زمان دقیق زلزله قابل پیش بینی نیست

فرا رسیدن روز ملی ایمنی در برابر زلزله بهانه‌ای شد تا خبرنگار سیناپرس گفت‌و‌گویی اختصاصی  با دکتر محمد مختاری(دکترای ژئوفیزیک- زمین شناسی از دانشگاه برگن )، رییس مرکز پیش بینی زلزله پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله انجام دهد.

زمین لرزه چرا و چگونه به وجود می آید؟

زمین لرزه معمولا به علت تجمع زیاد انرژی در درون زمین رخ می دهد. این انرژی‌ تجمع یافته به دنبال محلی برای آزاد شدن و رهایی است. معمولا این انرژی در پوسته شکسته  شده زمین و گسل ها آزاد و خارج می‌شوند؛ هم اکنون بسیاری از مناطق ایران دارای گسل فعال است.

بر اساس تئوری ها و نظریه ها هرچقدر طول گسل در منطقه ای بیشترباشد، زمین لرزه بزرگتری در آن ناحیه به وجود می آید. اصولا ثبت زمان وقوع زمین لرزه در ایران به دو مرحله تاریخی( پیش از وجود دستگاه های ثبت لرزه نگاری) و دستگاهی تقسیم بندی می شود. پیش از وجود ثبت دستگاه های لرزه نگاری وقوع بزرگی، زمان و مکان زمین لرزه بر اساس اطلاعات حاصل از تاریخ و مشاهده های مردم در ایران ثبت و ضبط می شد. پس از آن بزرگی و پارامترهای مختلف زمین لرزه مانند زمان و مکان با دقت بالا و توسط دستگاه های لرزه نگاری در ایران به ثبت رسیده است؛ هرچقدر فاصله بین ایستگاه های بین لرزه نگاری با وقوع زلزله نزدیکتر و تعداد این پایگاه ها بیشتر باشد به همان نسبت نیز امکان ثبت دقیق زمان، مکان و بزرگای زمین لرزه وجود دارد.

هم اکنون زلزله خیزترین و پر مخاطره ترین مناطق ایران کدامند؟

زمین لرزه‌های ایران از نظر بزرگی و تعدادشان با یکدیگر تفاوت دارند. ایران به طور کلی از نظر زلزله خیزی به چهار منطقه( زاگرس، البرز، ایران مرکزی، ناحیه مکران یا جنوب کشور ) تقسیم بندی شده است. بر این اساس تعداد زمین لرزه‌های قسمت زاگرس زیاد اما میزان بزرگی آن کم است؛ معمولا خیلی به ندرت زمین لرزه‌ای با شدت 7 و 5/6 ریشتر در این نواحی رخ می دهد. برخلاف این ناحیه، تعداد زمین لرزه های قسمت البرز کم اما شدت و بزرگی آن زیاد است. میزان زمین لرزه در بخش ایران مرکزی و کویر نیز به علت ساختار زمین شناسی این ناحیه کم است. زمین لرزه قسمت جنوب کشور نیز از نوع فرو رانشی است. در این نوع زمین لرزه یک قسمت از پوسته به داخل زمین فرو می رود.

هم اکنون با نصب چند دستگاه در شمال شهر تهران به صورت آزمایشی اطلاعات زلزله خیزی این ناحیه در حال پایش است

معمولا این نوع زمین لرزه ها از شدت و بزرگی زیادی برخوردارند و اغلب در داخل دریاها اتفاق می افتند. مثلا  سال 1945 زمین لرزه ای در دریای عمان و ناحیه مکران با بزرگی1/8  رخ داد که آن زمان جان 4 هزار نفر از مردمان پاکستان، ایران، عمان و یمن را گرفت. علاوه بر این زمین لرزه، سونامی بزرگی نیز به وجود آمد. آن زمان جمعیت زیادی در آن ناحیه مستقر نبود اما ثبت وقوع چنین رخدادی خطر بسیار جدی برای بخش سواحل عمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان محسوب می شود. اهمیت این موضوع باعث شده است ما برای پیشگیری از وقوع احتمالی حادثه زلزله و سونامی اقدامات زمین شناسی انجام دهیم.

آیا اصولا وقوع  زلزله قابل پیش بینی است؟

اصولا پیش بینی بر دو مبنای آماری و قطعی است.هم اکنون نه تنها در ایران بلکه در هیچ کجای دنیا از نظر علمی توانایی پیش بینی قطعی زمان وقوع زمین لرزه وجود ندارد. ما تنها با در نظر گرفتن  فاکتور زمان، مکان، بزرگی،عمق و طول گسل می‌توانیم پیش بینی قطعی کنیم چه زلزله‌ای در  کدام منطقه و با چه طول عمق و بزرگی رخ خواهد داد. هم اکنون تنها پیش نشانگری( اصطلاحی درست تر از پیش بینی) زلزله از نظر آماری امکان پذیر است. کاری که تمام دنیا در حال انجام آن هستند. ما نیز می خواهیم از نظر آماری و با مشخص کردن نقشه های پر خطر این موضوع را بررسی کنیم.

ما برای تحقق این کار پروژه ای 4 ساله به نام پرشیا تعریف کرده ایم. بر اساس این طرح قرار داریم نقاط پر خطر و زلزله خیز ایران را بر اساس یک مدت زمان به صورت آماری مشخص کنیم و اقداماتی لازم برای آن انجام دهیم.هرچند این طرح هم اکنون به صورت آزمایشی شروع شده است اما این کار به دلیل سنگینی ابعادش فرا پژوهشگاهی است. مسلما ما باید برای بررسی آماری این کار از سازمان‌های مختلف داخلی و خارجی استفاده کنیم. ایجاد رصد خانه یا سایت آزمایشگاهی از دیگر کارهای اساسی ما در این زمینه است . ما قصد داریم با نصب چند دستگاه و امتحان روش‌های متفاوت پیش نشانگری نسبت به این موضوع پیدا کنیم.

هم اکنون با نصب چند دستگاه در شمال شهر تهران به صورت آزمایشی اطلاعات زلزله خیزی این ناحیه در حال پایش است. به امید خدا پس از نتیجه گیری و موفقیت کامل، این طرح برای خدمت رسانی بهتر و بیشتر به مردم در سایر نقاط نیز اجرایی خواهد شد. ما به هیچ وجه با انجام این کارها ادعا نمی کنیم که می توانیم زمان وقوع زلزله را پیش بینی کنیم. کلمه پیش بینی کاملا غلط است و تنها دیدگاه و نظر مردم را نسبت به ما بد و بی اعتماد می کند.

 

No tags for this post.