همه ذی‌نفعان امر پژوهش و فناوری ضمن اطلاع از روندها و وضع موجود در كشور، برنامه‌ریزی و اقدامات بهتر و مهم‌تری را برای آینده در دستور كار خود قرار دهند.به همین مناسبت با تعدادی از اساتید پژوهشگر درباره تولید مقالات و پژوهش‌ها گفت‌وگو کردیم.
تلاش برای تربیت نیروهای علمی باید ارتقا پیدا کند
دکتر فرانک فرزدی، عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی و مدیر گروه پژوهشی مدیریت خدمات بهداشتی-درمانی پژوهشکده علوم بهداشتی است.وی درباره تأثیر تولید مقالات علمی در کشور گفت: سیر صعودی تولید مقالات علمی، چهره علمی کشور را در سطح بین‌الملل معرفی کرده است. این امر علاوه برافزایش اعتبار جهانی موجب افزایش اعتمادبه‌نفس در سطح ملی شده است. تدابیر مختلف مدیریتی ازجمله برنامه‌های توانمندسازی و تشویقی گروهای علمی، در امر نشر مناسب دستاوردهای علمی، زمینه دستیابی به چنین شرایطی را فراهم کرده است. در مرحله بعدی باید تلاش کرد کیفیت نشر مطالب علمی را توسعه دهیم. باید نحوه و سطح نشر مطالب را با توجه به نوع دستاورد علمی متناسب کنیم. همچنین باید برای کاربردی کردن دانش به‌دست‌آمده، راه‌های مناسب انتقال فعال دستاوردها به مسئولان و مدیران را طراحی و توسعه دهیم و در صورت کفایت اطلاعات علمی منتشرشده، مطالعات مدیریتی برای تدوین سیاست‌ها، قوانین، برنامه‌ها و راهنماهای اجرایی را نیز اجرا کنیم.
فرزدی گفت: نخبگان حوزه پزشکی و سلامت مانند نخبگان سایر حوزه‌های علمی کشور در این مرحله مسئولیت سنگینی را به عهده‌دارند. آن‌ها علاوه بر تلاش در محقق کردن ایده آل‌ها لازم است در رشته‌های تخصصی خود، طراحی و ارتقای نظام تولید و ارائه خدمت و نظام آموزشی کشور را عهده‌دار باشند. درواقع زیرساخت‌های لازم برای تربیت و به‌کارگیری بهینه نیروهای متخصص را باید طراحی و راه‌اندازی کنند.
وی افزود: همچنین باید گفت، نخبگان کشور از سطح علمی خوبی برخوردارند و حفظ و بهره‌گیری از توانمندی‌های این افراد مهم است. کشور باید بتواند به‌صورت کاربردی از علم و توان این افراد در توسعه بهره ببرد. شرایط کاری باید به‌گونه‌ای باشد که به احساس مؤثر بودن و رضایت از خود در نخبگان منجر شود. به‌این‌ترتیب این ثروت باارزش به سرمایه‌ای مؤثر در رسیدن به جامعه الهی- انسانی تبدیل خواهد شد. به‌طور موازی تلاش مستمر برای تربیت نیروهای علمی توانمند و متعهد با روحیه پژوهشگری باید ارتقا پیدا کند.
یشرفت تولیدات علمی ازجمله مقالات كشور ما در این چند سال بسیار خوب بوده در این حوزه ما پیشرفت نكرده‌ایم بلكه پریده‌ایم
چراغ پژوهش در دانشگاه‌ها باید روشن بماند
دكتر شاهین آخوندزاده بی‌تردید یكی از پژوهشگران برجسته كشور در حوزه علوم پایه و پزشكی است. دانش و تجربه از ویژگی‌های بارز این استاد دانشگاه علوم پزشكی تهران است.
وی درباره تولید مقالات و پژوهش گفت: به نظر من پیشرفت تولیدات علمی ازجمله مقالات كشور ما در این چند سال بسیار خوب بوده در این حوزه ما پیشرفت نكرده‌ایم بلكه پریده‌ایم. البته هنوز با سهم خود یعنی تولید یک درصد مقاله‌های علمی جهان فاصله‌داریم. به نظر من اکنون در حال تمرین پژوهش هستیم. بااین‌حال بهره‌برداری از مقالات كشور در شرایط قابل قبولی نیست و در این میان این سؤال مطرح می‌شود که آیا اعتبار پژوهشی در کشور وجود دارد؟ کل اعتبار پژوهشی کشور 700 میلیون دلار در حوزه پزشکی و غیرپزشکی است و سهم پزشکی از این مبلغ در حدود 100 میلیون دلار است؛ یعنی 70 دانشگاه و صدها دانشجوی پزشکی تنها 100 میلیون سهم دارند؛ بنابراین چطور باید بدون سرمایه‌گذاری به فناوری برسیم.
فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های ما در خارج از كشور بسیار موفق هستند، به دلیل این‌که صنعت از پژوهشگران استفاده می‌كند. در كشور ما این دیدگاه وجود ندارد پس نمی‌توان كاربردی نبودن مقالات كشور را به ضعف دانشگاهیان و پژوهشگران كشور نسبت داد بلكه اشكال اصلی از صنعت كشور است كه از پژوهشگران استفاده نمی‌كند. نبود رقابت و دولتی بودن صنعت كشور باعث عدم استفاده صنعت از پژوهشگران جهت ارتقای كیفیت محصولات صنعتی شده است.
بنابراین اگر واقع‌بینانه نگاه کنیم می‌بینیم که چیزی نکاشته‌ایم تا اکنون انتظار برداشت داشته باشیم. همیشه شعار این بوده است که سهم اعتبارات پژوهشی 3 تا 4 درصد باشد اما هیچ‌گاه به یک درصد هم نرسیده است. بهانه این است که بخش خصوصی هم باید این سهم را تأمین کند. این در حالی است که بخش خصوصی ما نیمه‌دولتی است و در پژوهش سرمایه‌گذاری نمی‌کند. در این حالت دانشگاه‌های ما بدون اعتبارات پژوهشی تحقیقات دانشگاهی متوسط انجام می‌دهند و به همین دلیل باوجود رتبه 17 تولید مقاله در دنیا، مقالات معتبری نداریم
تولید مقالات علمی اتفاق بسیار خوبی است، زیرا همه کشورها این حرکت را انجام داده‌اند؛ اما این‌که میلیون‌ها مقاله ISI داشته باشیم و کسی از آن‌ها استفاده نکند نه‌تنها خوب نیست، بلکه ضرر دارد.
مسئله دیگر این‌که باوجوداین اعتبارات پژوهشی ناچیز ما 55 هزار دانشجوی PHD داریم. اولین سؤال اینجاست که آیا این تعداد دانشجو استاد باکیفیت و سطح علمی بالا دارند؟ دومین مسئله این‌که آیا آن‌ها ازنظر بودجه پژوهشی تأمین می‌شوند؟ و مهم‌تر این‌که آیا این سیستم آموزشی توان پاسخگویی به این تعداد دانشجو را دارد؟ بدون تردید دانشجویی که سطح علمی مناسبی ندارد نمی‌تواند بازده خوبی داشته باشد درنتیجه پایان‌نامه‌های خوبی هم نخواهیم داشت. در چنین شرایطی تردیدی نیست که با مشکل پایان‌نامه‌های تقلبی، کپی و خریدوفروش‌ها مواجه شویم. البته این مسئله در حوزه علوم پزشکی خیلی کمتر به چشم می‌خورد.
در همه مراحل زندگی راهگشاست
دکتر محمدحسین نصر اصفهانی، رئیس پژوهشکده زیست‌فناوری رویان اصفهان است. وی درباره تأثیر تولید مقالات و پژوهش‌ها گفت: تولید مقالات علمی اتفاق بسیار خوبی است، زیرا همه کشورها این حرکت را انجام داده‌اند؛ اما این‌که میلیون‌ها مقاله ISI داشته باشیم و کسی از آن‌ها استفاده نکند نه‌تنها خوب نیست، بلکه ضرر دارد و نتیجه عکس هم می‌تواند داشته باشد. ما باید علمی را تولید کنیم که دنیا بتواند از آن استفاده کند و دنبال تولید مقاله نباشیم و به دنبال کاربردی کردن علم باشیم. مقاله پیش‌زمینه رسیدن به علم است. زمینه تبدیل علم به ثروت باید فراهم شود.
یکی از مشکلات و معضلاتی که جامعه ما دهه آینده با آن روبه‌رو می‌شود تعداد زیاد فارغ‌التحصیلان است که از دبستان تا دکترا برای آن‌ها هزینه کرده‌ایم و جایگاه کمک به آن‌ها را نداریم، یعنی نه شغل داریم و نه مراکز تحقیقاتی. مراکز تحقیقاتی بودجه مالی کافی برای جذب فارغ‌التحصیلان را ندارند.
اگرچه برای دولتمردان بسیار سخت است اما امیدوارم برنامه‌ای بیاندیشند که با تبدیل علم به ثروت بتوانند آینده شغلی جوانانی که این راه را پیموده‌اند، تضمین کنند. به عقیده من این یکی از مشکلاتی است که جامعه با آن روبه‌رو می‌شود. باید نسبت به آن خوب فکر کرد و خوب اندیشید تا از این معضل بیرون بیاییم.
No tags for this post.