در حال حاضر برنامه «اگزومارس» که همکاری مشترک بین اروپا و روسیه است در کانون توجه رسانه‌ها قراردارد. در طی هفته گذشته، در رسانه‌ها اعلام شد مدارگرد گازهای کمیاب (TGO) وکاوشگر شیاپارلی برنامه «اگزومارس» متعلق به سازمان فضایی اروپا، قرار است مارس ۲۰۱۶ به سمت مریخ پرتاب شود.
ماموریت اگزومارس
در سال ۲۰۱۲ و بعد از کناره‌گیری ناسا از طرح اگزومارس، سازمان فضایی اروپا با روسیه بر سر ادامه این برنامه فضایی به توافق رسیدند. این برنامه با هدف بررسی محیط مریخ و بررسی پیشینه حیات در این سیاره اجرا می‌ّشود. برنامه اگزومارس به تکمیل فن‌آوری‌های ماموریت‌های اکتشافی آینده به مریخ و بازیابی نمونه از این سیاره کمک خواهد کرد.
اگزومارس شامل دو مرحله است. نخستین مرحله در مارس ۲۰۱۶ انجام خواهد شد و طی آن یک مداگرد و سطح‌نشین به مریخ ارسال می‌شود. در دومین مرحله آن که برای سال ۲۰۱۸ برنامه‌ریزی شده است، دو روبات سطح‌نشین و سطح‌نورد روی این سیاره فرود خواهند آمد.
آلوارو گیمنز مدیر اکتشافات علمی و رباتیکی سازمان فضایی اروپا (اسا) درباره این ماموریت اظهارداشت: این آغاز همکاری‌های جدید بین اروپا و روسیه در طرح اکتشاف مریخ است. برنامه اگزومارس برای رسیدن به این نقطه راهی طولانی پشت‌سر گذاشته است. اکنون ما آماده‌ایم ماموریت را در بهار آینده به سرانجام برسانیم.
سرگئی ساویلیف معاون آژانس فضایی فدرال روسیه (روسکاسموس) معتقد است، اگزومارس یک نمونه منحصر به فرد در همکاری مشترک روسیه و اروپا برای اکتشاف در اعماق فضا است. وی در این‌باره گفت: ماموریت ۲۰۱۶ نخستین همکاری ما است و در آینده شاهد انجام برنامه‌های مشترک زیادی برای کشف اعماق فضا بین اِسا و روسکاموس خواهیم بود.
طبق اظهارات مسئولین بلندپایه این طرح، محققان و مهندسان، ۲۴ ساعته و در سه شیفت مشغول آماده‌سازی مدارگرد و سطح‌نشین هستند و در تلاشند مراحل نهایی آماده‌سازی اگزومارس را برای پرتاب انجام دهند.
نگاهی کوتاه به ماموریت اگزومارس ۲۰۱۶
این ماموریت شامل مدارگرد گازهای کم یاب (TGO) و سطح نشین شیاپارلی است. مدارگرد برای بررسی جوّ مریخ و یافتن مکان مناسب فرود برای سطح‌نشین به مدار مریخ ارسال خواهد شد. در طی این ماموریت تحقیقات علمی مهمی انجام می‌شود که به طور خلاصه به شرح زیر است:
• بررسی گازهای جوی مریخ و منابع آنها؛
• جستجو برای یافتن نشانه‌هایی از حیات میکروسکوپی در گذشته و حال در مریخ؛
• بررسی چگونگی تغییرات رطوبت و وضعیت زمین‌شناختی این سیاره؛
• بررسی تغییر وضعیت شیمیایی و رطوبتی محیط مریخ؛
نگاهی کوتاه به ماموریت اگزومارس ۲۰۱۸
این ماموریت شامل مریخ‌نورد اِسا و سطح‌نشین روسیه است. مریخ‌نورد در سطح سیاره سرخ به جستجوی نشانه‌هایی از حیات خواهد پرداخت. این روبات جستجوگر توسط مته‌ای تا عمق ۲ متری سطح سیاره را سوراخ می‌کند و با ابزارهای علمی خود به تجزیه و بررسی نمونه‌ها خواهد پرداخت.
جزییات ماموریت ۲۰۱۶
اگزومارس توسط پرتابگر پروتون روسیه و از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان پرتاب خواهد شد. زمانی که فضاپیما به طور کامل سوخت‌گیری کند بیش از ۴ تن وزن خواهد داشت. طول این فضاپیما در مجموع حدود ۳ متر خواهد بود. این ماموریت به دلیل وزن بالای آن به یک پرتابگر قدرتمند نیاز دارد. در صورت موفقیت، این فضاپیما سنگین‌ترین و بزرگ‌ترین فضاپیمای ارسال شده به مریخ بعد از ماموریت فوبوس شوروی سابق در دهه ۱۹۸۰خواهد بود. بازه زمانی پرتاب پروتون به مقصد مریخ از ۱۴ الی ۲۵ مارس ۲۰۱۶ است و در صورتی که طی ۱۲ روز پرتاب انجام نشود، ماموریت به تعویق خواهد افتاد. این سفر ۷ ماه به طول خواهد انجامید. زمانی که فضاپیما به نزدیکی مریخ برسد، در ۱۶ اکتبر واحد سطح‌نشین ۶۰۰ کیلوگرمی شیاپارلی از مدارگرد جدا شده و در ۱۹ اکتبر فرود نرمی در ناحیه مریدیانی پلانیوم مریخ خواهد داشت. مدارگرد گازهای کمیاب وارد مداری به دور مریخ شده و مأموریت پنج ساله خود برای مطالعه گازهای جو مریخ که بالقوه ممکن است به فعالیت‌های زیستی یا زمین‌شناختی مرتبط باشند، آغاز خواهد کرد. این مدارگرد با استفاده از تجهیزاتی که دارد، می‌تواند از گازهای جو این سیاره، اطلاعات زیادی کسب کند.
یکی از اهداف اصلی ماموریت، بررسی گاز متان در مریخ است. میزان غلظت این گاز در مریخ، بسیار کم گزارش شده است، اما کشف این گاز به‌طور کلی، موضوعی حائز اهمیت است. همچنین این مدارگرد داده‌های دریافتی از شیاپارلی را به پایگاه زمینی ارسال خواهد کرد. پایان ماموریت مدارگرد در دسامبر ۲۰۲۲ خواهد بود. مدارگرد گازهای کمیاب، همراه با سایر مدارگردهای اروپا و ناسا که اکنون در مدار مریخ هستند، ارتباط مخابراتی با شیاپارلی را طی عملیات ورود به جوّ و فرود روی مریخ فراهم خواهند کرد.
همان‌طور که گفته شد، شیاپارلی سه روز قبل از رسیدن به مریخ از مدارگرد جدا و با سرعتی حدود ۲۱۰۰۰ کیلومتر بر ساعت وارد جو آن خواهد شد. پس از مانور ترمز هوایی در لایه‌های بالایی جوّ چترهای نجات باز می‌شوند. یک سامانه پیشرانش سوخت مایع، سرعت را در ارتفاع حدود دو متری از سطح مریخ به کمتر از ۵ کیلومتر بر ساعت خواهد رساند. در این لحظه، موتورها خاموش شده و شیاپارلی به زمین می‌افتد و ضربه توسط یک سازه ضربه‌گیر زیر سطح‌نشین جذب می‌شود. از زمان ورود شیاپارلی به جو تا زمان فرود آن روی سطح مریخ در ناحیه‌ای به نام دشت مریدیانی، کمتر از هشت دقیقه سپری خواهد شد. مجموعه حسگر‌های علمی شیاپارلی طی ورود به جوّ و کاهش ارتفاع، اطلاعات جوی را جمع‌آوری کرده و پس از فرود، در همان محل به اندازه‌گیری ویژگی‌های محیطی خواهد پرداخت. چون شیاپارلی عمدتا یک اثباتگر فناوری است، فاز علمی مأموریت آن محدود خواهد بود. این سطح‌نشین قرار است برای مدتی کوتاه و با اتکا به توان باتری روی سطح مریخ فعالیت کند. شیاپارلی به‌عنوان هدفی برای مطالعات برد سنجی لیزری در آینده باقی خواهد ماند و یک بازتاب‌دهنده را که به همین منظور طراحی‌شده، حمل می‌کند.
کوتاه درباره شیاپارلی
ماژول شیاپارلی فناوری‌های کلیدی را برای نمایش قابلیت آژانس فضایی اروپا در فرود کنترل‌شده روی سطح مریخ، اثبات خواهد کرد. در طراحی شیاپارلی از جدیدترین فن‌آوری‌ها استفاده شده است. مواد ویژه‌ای برای حفاظ حرارتی این سطح‌نشین به کار رفته است. سامانه این فرودگر شامل یک چتر نجات، سیستم ارتفاع سنج و سامانه ترمز نهایی است که توسط پیشرانه مایع کنترل می‌شود.
نام این سطح‌نشین از اسم جیووانی شیاپارلی، ستاره‌شناس مشهور قرن ۱۹، اقتباس شده است. وی توصیفات دقیقی درباره ویژگی‌های سطحی مریخ ارائه کرده بود. وی همچنین نخستین ستاره‌شناسی بود که تحقیقاتی درباره ارتباط بین بقایای دنباله‌دارها و پدیده بارش‌های شهابی را انجام داد.
منبع:علمنا
No tags for this post.