پژوهش، ضرورت ها و موانع

او بخشی از مقالات پژوهشی خود را نیز در سمینارهای داخلی و خارجی ارائه داده است.همچنین با برخی مراکز پژوهشی همچون پژوهشکده فرهنگ و هنر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،مرکز پژوهشی صدا و سیما ،پژوهشهایی را به انجام رسانده است.

تعریف شما از پژوهش چیست؟

پژوهش فرایندی خردمندانه و منظم است که به بازنگری، نقد،  تولید و خلق اندیشه منجر می­شود. از این رو، در فرایند پژوهش، تولید، تبادل و ذخیره اطلاعات؛ یعنی توسعه و تکامل فرهنگی و به تبع آن توسعه جامعه در همه ابعاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و …. تحقق می­یابد. صاحبنظران معتقدند: پژوهش پیش شرط توسعه است و جوامعی که پژوهش را مبنای تصمیم گیری و عمل خود قرار می­دهند، در پیمودن مسیر توسعه موفق­ترند، تجربه تاریخی کشورهای توسعه یافته، گواهی بر این مدعاست.

در مقوله پژوهش، رویکرد کشورهای توسعه یافته و کشورهای توسعه نیافته، متفاوت است و کسی منکر این نیست. شما می‌توانید مصادیقی از این تفاوت را بیان کنید؟

توجه به پژوهش در زمینه ­های مختلف در میان جوامع، چنان گسترش یافته که سهم قابل توجهی از تولید ناخالص ملی بدان اختصاص می­یابد. جوامع توسعه یافته، تحقیقات را از اصلی ترین عوامل و ارکان توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور می­دانند، لذا آگاهانه ­تر، سنجیده تر و با خطای کمتر و کارآیی بیشتر به برنامه ریزی و مدیریت اجتماعی می­پردازند. بر این اساس است که برنامه ریزی توسعه اجتماعی – اقتصادی در چنین جوامعی با ضریب اطمینان بیشتری به اهداف خود دست می­یابد. اما در کشورهای توسعه نیافته بر اثر بی توجهی و احساس بی نیازی به تحقیقات اجتماعی، برنامه ریزی مبتنی بر تجربیات شخصی و یا متکی بر تجربیات دیگران صورت می­گیرد که تبعات چنین رویه­ای، مدیریت جامعه را با بحران­های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و نیز بی اعتمادی مردم نسبت به مدیریت اجتماعی و بالعکس مواجه ساخته و یا می­سازد.  برآیند چنین روندی در گروه دوم از کشورها، شکست و یا عدم موفقیت کامل برنامه­های توسعه، افزایش تنش­های اجتماعی، بی اعتقادی به علم ، تکنولوژی، تخصص و رودررویی با مدیریت جامعه است.

وضعیت ایران در حوزه پژوهش چگونه است؟

قرار گرفتن ایران در گروه دوم از کشورهای مزبور، توجه به این واقعیت فرهنگی و اجتماعی را ضروری می­سازد که تا زمانی که در امکانات اولیه تحقیق، یعنی زمینه ­های سالم جهت رشد نیروهای انسانی کارآمد، برنامه ریزی تحقیقاتی با بودجه و اعتبارات لازم، قوانین و مقررات راهگشا و حمایتی و هدایتی و … فراهم نباشد، رسیدن به توسعه ناممکن است. لذا جهت گام نهادن در مسیر توسعه، شناخت مسائل و مشکلات فرا روی پژوهش و ترسیم دورنمایی از وضعیت پژوهشی کشور ضروری می­نماید، زیرا پژوهش خود، به منظور تأثیرگذاری و جهت دهی به فرایند توسعه نیازمند حمایت و پشتیبانی است. به همین منظور ابتدا باید مسائل، مشکلات و چالش­های عمده شکوفایی پژوهش مطرح و در ادامه راهکارهای پیشنهادی جهت تقویت، اصلاح و رفع موانع و مشکلات بیان ­شود.

این مسائل و مشکلات شامل چه مواردی می‌شوند؟

مشکلات پژوهش به چند محور اصلی و فرعی مشکلات ساختاری، مشکلات مبتلا به پژوهشگران،مشکلات موجود در مراکز و حوزه ­های ذی ربط ونامشخص بودن جایگاه و منزلت پژوهش و پژوهشگر تقسیم شده و مورد بررسی قرار می­گیرند

در این میان پایین بودن شاخص سرمایه گذاری و تخصیص بودجه،ضعف ساختار نظام آموزشی در امر پژوهش (از مدرسه تا دانشگاه) در کنار روزمرگی نظام اداری در وزارتخانه ­های ذیربط (از جمله وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی) از جمله مشکلات ساختاری اساسی هستند.

توجه به پژوهش در زمینه ­های مختلف در میان جوامع، چنان گسترش یافته که سهم قابل توجهی از تولید ناخالص ملی بدان اختصاص می­یابد.

سیاستگذاری و برنامه ریزی در این حوزه چه ضعف‌هایی دارد؟

در پاسخ به این سوال عوامل بسیار گسترده ای را میتوان نام برد.عدم وجود اطلاعات منسجم و نیز عدم هماهنگی بین پژوهش­های انجام شده،عدم دسترسی آسان به اطلاعات و منابع علمی روز،عدم وضع قوانین حمایتی برای تقویت حوزه­های مختلف فرهنگی و نداشتن هدف و یا عدم ارتباط بین پژوهش و نیاز جامعه از جمله این عوامل هستند.

همچنین مشخص نبودن چارچوب جامعه علمی و یا عدم تعیین قلمرو بین امور پژوهشی و غیرپژوهشی،کمبود مراکز تحقیقات فرهنگی و نیز ضعف ساختاری و علمی (خصوصی و دولتی) در کنار کمبود متخصصان امور فرهنگی – پژوهشی از دیگر مواردی است که می بایست مورد توجه قرار گیرند.

تمرکز گرایی بیش از حد در مراکز پژوهش فرهنگی و ضعف مراکز خصوصی،نبود رقابت در واگذاری پژوهش­های فرهنگی و نهایتاً واگذاری طرح­های تحقیقاتی به افراد غیرمتخصص و فقدان نهادی برای ایجاد ارتباط بین پژوهشگران در داخل کشور و از سوی دیگر برقراری و تبادل آراء با پژوهشگران خارج از کشور را نیز می بایست از جمله نقاط ضعف سیاستگذاری و برنامه ریزی در این حوزه نام برد.

اگر بخواهیم عوامل دیگری را هم در این زمینه عنوان کنیم میتوان به توجه به روابط و فقدان ضوابط برای جذب پژوهشگران در مراکز تحقیقاتی،کاربردی نبودن نتایج پژوهش­ها و عدم بهره­ برداری از پژوهش­های موجود در برنامه ­ریزی و توسعه کشور اشاره کرد.

پژوهشگران با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند؟

مسائل معیشتی، مسائل حمایتی، درگیری در کارهای اجرایی و آموزشی، سیاسی شدن نتایج پژوهش­ها و عدم توجه به کارگروهی و گرایش به فردگرایی، بخشی از این مشکلاتند.

به عنوان واپسین سوال، فعالیتهای پژوهشی فرهنگی در حوزه­ های ذیربط با چه مشکلاتی مواجه‌اند؟

این مشکلات را هم می‌توان این‌گونه تقسیم بندی کرد: ضعف مدیریت در مراکز و عدم همسویی در سازمان­ها و نهادهای ذیربط در حوزه­های مختلف (کتاب، سینما،موسیقی، تئاتر و ….)،ضعف و کاستی در متدلوژی مباحث پژوهش فرهنگی در حوزه­های ذیربط و ارائه نتایج یک مطالعه به جای انجام پژوهش و ارائه راهکاری جدید و گسست میان مسئولان اجرایی با نظریه پردازان و متفکران جامعه از جمله این مشکلات هستند.

عدم نظارت و کنترل کیفی و ارزیابی دقیق در سفارش پژوهش­های فرهنگی همچنین عدم وجود مراکزی برای ارزیابی فعالیتهای مراکز پژوهشی فرهنگی (فقدان سیستم نظارتی) را هم می بایست به این مشکلات اضافه کرد.

گفت و گو : مهرداد نصرتی

 

 

No tags for this post.