهی یک استاد ثابت هم ندارند. برخی اساتید معادل 600 واحد در ترم درس دارند. وزارت علوم باید بداند یک استاد چه میزان تدریس دارد. باید در وزارت علوم سایتی باشد تا بداند یک استاد چه میزان تدریس می‌کند. در حال حاضر شرایط به گونه‌ای شده که افراد به اینکه در چند مجموعه و واحد دانشگاهی تدریس می‌کنند، افتخار دارند. وزارت علوم باید این مساله را ساختاری کند و یک بانک اطلاعات آماری از این مساله داشته باشد.
پاپلی یزدی تاکید کرد: وزارت علوم باید بحث کنترل کیفیت را قانونی کرده و نظام تنبیه و تشویق برای آن در نظر بگیرد.
No tags for this post.
