دکتر سورنا ستاری؛ معاون علمی و فناوری رییس جمهوری در این مراسم با اشاره به اینکه نیروی انسانی متخصص مهم‌ترین سرمایه هر کشوری است، گفت: در دو سال گذشته در حوزه فرهنگسازی تلاش بسیاری صورت گرفته تا به نقطه‌ای برسیم که جامعه بداند نفت، گاز و دیگر معادن طبیعی سرمایه اصلی کشور محسوب نمی‌شود و تنها در صورنی می توان از آنها برخوردار شد که توجه به مغز و نیروی انسانی متخصص به بدنه اقتصاد تزریق شود.
وی افزود: کشور تنها زمانی به شناسایی نیروهای متخصص هدایت و توانمند سازی آنان و مدیریت استعدادهایشان حساس می شود که مغز و اندیشه را سرمایه اصلی کشور بداند.
ستاری با بیان اینکه در اقتصاد نفتی یک بشکه نفت ارزش افزوده بیشتری از نیروی اندیشه و تفکر دارد اظهار داشت: در اقتصاد نفت محور تمام تمرکز کشور روی منابع طبیعی و موهبت‌های طبیعی است و چنین کشوری هرگز به پیشرفت و توسعه پایدار نخواهد رسید چرا که لازمه رسیدن به توسعه پایدار به کار گیری اندیشه نخبگانی است. موضوع "نفرین منابع" که در اقتصاد امروز جهان به طور جدی طرح است به همین موضوع اشاره دارد.
جایگاه قابل اعتنای کشورمان از حیث نیروی انسانی متخصص
رئیس بنیاد ملی نخبگان نیروی انسانی کشورمان را بزرگترین ظرفیت موجود دانست و تصریح کرد: کمتر کشوری در جهان 32 میلیون نفر جمعیت آن را جوانان تشکیل می‌دهند 5/4 میلیون دانشجو و رتبه پنجم تربیت مهندس در جهان از ایران کشوری بی نظیر به لحاظ ظرفیت نیروی انسانی ساخته است. این در حالی است که ایالات متحده امریکا با جمعیتی 5 برابر ایران همین تعداد مهندس را تربیت می کند و کشوری مثل ژاپن با 170 میلیون جمعیت تنها 5/2 میلیون دانشجو دارد.
وی عنوان کرد: حدود 50 هزار دانشجوی ایرانی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی خارج کشور در حال تحصیل هستند و از این باب نیز کشور رتبه در خور توجهی دارد البته این عدد در مقام مقایسه چشمگیر نیست به طوری که تنها 1/1درصد دانشجویان ایرانی برای ادامه تحصیل از کشور خارج می شوند و این عدد در قیاس با 8/1 که متوسط جهانی است پایین محسوب می‌شود.
چرخش دنیای امروزی به سمت علم است
رئیس هیات امنای صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور خاطر نشان کرد: صرف ادامه تحصیل در خارج از کشور به خودی خود نه مزیت است نه مضر، دنیای امروز به سمت چرخش دانشجو و علم در حال حرکت است به همین دلیل ایرادی ندارد دانشجوی ایرانی برای ادامه تحصیل به خارج کشور مهاجرت کند در برخی از رشته ها این مهاجرت‌ها ضرورت پیدا می کند. اما آنچه مهم است حفظ این پتانسیل در چرخه خدمت رسانی به جامعه و کشور است. مسیر باید طوری ترسیم شود که این افراد حتی در صورت عدم بازگشت به کشور در چرخه خدمت رسانی حفظ شوند. هر چند که ما باید تلاش کنیم و برنامه‌ریزی داشته باشیم که زمینه برگشت ایشان به کشور را فراهم کنیم.
وی بیان کرد: بنیاد ملی نخبگان برنامه‌های مفصلی برای حمایت از نخبگان، متخصصان و محققان غیر مقیم دارد در تمام شرکت‌های بزرگ دنیا نیروی انسانی ایرانی وجود دارد از سوی دیگر بسیاری از دانشجویان ایرانی غیر مقیم در یکصد دانشگاه برتر دنیا در حال تحصیل هستند که تنها در طول چند ماه فعالیت جدید بنیاد ملی نخبگان موفق شد بخش قابل توجهی از آنان را به چرخه خدمت رسانی به کشور بازگرداند، اگرچه حضور فیزیکی آنان فرصتی مغتنم برای کشور است.
رویکرد دنیای امروزی به سمت دانش و استعدادمحوری
معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری با اشاره به ضرورت شناسایی درست استعدادهای برتر گفت: متاسفانه به نحوه تشخیص استعدادهای برتر ایرادات جدی وارد است کنکور سراسری، المپیاد علمی، پتنت و مقاله هر کدام تنها یکی از شاخص‌های شناسایی فرد مستعد هستند و به تنهایی بیانگر هوش و استعداد ویژه نیستند. به همین دلیل در آیین نامه‌های جدید بنیاد ملی نخبگان تلاش شد فقط افرادی بتوانند از گردونه تسهیلات بنیاد استفاده کنند که توانایی‌های خود را در محیطی رقابتی و استمراری به اثبات برسانند.
ستاری، مدرک‌گرایی را یکی از مخرب‌ترین آفت‌های جامعه علمی کشور دانست و اظهار کرد: عدم وجود پارامترهای صحیح در شناسایی استعدادهای برتر نقش به سزایی در افزایش کمی و افت کیفی مقالات علمی کشور داشته است. خرید مقاله، مدرک گرایی، فروش پایان نامه و مشکلاتی از این دست همگی از همین نگاه اشتباه ناشی می‌شود.
رئیس بنیاد ملی نخبگان با اشاره به اجرایی شدن طرح شهاب بیان کرد: از سال گذشته این طرح به صورت پایلوت در مقاطع چهارم و پنجم دبستان و در تعدادی از دبستان‌های کشور با هماهنگی آموزش و پرورش اجرا شد که البته به دلیل مشکلات موجود در سیستم آموزش و پرورش فاصله قابل توجهی تا نقطه مطلوب وجود دارد.
ستاری در بخش دیگری از سخنان خود اندیشه نیروی انسانی متخصص و ظرفیت‌های بخش خصوصی را دو رکن اقتصاد VC دانست و گفت: متاسفانه در ایران مقوله‌ای به اسم VC آنطور که شایسته است، وجود ندارد اگر چه اقدامات خوبی در این زمینه انجام شده است اما اعداد به دست آمده در قیاس با متوسط جهانی قابل اعتنا نیست و این مهم به دلیل عدم استفاده درست از نیروی انسانی متخصص و همچنین عدم ورود وجود بخش خصوصی ناشی می‌شود در کشور بودجه خوبی برای به پژوهش اختصاص داده شده است اما متاسفانه این هزینه ها صرف امور عمرانی و ساخت و سازهای سخت افزاری و در پاره‌ای موارد صرف خرید تجهیزات آزمایشگاهی شده است در حالی که ستون اقتصاد VC برپایه ایده و تبدیل آن به کسب و کار دانش بنیان و ارزش افزوده استوار است.
نائب رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی عنوان کرد: پژوهشگاه‌های زیادی در کشور وجود دارد که در سه سال گذشته رقمی بالغ بر هزار میلیارد تومان در آنها صرف شده است اما به دلیل نگاه اشتباه نفتی این اعتبار مالی به جای مصرف در پژوهش کاربردی صرف استخدام، ساختمان سازی و توسعه عمرانی شده است.
ستاری گفت: پول بلاعوض دولت آفت پژوهش کاربردی است با پول نفت نمی توان تجاریسازی و ارزش افزوده از علم به دست آورد البته دولت‌ها وظیفه دارند در پژوهش‌های مرز دانش هزینه کنند؛ چرا که خروجی این حوزه از علم در یک بازه زمانی کوتاه به محصول تجاری تبدیل نخواهد شد اما در حوزه پژوهش‌های کاربردی تنها کمک دولت ارائه تسهیلات و فراهم کردن بستر مناسب است.
مشکل اقتصاد دانش بنیان دارای ریشه فرهنگی و اجتماعی است
رئیس ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش بنیان با اشاره به ضرورت فرهنگسازی در حوزه اقتصاد تصریح کرد: مشکلات اقتصاد نفتی فقط متوجه دولت ها نیست بلکه یک مشکل فرهنگی اجتماعی است باید جامعه به سمت اقتصاد مبتنی بر دانش، حصول ارزش افزوده و ایجاد کارآفرینی از راه به کار گیری اندیشه نخبگانی حرکت کند و فرهنگسازی و توجه به علم و فناوری در این زمینه باید پیگیری شود.
معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری ادامه داد: اگر چه کارآفرینی در ژن ایرانی است اما در صد سال گذشته با نهادینه شدن اقتصاد نفت محور جوانان تحصیلکرده به سمت استخدام و کارمند شدن سوق داده شدند همین اتفاق سبب سرکوب استعداد، از بین رفتن اعتماد به نفس و اعتیاد به حقوق ماهیانه شد، در چنین اقتصادی نمی توان انتظار ورود قابلیت‌های ذاتی را کشید چرا که فرد نمی‌تواند به واسطه استعداد و توانایی‌های ذاتی خود به زندگی بهتر برسد. فرهنگسازی و ترویج رویدادهای کارآفرینی با زیست بوم ایرانی و تاکید بر گسترش شرکت‌های نوپا برای مقابله با همین نگاه اشتباه است.
وی در ادامه با بیان اینکه هیچ فردی نباید از کشور طلب کار باشد، خاطرنشان کرد: نخبه و صاحب استعداد برتز باید به نقطه‌ای برسد که خود را نه تنها طلبکار نداند بلکه در درون به کشور احساس دین کند و مدام از خود بپرسد "من برای کشور چه کردم" با این نگاه صاحب استعداد برتر سربازی است که در قیاس با دیگران قابلیت بیشتری برای کماندو شدن دارد به همین دلیل باید بیشتر از دیگران تلاش کند و زحمت بکشد و هزینه بدهد نه اینکه به دنبال سهم خواهی از پول نفت باشد.
ستاری عنوان کرد: در دو سال گذشته این مفهوم مورد تاکید رهبری را مد نظر قرار داده و تلاش کرده‌ایم. جامعه را نیز به مرور با این مفهوم آشنا کنیم. از سوی دیگر مسئولان باید بدانند وجود پتانسیل عظیم نیروی انسانی متخصص برای کشور نه تنها تهدید نیست بلکه فرصت است. فلسفه حضور و تحصیل در دانشگاه حل مشکلات جامعه از راه علم و دانش است.
اتکا به پول دولتی، عدم حرکت چرخه رقابت پذیری را به دنبال دارد
نایب رئیس هئیت امنای صندوق نوآوری و شکوفایی تصریح کرد: در اغلب موارد نمی توان در مقیاس دانشگاهی فعالیت تجاری انجام داد چرا که فضای تجاری و کسب و کار ادبیاتی متفاوت با دانشگاه دارد، در حوزه تجاری سازی دولت تسهیلات اعطایی در نظر گرفته است اما فرد دانشگاهی باید بتواند از طریق شرکت ایده و پژوهش خود را تجاری کند نه اینکه به پول بلاعوض دولتی تکیه کند. اخیرا بورس ایده و اختراع نیز ایجاد شده است و صاحبان ایده و اختراع می‌توانند با حضور در این بورس اختراع، ایده یا طرح خود را به فروش رسانند و یا در مشارکت با صاحبان سرمایه ایده خود را تجاری کنند.
وی اظهار کرد: با تمام نقایصی که در سیستم آموزشی کشور وجود دارد خروجی کشور در دوره دبیرستان و مقطع لیسانس در قیاس با اغلب کشورها بهتر است و در این دو مقطع مشکل زیادی وجود ندارد اما بالعکس در مقاطع تحصیلات تکمیلی با چالش‌های جدی روبرو هستیم.
معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری در پایان با اشاره به افزایش اعتبار پژوهشی کشور در بودجه 95 گفت: جهت گیری دولت به سمت ارتقا کیفی پژوهش و سوق دادن جامعه علمی کشور به سمت فناوری است به همین دلیل هم در بودجه 95 و هم برنامه ششم توسعه بودجه پژوهشی افزایش چشمگیری داشته است.