او بخشی از مقالات پژوهشی خود را نیز در سمینارهای داخلی و خارجی ارائه داده است.همچنین با برخی مراکز پژوهشی همچون پژوهشکده فرهنگ و هنر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،مرکز پژوهشی صدا و سیما ،پژوهشهایی را به انجام رسانده است.
تعریف شما از پژوهش چیست؟
پژوهش فرایندی خردمندانه و منظم است که به بازنگری، نقد، تولید و خلق اندیشه منجر میشود. از این رو، در فرایند پژوهش، تولید، تبادل و ذخیره اطلاعات؛ یعنی توسعه و تکامل فرهنگی و به تبع آن توسعه جامعه در همه ابعاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و …. تحقق مییابد. صاحبنظران معتقدند: پژوهش پیش شرط توسعه است و جوامعی که پژوهش را مبنای تصمیم گیری و عمل خود قرار میدهند، در پیمودن مسیر توسعه موفقترند، تجربه تاریخی کشورهای توسعه یافته، گواهی بر این مدعاست.
در مقوله پژوهش، رویکرد کشورهای توسعه یافته و کشورهای توسعه نیافته، متفاوت است و کسی منکر این نیست. شما می‌توانید مصادیقی از این تفاوت را بیان کنید؟
توجه به پژوهش در زمینه های مختلف در میان جوامع، چنان گسترش یافته که سهم قابل توجهی از تولید ناخالص ملی بدان اختصاص مییابد. جوامع توسعه یافته، تحقیقات را از اصلی ترین عوامل و ارکان توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور میدانند، لذا آگاهانه تر، سنجیده تر و با خطای کمتر و کارآیی بیشتر به برنامه ریزی و مدیریت اجتماعی میپردازند. بر این اساس است که برنامه ریزی توسعه اجتماعی – اقتصادی در چنین جوامعی با ضریب اطمینان بیشتری به اهداف خود دست مییابد. اما در کشورهای توسعه نیافته بر اثر بی توجهی و احساس بی نیازی به تحقیقات اجتماعی، برنامه ریزی مبتنی بر تجربیات شخصی و یا متکی بر تجربیات دیگران صورت میگیرد که تبعات چنین رویهای، مدیریت جامعه را با بحرانهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و نیز بی اعتمادی مردم نسبت به مدیریت اجتماعی و بالعکس مواجه ساخته و یا میسازد. برآیند چنین روندی در گروه دوم از کشورها، شکست و یا عدم موفقیت کامل برنامههای توسعه، افزایش تنشهای اجتماعی، بی اعتقادی به علم ، تکنولوژی، تخصص و رودررویی با مدیریت جامعه است.
وضعیت ایران در حوزه پژوهش چگونه است؟
قرار گرفتن ایران در گروه دوم از کشورهای مزبور، توجه به این واقعیت فرهنگی و اجتماعی را ضروری میسازد که تا زمانی که در امکانات اولیه تحقیق، یعنی زمینه های سالم جهت رشد نیروهای انسانی کارآمد، برنامه ریزی تحقیقاتی با بودجه و اعتبارات لازم، قوانین و مقررات راهگشا و حمایتی و هدایتی و … فراهم نباشد، رسیدن به توسعه ناممکن است. لذا جهت گام نهادن در مسیر توسعه، شناخت مسائل و مشکلات فرا روی پژوهش و ترسیم دورنمایی از وضعیت پژوهشی کشور ضروری مینماید، زیرا پژوهش خود، به منظور تأثیرگذاری و جهت دهی به فرایند توسعه نیازمند حمایت و پشتیبانی است. به همین منظور ابتدا باید مسائل، مشکلات و چالشهای عمده شکوفایی پژوهش مطرح و در ادامه راهکارهای پیشنهادی جهت تقویت، اصلاح و رفع موانع و مشکلات بیان شود.
این مسائل و مشکلات شامل چه مواردی می‌شوند؟
مشکلات پژوهش به چند محور اصلی و فرعی مشکلات ساختاری، مشکلات مبتلا به پژوهشگران،مشکلات موجود در مراکز و حوزه های ذی ربط ونامشخص بودن جایگاه و منزلت پژوهش و پژوهشگر تقسیم شده و مورد بررسی قرار میگیرند
در این میان پایین بودن شاخص سرمایه گذاری و تخصیص بودجه،ضعف ساختار نظام آموزشی در امر پژوهش (از مدرسه تا دانشگاه) در کنار روزمرگی نظام اداری در وزارتخانه های ذیربط (از جمله وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی) از جمله مشکلات ساختاری اساسی هستند.
توجه به پژوهش در زمینه های مختلف در میان جوامع، چنان گسترش یافته که سهم قابل توجهی از تولید ناخالص ملی بدان اختصاص مییابد.
سیاستگذاری و برنامه ریزی در این حوزه چه ضعف‌هایی دارد؟
در پاسخ به این سوال عوامل بسیار گسترده ای را میتوان نام برد.عدم وجود اطلاعات منسجم و نیز عدم هماهنگی بین پژوهشهای انجام شده،عدم دسترسی آسان به اطلاعات و منابع علمی روز،عدم وضع قوانین حمایتی برای تقویت حوزههای مختلف فرهنگی و نداشتن هدف و یا عدم ارتباط بین پژوهش و نیاز جامعه از جمله این عوامل هستند.
همچنین مشخص نبودن چارچوب جامعه علمی و یا عدم تعیین قلمرو بین امور پژوهشی و غیرپژوهشی،کمبود مراکز تحقیقات فرهنگی و نیز ضعف ساختاری و علمی (خصوصی و دولتی) در کنار کمبود متخصصان امور فرهنگی – پژوهشی از دیگر مواردی است که می بایست مورد توجه قرار گیرند.
تمرکز گرایی بیش از حد در مراکز پژوهش فرهنگی و ضعف مراکز خصوصی،نبود رقابت در واگذاری پژوهشهای فرهنگی و نهایتاً واگذاری طرحهای تحقیقاتی به افراد غیرمتخصص و فقدان نهادی برای ایجاد ارتباط بین پژوهشگران در داخل کشور و از سوی دیگر برقراری و تبادل آراء با پژوهشگران خارج از کشور را نیز می بایست از جمله نقاط ضعف سیاستگذاری و برنامه ریزی در این حوزه نام برد.
اگر بخواهیم عوامل دیگری را هم در این زمینه عنوان کنیم میتوان به توجه به روابط و فقدان ضوابط برای جذب پژوهشگران در مراکز تحقیقاتی،کاربردی نبودن نتایج پژوهشها و عدم بهره برداری از پژوهشهای موجود در برنامه ریزی و توسعه کشور اشاره کرد.
پژوهشگران با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند؟
مسائل معیشتی، مسائل حمایتی، درگیری در کارهای اجرایی و آموزشی، سیاسی شدن نتایج پژوهشها و عدم توجه به کارگروهی و گرایش به فردگرایی، بخشی از این مشکلاتند.
به عنوان واپسین سوال، فعالیتهای پژوهشی فرهنگی در حوزه های ذیربط با چه مشکلاتی مواجه‌اند؟
این مشکلات را هم میتوان این‌گونه تقسیم بندی کرد: ضعف مدیریت در مراکز و عدم همسویی در سازمانها و نهادهای ذیربط در حوزههای مختلف (کتاب، سینما،موسیقی، تئاتر و ….)،ضعف و کاستی در متدلوژی مباحث پژوهش فرهنگی در حوزههای ذیربط و ارائه نتایج یک مطالعه به جای انجام پژوهش و ارائه راهکاری جدید و گسست میان مسئولان اجرایی با نظریه پردازان و متفکران جامعه از جمله این مشکلات هستند.
عدم نظارت و کنترل کیفی و ارزیابی دقیق در سفارش پژوهشهای فرهنگی همچنین عدم وجود مراکزی برای ارزیابی فعالیتهای مراکز پژوهشی فرهنگی (فقدان سیستم نظارتی) را هم می بایست به این مشکلات اضافه کرد.
گفت و گو : مهرداد نصرتی
No tags for this post.