ضرورت شناخت ایدز؛ پیشگیری و درمان
از زمان نخستین مورد شناسایی شده بیماری ایدز در ایران بیش از 30 سال می گذرد و در این مدت نیز پیشرفت های زیادی در عرصه تشخیص ودرمان این بیماری در سطح مجامع علمی داخلی و خارجی حاصل شده است .
درحال حاضر ایدز تنها بیماری است که درهمه کشورهای جهان، چه غنی و چه فقیر، بعنوان یک مشکل حیاتی مطرح است و تنها یک مشکل بهداشتی نیست بلکه یک مشکل اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی بر جوامع بشری است .
نخستین مورد بیماری ایدز در ایران در سال 1363 در یک کودک 6 ساله مبتلا به هموفیل که از فاکتورهای انعقادی وارداتی آلوده به ویروس ایدز( اچ آی وی ) استفاده می کرد ، گزارش شد.
موج نخست این بیماری از طریق فرآورده های خونی آلوده در ایران مطرح شد و موج دوم با انتقال از طریق اعتیاد تزریقی و سرنگ آلوده مطرح شد و موج سوم نیز با شیوه ارتباط جنسی درحال شیوع است.
هرچند براساس آمارهای رسمی شمار مبتلایان به بیماری ایدز درکشور ایران بیش از 30هزار نفر اعلام شده است اما به اعتقاد کارشناسان و متخصصان بیماریهای عفونی بر اساس فرمول های سازمان بهداشت جهانی تخمین تعداد افراد مبتلا به این بیماری بیش از 90هزار نفر در کشور اعلام شده است .
این فاصله آماری بین موارد ثبت شده و تخمین به دلیل عدم اطلاع افراد از وضعیت آلودگی خودشان است .
بیماران مبتلا به ایدز یکی از آسیب پذیرترین اقشار جامعه هستند که بعلت پیش داوری های نادرست و ترس از مبتلا شدن ( به دلیل عدم آگاهی از راههای انتقال بیماری ) ، این بیماران در مورد انتخاب مسکن، شغل، مراقبت های بهداشتی و حمایت عمومی مورد تبعیض قرار می گیرند.
رفتارهای نامناسب و تحقیرآمیز، موجب انزوای بیمار گشته، فرصت آموزشی را از وی می گیرد وحشت های مرگ، طرد و تنهایی، انگ اجتماعی، اخراج از شغل و بدنامی از طرف دوستان، آشنایان و خانواده، سبب می شود آنهایی که گمان می کنند ممکن است آلوده باشند، وضعیت خودشان را تا جایی که مقدور هست مخفی نگهدارند که این خود موجب گسترش آلودگی می شود.
به دلیل وجود این نوع نگرش شمار زیادی از موارد مبتلایان بیماری ایدز در کشور و به تبع آن در استان بوشهرشناسایی نشده است لذا تغییر نوع نگرش و پذیرش بیماران در جامعه می تواند در شناسایی موارد و دریافت خدمات به آنان تاثیر بسزایی داشته باشد .
باید توجه داشت که در موج سوم گسترش این بیماری که از طریق روابط جنسی معرفی شده است ، تنها سد مطمئن در مقابل گسترش آلودگی این بیماری، پای بندی به اصول مقدس زناشویی و ارزش های اخلاقی درجامعه است.
برگزاری روزجهانی ایدز و انجام برنامه های مختلف توسط برخی از دستگاههای متولی و مرتبط با هدف آگاه کردن مردم از راههای جلوگیری از ابتلا به این بیماری و جلوگیری از شیوع سریع آن است که در همین راستا ایرنا با همکاری دانشگاه علوم پزشکی ابعاد مختلف این بیماری را بررسی کرده است.
سرپرست مرکز مشاوره بیماری های رفتاری بوشهر در این میزگرد اظهار کرد : با ارائه درمان های مناسب و به موقع در زمینه ایدز، امکان عمر مفید برای مبتلایان به این بیماری وجود دارد.
دکتر پریا ربیعیان با بیان اینکه اثرات مخرب این تابو می تواند به ضرر همه مردم باشد افزود: بیشتر افرادی که به ویروس ایدز مبتلا هستند به دلیل دیر تشخیص دادن امید به زندگی در آنها کاهش می یابد.
وی تصریح کرد: در کشورهای پیشرفته فرد مبتلا به ویروس اچ ای وی تقریبا عمری نزدیک به فرد سالم دارد اما در کشورهای با درآمد کم و متوسط در بهترین حالت تنها دو نفر از هر پنج بیماری که نیاز به درمان دارند تحت درمان قرار می گیرند.
ربیعیان گفت: امروز با ارائه درمانهای مناسب در زمینه ویروس اچ ای وی افراد مبتلا می توانند عمر مناسب داشته باشند ولی به دلیل مراجعه نکردن به موقع افراد برای تشخیص، امید به زندگی درآنها کاهش می یابد.
ربیعیان اجرای برنامه توزیع سرنگ و سوزن، مشاوره آزمایش اچ ای وی، ارائه وسایل پیشگیری از انتقال عفونت از طریق تماس جنسی، پیشگیری و درمان بیماری آمیزشی، مشاوره روانی، واکسیناسیون، مراقبت و درمان هپاتیت وتشخیص و درمان سل را از راههای پیشگیری از اچ ای وی ذکر کرد.
وی گفت: با وجود اینکه شمار زنان مبتلا به عفونت اچ ای وی روبه افزایش است ولی این قشر برای آزمایش، مراقبت و درمان کمتر مراجعه می کنند.
ربیعیان یادآورشد:آموزش و مشاوره قبل و بعد از ازدواج و دوران بارداری، انجام آزمایش برای زنان باردار، مراقبت و درمان زنان باردار مبتلا به اچ ای وی نوزادان ضروری است.
ربیعیان گفت: در راستای آگاهی بخشی در مورد بیماری ایدز مراکز مشاوره ای در شهرستان های بوشهر ، دشتستان، کنگان و عسلویه راه اندازی شده است .
پزشک و سرپرست مرکز مشاوره بیماریهای رفتاری بوشهر گفت: افرادی که مشکل رفتاری دارند با مشاوره و انجام تست تنها بعد از20 دقیقه می توانند از وضعیت آلودگی خود به اچ آی وی مطلع شوند.
ربیعیان افزود: بیش از نیمی از کسانی که مبتلا به ویروس اچ ای وی مثبت هستند درسن 25 تا 30 سال یعنی سن باروری و تلاش قرار دارند که شرایط زندگی عادی باید برای آنها فراهم شود.
مسئول کنترل کیفی اداره کل انتقال خون استان بوشهرنیز گفت: این سازمان برای اطمینان از سالم بودن خون های اهدایی برروی آنها آزمایش هایی برای کشف آنتی بادی علیه ویروس اچ ای وی، هپاتیت بی و سی و بیماری سیفلیس انجام می دهد.
عبدالرضابوالخیر افزود: اگر نتیجه هرکدام از این آزمایش ها مثبت باشد از طرف سازمان انتقال خون به طور خصوصی به اهدا کننده خون اطلاع داده می شود تا برای انجام آزمایش های تائیدی و تکمیلی به سازمان مراجعه کند.
وی گفت: دربسیاری از موارد نتایج مثبت اولیه کاذب بوده و نشانی بر وجود عفونت نیست و به این معنی است که نتیجه آزمایش غربالگری اولیه فرد مورد آزمایش واکنش پذیر بوده اما نتیجه آزمایش های دقیق تر بعدی منفی بوده است.
بوالخیر اظهارداشت: رسالت سازمان انتقال خون اطمینان از تامین خون سالم برای تمام بیماران است و بهترین استاندارد ایمنی نیز زمانی به دست می آید که منحصرا اهدا کنندگانی که همیشه نتیجه آزمایش های آنها از نظر وجود عفونت ها منفی بوده است مورد پذیرش قرار گیرند.
وی یادآور شد: به عنوان یک احتیاط ایمنی برای بیماران دریافت کننده خون، اهدا کنندگان با نتایج آزمایش مثبت کاذب گرچه بیمارنیستند ولی برای همیشه از اهدای خون معاف می شوند.
وی افزود: افرادی که دارای سابقه بیماریهای قلبی و عروقی، ریوی، سکته مغزی، تشنج، دیابت قندی وابسته به انسولین ، سابقه بیماریهای عفونی مانند هپاتیت بی، سی و اچ آی وی ( ایدز ) هستند از اهدای خون معاف هستند.
وی ادامه داد: افرادی که مبتلا به بیماری ایدز و یا آزمایش های مربوط به این بیماری در آنها مثبت است و یکی از نشانه های این بیماری شامل تب، تعریق شبانه، کاهش وزن بدون دلیل، سرفه، اسهال، تورم غدد لنفاوی، لکه های سفید رنگ روی سطح زبان یا لکه های برجسته روی پوست بدن را دارند از اهدای خون معاف هستند.
بوالخیر گفت: همچنین کسانی که حتی برای یک بار به خود مواد مخدر تزریق کرده، مبتلایان به بیماری هموفیلی و هرگونه فاکتور انعقادی، فعالیت جنسی مشکوک، کسانی که در یک سال گذشته حتی برای یک بار با فرد مشکوک به بیماری ایدز و یا دریافت کننده فاکتورهای انعقادی یا معتاد به مواد مخدر تزریقی نزدیکی جنسی داشته اند نباید خون اهدا کنند.
وی افزود: اگر قصد افراد از اهدای خون انجام آزمایش های مربوط به بیماریهای ایدز، هپاتیت بی و سی و سایر آزمایش هاست باید برای این بیماریها ( مراکزمشاوره بیماریهای رفتاری تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ) تعیین شده مراجعه کنند و آزمایشها را به صورت رایگان و محرمانه انجام دهند.
وی یادآور شد:مصرف مواد مخدر تزریقی، تماس جنسی نامطمئن، خالکوبی، طب سوزنی، سوراخ کردن گوش یا قسمتی از بدن، استفاده مشترک از سرنگ آلوده، تیغ و یا سایر ابزاری که با خون تماس مستقیم دارند جزو رفتارهای پرخطر هستند.
وی تاکید کرد: افرادی که چنین رفتارهایی دارند نباید برای اهدای خون اقدام کنند چون سلامت بیماران گیرنده خون را به خطر می اندازند مگر آنکه دست کم یکسال از کنارگذاشتن اینگونه رفتارهایشان گذشته باشد.
بوالخیریادآورشد: این درحالی است که حتی در بعضی موارد مانند تزریق مواد مخدر افراد تا پایان عمر نیز اجازه نخواهند داشت خون خود را اهدا کنند.
وی گفت: 600 بیمار تالاسمی در استان بوشهر وجود دارد و تاکنون موردی از آلودگی خون دریافتی آنان به ویروس اچ ای وی نداشته ایم و این بیانگر سالم بودن خون اهدایی است.
بوالخیر افزود:ممکن است تزریق خون عوارضی به دنبال داشته باشد ولی تاکنون گزارشی از آلودگی نداشته ایم و ادعای ما نیز با بیماران تالاسمی و هموفیلی که علاوه بر فاکتور هشت رسوب پلاسما نیز دریافت می کنند ثابت می شود.
کارشناس ارشد کمیته پیشگیری و کنترل ایدز و درمان اعتیاد معاونت امور پیشگیری اداره کل بهزیستی استان بوشهر نیز گفت: باتوجه به جوان بودن جمعیت کشور بحرانهای اقتصادی، عاطفی و تحصیلی در این قشر از جمعیت به راحتی می تواند زمینه ای برای بروز ناهنجاریهای رفتاری و ارتکاب رفتارهای پرخطر مرتبط با اچ ای وی شود.
مهرناز اسکندری افزود:ساختار خانواده و نحوه تعامل اعضای خانواده با یکدیگر نقش مهمی در مدیریت این بحرانها و پیشگیری از وقوع مخاطر های رفتاری مربوط به اچ ای وی در سالهای کودکی و نوجوانی دارد.
وی اظهارداشت:اداره کل بهزیستی استان بوشهر به عنوان یکی از مهمترین دستگاههای مسئول در راستای پیشگیری و کنترل ایدز و خطرهای ناشی از آن نسبت به راه اندازی دو باشگاه مثبت در شهرستانهای بوشهر و دشتستان، چهار مرکز کاهش آسیب، سه مرکز گذری DIC به همراه چهار تیم سیار و یک مرکز سرپناه شبانه درشهرستان های دشتستان، بوشهر و عسلویه اقدام کرده است.
اسکندری افزود: براساس آمار موجود در 9 ماه امسال 104 نفر مبتلا به اچ ای وی مثبت در استان بوشهر عضو باشگاههای مثبت شده اند که از این شمار شش نفر کودک، 20 زن و 78 مرد هستند و در شش ماه گذشته نیز یک نفر مرد از این افراد فوت شده است.
وی ارائه خدمات آموزشی در زمینه روانی، اجتماعی، آموزش، مشاوره، تغذیه سالم، درآمدزایی، بازاریابی، مراقبت و مددکاری، فرهنگی، ورزشی و مذهبی، تسهیلات مالی، درمانی، ارجاع و پیگیری و توانمندسازی بیماران و اعضای خانواده آنان را از جمله خدمات ارائه شده در باشگاههای مثبت ذکر کرد.
اسکندری ارایه خدمات مشاوره ای به 346 مورد، آموزشی 267نفر، کمک های معیشتی 252 مورد، خدمات درمانی 29 نفر، کمک هزینه اشتغال به چهار نفر، استفاده 79 مورد از یارانه درمان اعتیاد و توانمند سازی 10 نفر ازمبتلایان به اچ ای وی در زمینه کارآفرینی را از فعالیت های کمیته پیشگیری و کنترل ایدز معاونت امور پیشگیری اداره کل بهزیستی استان بوشهر در 9 ماه گذشته ذکر کرد.
وی برقراری ارتباط درمانی بامصرف کنندگان با رفتار پرخطر، آموزش، اطلاع رسانی و مشاوره، توزیع و جمع آوری سرنگ، سرسوزن و وسایل تزریق استریل، ارایه خدمات اولیه حمایتی، ارجاع به مراکز بهداشتی – درمانی و مراکز مجاز درمان اعتیاد، توزیع مواد ضد عفونی کننده و ارائه خدمات بهداشتی اولیه و آموزش به مصرف کنندگان تزریقی را از جمله خدمات ارائه شده گذری DIC و تیم سیار ذکر کرد.
اسکندری اطلاع رسانی و مشاوره با افرادی که دارای رفتار پرخطر هستند، آموزش پیشگیری از رفتارهای پرخطر جنسی ،ارجاع به مراکز بهداشتی درمانی و بیمارستانها، ارجاع به واحدهای درمان نگهدارنده با متادون، ارجاع به مرکز درمان اعتیاد برای درمان داوطلبانه، ارایه خدمات اولیه حمایتی و توزیع و جمع آوری سرنگ، سرسوزن و وسایل تزریق استریل را از خدمات ارائه شده در مرکز سرپناه شبانه روزی معرفی کرد.
سرپرست واحد بهداشت و درمان زندان های استان بوشهر نیز گفت: زندان و عفونت اچ ای وی، یک موضوع جهانی است با وجود سدهای کنترلی متعدد عفونت اچ ای وی در میان زندانیان و افرادی که در بازداشتگاهها به سر می برند به طور قابل ملاحظه ای از عموم جامعه بالاتر است.
دکتر محسن نکونام افزود: باتوجه به اینکه رفتارهای پرخطری نظیر مصرف مواد یا تن فروشی مطابق قانون منجر به بازداشت این افراد می شود لذا زندانها محیطی های بسیار پرخطری برای انتقال اچ آی وی محسوب می شوند.
وی تصریح کرد: در خارج از زندان مصرف مواد مخدر ،تزریق های غیر ایمن، رابطه جنسی مراقبت نشده، خشونت، تجاوز جنسی و خالکوبی با وسایل آلوده از عوامل انتقال ایدز به شمار می روند و این موارد در مددجویان ورودی به زندان بیشتر دیده می شود به همین دلیل زندان جایگاهی مهم برای پیشگیری، تشخیص، درمان و مراقبت ایدز به حساب می آید.
این متخصص بیماریهای عفونی گفت: در زندانهای استان بوشهر موارد اچ ای وی مثبت در دو زندان مرکزی بوشهر و برازجان که مجهز به کلینیک مثلثی، پزشک و پرسنل روانشناس هستند متمرکز، هدایت و کنترل می شوند.
نکونام افزود: به دلیل رفتارهای پرخطر در بین زندانیان آموزشهای لازم و خدمات پیشگیری از بدو ورود زندانیان به آنها ارایه می شود.
وی یادآور شد: انجام آزمایش های ایدز با کیت تشخیص سریع یکی از خدماتی است که به زندانیان ارایه می شود و در صورت مثبت شدن، مشاوره برای مددجویان انجام و پرونده برای مراقبتهای ثانویه تشکیل می شود.
نکونام گفت: انجام آزمایش ها در هر شش ماه و دریافت دارو از جمله خدمت های ارایه شده به زندانیان اچ ای وی مثبت است.
وی افزود: زندانیان معتاد به کلینیک مثلثی زندان معرفی شده و تحت درمان نگهدارنده با متادون قرار می گیرند علاوه براین برنامه هایی شامل کنترل رفتارهای جنسی با توزیع باریر و توزیع تیغ یکبار مصرف، پیشگیری از خالکوبی، توزیع بسته های بهداشتی و کیفهای آرایشگاهی برای پیشگیری از شیوع اچ ای وی اجرا می شود.
نکونام گفت:در تعامل با دانشگاه علوم پزشکی و مرکز بهداشت شهرستان بوشهر مددجویان اچ ای وی مثبت به مرکز مشاوره بیماریهای رفتاری بوشهر معرفی می شوند.
این پزشک مختصص بیماری های عفونی افزود: کارشناسان بهداشتی در زندان ها از طریق نظارت بر محیط آرایشگاه و اندرزگاه در جهت پیشگیری از اچ آی وی فعالیت می کند.
نکونام گفت: زندانیان مبتلا به اچ ای وی پس از خرورج از زندان به مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری و خانواده های آنها نیز به باشگاه میثاق رهایی برای دریافت خدمات معرفی می شوند.
کارشناس برنامه کنترل ایدز و بیماریهای آمیزشی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر نیز گفت: براساس آمارهای گزارش شده تا تاریخ یکم آبان امسال 463نفر آلوده به اچ ای وی در استان بوشهر شناسایی شده است که 89 درصد آنان مرد و 11 درصد زن هستند.
فاطمه برنجن افزود: درهشت ماهه سالجاری 15 مورد جدید شناسایی شد که شامل 7 زن و 8 مرد بوده است.
وی با بیان اینکه 48.7 درصد گروه سنی درگیر در رده سنی 25تا 34 سال هستند، افزود: تاکنون 213نفر وارد فاز ایدز (مرحله علامت دار بیماری) شده اند و 127 نفر از موارد شناسایی شده در استان بوشهر فوت شده اند.
برنجن یادآورشد:علل ابتلا به اچ آی وی دربین کل مواردیکه از سال 1372 دراستان بوشهربه ثبت رسیده اند به ترتیب:اعتیاد تزریقی 80.6درصد، برقراری روابط جنسی 11.9درصد، انتقال از مادر به کودک 1.1 درصد، 6.4 درصد موارد راه انتقال نامشخص درگیر این بیماری شده اند.
وی افزود: باتوجه به اینکه سن ابتلا به بیماری درجهان و کشور به گروه سنی نوجوانان (زیر19 سال) به آهستگی درحال افزایش است اگر برنامه ریزی و مداخله های موثر نداشته باشیم آسیب های شدیدی درگیر جامعه خواهد شد.
وی گفت:هرچند ایدز یک بیماری نوپدید است ولی در سال های گذشته مسئولان نگاه ویژه ای به این بیماری داشته و اقدام های کنترلی زیادی در این زمینه صورت گرفته است.
برنجن اظهارکرد:فراهم سازی و امکان دسترسی به خدمات مورد نیاز ، یکی از استراتژیهای مهم برنامه ملی کنترل و پیشگیری از ایدز است.
وی یادآورشد:دراستان بوشهر نیز همزمان با توسعه خدمات آموزشی، مشاوره، مراقبت و درمان ایدز اقدام های مهمی صورت پذیرفته که نیاز به اطلاع رسانی دارد ولی تعداد زیادی از گروههای هدف از وجود بسیاری از خدمات و مکان های ارائه آن اطلاع چندانی ندارند.
برنجن با اشاره به فعالیت دو مرکز مشاوره بیماریهای رفتاری ( بوشهر و دشتستان) دراستان بوشهرافزود: مرکز مشاوره بیماریهای رفتاری مکانی برای ارائه خدمات آموزش، مشاوره، مراقبت، درمان، پیشگیری و کاهش آسیب است که اطلاعات مراجعان محرمانه و خدمات مورد نظر نیز به صورت رایگان ارایه می شود.
وی افزود: حمایت روانی و اجتماعی از افرادی که با اچ ای وی زندگی می کنند و عرضه خدمات سلامت مورد نیاز آنان باعث کاهش انگ و تبعیض، بهبود کیفیت زندگی و کاهش بار بیماری می شود.
وی یادآور شد: باشگاههای مثبت با استفاده از ظرفیتهای مردمی (سازمانهای غیردولتی) و بهره مندی از توان فنی و تخصصی دانشگاههای علوم پزشکی با هدف عرضه خدمات، فراهم کردن حمایتهای روانی و اجتماعی، افزایش مشارکت افراد اچ ای وی مثبت در برنامه های پیشگیری از گسترش تبعات این بیماری است.
برنجن گفت: یکی از استراتژی های مهم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و همه کشورها ی جهان رسیدن به هدف پایان همه گیری اچ آی وی است که تا سال 2020 برای کنترل ایدز در جهان در نظر گرفته شده است با عنوان هدف 90-90-90 که براین اساس 90 قرار است :
90درصد مبتلایان از ابتلای خودآگاه باشند.
90درصد افرادی که از ابتلای خودآگاه هستند تحت مراقبت و درمان باشند.
90درصد کسانی که تحت درمان هستند تکثیر ویروس در بدنشان به حداقل رسیده باشد.
وی گفت: همچنین کاهش موارد جدید ابتلا به عفونت اچ آی وی در جهان و رفع کامل تبعیض در مبتلایان اهدافی است که قرار است تا سال 2020 به آن دستیابیم .
برنجن اظهار کرد: دستیابی به این هدف مستلزم تعهد ها در سطوح بین المللی، ملی و محلی است .
وی گفت: دانشگاههای علوم پزشکی برای رسیدن به این اهداف برنامه هایی دارند . مثلا تلاش می کنند تا با تمرکز بر مناطق جغرافیایی پنهان مانده و جمعیت های پرخطر موارد آلوده را شناسایی کنند.
این مقام مسئول یادآورشد: آنچه که اهمیت دارد برای کنترل ایدز مشارکت همه گروهها می تواند در متوقف کردن همه گیری اچ آی وی نقش داشته باشد .
یک روان شناس عمومی در استان بوشهر نیز گفت: خانواده نقش بسیار مهمی در پیشگیری از رفتارهای پرخطر مرتبط با ایدز در نوجوانان و جوانان دارد.
دکتر روح انگیز بهرامی افزود: فضای خانوادگی پرتنش و آشفته، الگوهای غلط فرزند پروری، ضعف پیوند و دلبستگی بین والدین و فرزندان، وجود یک والد یا هر دو والد که رفتارهای پرخطر داشته یا دارند، وجود اختلالات روانی در والدین و اعضای دیگر خانواده، وجود اختلال سلوک و سایر اختلالات در فرد، خجالت و کمرویی شدید، رفتارهای پرخاشگرانه، ضعف و شکست تحصیلی و اختلالات مربوط به یادگیری، ناتوانی و ضعف در مهارت های لازم زندگی از جمله عوامل خطرساز هستند.
وی ارتباط و دوستی با همسالان و رفتارهای نابهنجار و پرخطر، نگرش مثبت به مواد، زندگی در محله های حاشیه و پایین دست، فقر، طلاق والدین، بدسرپرستی یا بی سرپرستی، بیکاری، مشکلات جنسی و جسمی، بیسوادی یا کم سوادی، غفلت از نیازهای اساسی فرزندان را از جمله دیگر عوامل خطر ساز معرفی کرد.
وی گفت:خیلی از بیماریها در ابعاد جسمی و روانی افراد را درگیر بیماری های عفونی، ویروسی می کند.
بهرامی افزود: باتوجه به اینکه الگوی کشور در بیماری ایدز از اعتیاد تزریقی به سمت روابط بی بند و بار جنسی گرایش یافته ارتقای آگاهی های جوانان و نوجوانان در خصوص مسائل جنسی ضروری است.
وی بابیان اینکه به هر میزان در جامعه درخصوص بیماری ایدز صحبت شود انگ آن از بین می رود، گفت: خیلی از افراد مبتلا به ویروس اچ ای وی به دلیل انگ به مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری مراجعه نمی کنند و همین امر باعث می شود که افراد دیگری را نیز به این بیماری مبتلا کنند.
وی یادآور شد: افراد مبتلا به بیماری ایدز دچار استرسهای زیادی هستند و در مرحله نخست بیماری را انکار، دچار خشم و پرخاش و چانه زنی می کنند به همین دلیل مشاوره در کنار دارو و درمان ضروری است.
