زلزله، خطری در همین نزدیکی
اگرچه مدتی بعد از وقوع زمین‌لرزه همه ما این خطر بزرگ را فراموش می‌کنیم. با توجه به این‌که هرلحظه امکان وقوع زلزله وجود دارد آمادگی کشور و مردم در مواجهه با این رویداد از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. از سال 1387 سازمان مدیریت بحران کشور جایگزین ستاد حوادث غیرمترقبه شد که در عمل این سازمان نیز هنوز به همان شیوه ستادی عمل می‌کند. طی سال‌های اخیر، سازمانی به نام سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در شهرداری شکل‌گرفته است. ازآنجاکه تهران شهر ویژه‌ای است و ابعاد بزرگی دارد، باید در این زمینه دیدگاه خاصی برای مدیریت بحران در چنین شهری با چنین موقعیتی وجود داشته باشد. این سازمان نیز با همین هدف راه‌اندازی شده است. مشابه این سازمان در تبریز و مشهد و همچنین مرکز مشابهی با عنوان مرکز مدیریت و پیشگیری بحران قم راه‌اندازی شده است؛ بنابراین می‌توان گفت بخش‌هایی از این قطار روی ریل قرارگرفته است.
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تهران و مدیریت بحران در این شهر به عزم ملی نیاز دارد. در خصوص شهر تهران نگاهی حاکمیتی مطرح است. بسیاری از پیامدهای مربوط به توسعه این شهر در کنترل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نیست، بلکه در بروز چنین تغییراتی حاکمیت تصمیم می‌گیرد که این تصمیم‌گیری‌ها از جنس تصمیمات کلان توسعه‌ای است. سالانه 116 هزار نفر به شهر تهران مهاجرت می‌کنند و در چنین شرایطی مسئله ایمنی شهر تهران باید به‌عنوان مسئله مهمی موردتوجه قرار گیرد.
حدود 60 درصد جمعیت تهران در شب در معرض آسیب‌پذیری بالای زمین‌لرزه است.
مهم‌تر این‌که باید توجه داشت شهر تهران فقط به خود این شهر محدود نمی‌شود، بلکه محدوده وسیعی از شهر هشتگرد در غرب تهران تا شهر پردیس در 25 کیلومتری شمال شرقی تهران را شامل می‌شود. جمعیت متمرکز در این محدوده حدود 16.2 میلیون نفر است که حدود 22 درصد جمعیت ایران را شامل می‌شود. جمعیت شب‌های شهر تهران حدود هشت میلیون و 600 هزار نفر است. طبق آمار هرروز صبح جمعیت 4.5 میلیون نفری از شهرهای اطراف برای کار به تهران سفر می‌کنند و به‌این‌ترتیب جمعیت شهر تهران در طول روزبه حدود 13 میلیون نفر می‌رسد که این جمعیت بعدازظهرها شهر تهران را ترک می‌کنند. نکته قابل‌توجه این‌که حدود دو میلیون نفر از جمعیتی که در طول روز در شهر تهران وجود دارد را جمعیت سرگردان تشکیل می‌دهد. این جمعیت در جای ثابتی مستقر نیستند و در بازار یا در مرکز شهر و در سطح خیابان‌ها تردد دارند. این جمعیت به‌اندازه جمعیت یک شهر است. نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این‌که در شمال شهر تهران جمعیتی معادل 2 تا 2.2 میلیون نفر در پهنه گسل زندگی می‌کنند. در جنوب شهر نیز 950 هزار نفر در معرض گسل زندگی می‌کنند. برآورد خوش‌بینانه این است که 2 میلیون و 150 هزار نفر نیز در بافت‌های فرسوده مستقر هستند؛ بنابراین می‌توان گفت حدود 60 درصد جمعیت تهران در شب در معرض آسیب‌پذیری بالای زمین‌لرزه است. در مناطق 15 و 16 تهران یعنی در حوالی افسریه و مشیریه که به‌عنوان مناطق حاشیه‌ای شهر تهران در نظر گرفته می‌شود جمعیتی معادل 1.2 میلیون نفر سکونت دارد که جمعیت بالایی است بنابراین تردیدی نیست که وقوع زلزله‌ای در شهر تهران می‌تواند با پیامدهای بسیاری زیادی برای ساکنان این شهر همراه باشد.
در برابر زلزله آماده نیستیم
بر اساس برآوردها و بررسی‌های انجام‌شده، بازگشت هر زمین‌لرزه‌ای با بزرگی حدود 7 ریشتر برای گسل شمال تهران با عدد و رقم و بر اساس تعیین سن دقیق زمین‌شناسی سنگ‌ها حدود 3500 سال برآورد شده است؛ یعنی پیش‌بینی می‌شود هر 3500 سال یک زمین‌لرزه در گسل شمال تهران اتفاق بیفتد که از آخرین باری که زلزله‌ای در این گسل اتفاق افتاده 3500 سال گذشته است؛ بنابراین بازگشت زمین‌لرزه گسل شمال تهران دور از انتظار نیست. البته این تعیین سن‌ها با یک عدم قطعیت نیز همراه است که می‌تواند این رویداد را به تأخیر اندازد؛ اما خیلی دور از انتظار نیست که روی گسل شمال شهر تهران زلزله‌ای رخ دهد.
کارشناسان اعلام کرده‌اند با این امکانات و این نوع آمادگی حتی برای حداقل‌ها نیز آماده نیستیم. این موضوع مسئله حاکمیت ملی است. اگر تهران آسیب ببیند، یعنی ایران آسیب می‌بیند. ما ازنظر آمادگی برای زلزله احتمالی تهران نه در شرایط صفر هستیم نه در شرایط صد قرار داریم و اگر بخواهیم برای آمادگی مدیریت بحران در شهر تهران نمره‌ای بدهیم قطعا نمره بالایی نخواهد بود. ما هنوز با حداقل‌های موردنیاز کشور خیلی فاصله‌داریم. کشور ما در معرض ریسک مداوم است و به فرهنگ ریسک نیاز داریم. در کشورهای آسیب‌پذیر در این زمینه کارهای زیادی انجام‌شده است. ما فرهنگ ریسک را شروع کرده‌‌ایم. کارها و اقداماتی مانند برگزاری مانور یا اطلاع‌رسانی به مردم از طریق رسانه‌ها و همچنین توجه به تحقیقاتی که در این زمینه انجام می‌شود نشان‌دهنده این است که نسبت به هیچ، یک گام جلوتر هستیم. گرچه در مقایسه با بسیاری از کشور‌ها و حتی کشورهای درحال‌توسعه باید در سال‌های اخیر چند اقدام مهم انجام می‌دادیم که انجام نداده‌ایم؛ بنابراین بدیهی است برای مدیریت بحران نمره قبولی نمی‌گیریم.
No tags for this post.
