جعفر توفیقی، دبیر ستاد توسعه فناوری و نوآوری نفت، گاز و ذغال سنگ معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در سالیان تحریم، کشور ما تلاشهایی برای خودکفایی فناورانه در برخی عرصه ها با حضور و مشارکت بخش خصوصی و همچنین حمایت بخشهای دولتی به انجام رسانیده است. برداشته شدن تحریم ها اگر با تدبیر و روشن بینی ما همراه شود به نحوی که بتوانیم برنامه ریزی مناسبی در این راستا داشته باشیم؛ یعنی با اطلاع از نقاط قوت و ضعف خود در عرصه های مختلف و همچنین بهره گیری از تجربیات موفقیت و شکست اقدام کنیم، موفقیت ما را در این عرصه دوچندان می کند.
به عنوان مثال می توان، پس از رفع تحریمها، برای شرکتی که در دوران تحریم به توسعه فناوری مشخصی پرداخته، دو سناریوی کلی متصور بود. یک گزینه آن است که ماحصل تلاشهایش در رقابت با محصولات خارجی قرار گرفته و بدون آنکه بهبودی صورت گیرد، در تقابل با فناوری های روز و پیشرفته از عرصه رقابت خارج شود. اما سناریوی هوشمندانه دیگر آن است که این شرکت با امکان دسترسی به مرزهای دانش و فناوری در عرصه های بین المللی، اقدام به ارتقا محصول خود کرده و آن را به مرز دانش برساند.
البته چنین اقدامی نیازمند برنامه ریزی هوشمندانه داخلی است و اینکه صنعت نفت ما بتواند با استراتژی مناسب اقدام به شکل گیری مشارکتهای چندجانبه بین المللی کند و از فرصت ایجاد شده برای ارتقا وضعیت فناورانه خود بهره جوید.
در چنین حالتی بکارگیری تدابیر و اقدامات لازم برای تجهیز حداکثری طرف ایرانی با مرزهای دانش و فناوری ضروری است. همچنین انعقاد قراردادهای مناسب که پیوست فناوری آنها به تفصیل جزئیات تعاملات فناورانه میان طرف داخلی و خارجی را ترسیم کرده و الزامات موردنیاز برای ارتقاء حداکثری طرف ایرانی را پیش بینی کند، یکی از گامهای مفید و حائز اهمیت خواهد بود.
ارتقا ساختارهای فناورانه نفتی در پسا تحریم
توافق هسته ای را نمی توان در تمامیتی که دارد، به صورت مطلق مورد قضاوت قرار داد. تبعات توافق هسته ای در زمینه و ساختار فراهم شده، قابل تعریف و مشاهده خواهد بود .لذا در تجهیزات نفتی، مهم، زمینه ای است که در این حوزه ایجاد می شود.
در صورت برنامه ریزی هوشمندانه، توافق هسته ای، صنعت نفت را با فرصتهای ارزشمند متعددی روبرو می کند و بهره گیری از این فرصتها کمک شایان توجهی به ارتقاء ساختارهای فناورانه در نفت تلقی می شود.
تقویت بخش خصوص در فناوری
ستاد توسعه فناوری و نوآوری نفت، گاز و ذغال سنگ معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همواره اولویت خود را بر طراحی و تدوین سیاستها و استراتژی های تشویقی قرار داده است. به اعتقاد ما، زمانی کاهش واردات تجهیزات نفتی محقق خواهد شد که بخش خصوصی ما از انگیزه و قدرت مناسبی برای تولید محصولات فناورانه برخوردار شود. لذا برنامه ما برای کاهش واردات تجهیزات، مبتنی بر طرح قوانین محدودکننده واردات کالاهای خارجی نیست. بلکه در مقابل، به دنبال طرحهایی هستیم که بستر و زمینه موردنیاز برای توسعه فناوری های بومی را در صنعت نفت فراهم کنیم.
همچنین بهبود و ارتقاء فضای کسب و کار در کشور، به مثابه محرکی برای بخش خصوصی قلمداد می شود که با همت بیشتری در این عرصه فعالیت کنند. به عبارتی دیگر، تقویت بخش خصوصی داخلی یک سیاست انگیزشی برای کاهش واردات محسوب می شود.
بخش خصوص آگاهی از مرزهای دانش جهانی ندارد
بخشی از مشکلات واردات دانش فنی، داخلی است. بخش خصوصی ما ظرفیت جذب کافی را در اختیار ندارد. این بدان معنا است که اطلاع و آگاهی درستی از مرزهای دانش جهانی در دست بخش خصوصی نیست و لذا شرکتها نمی دانند که دقیقا باید به دنبال چه دانشی باشند. این عدم آگاهی تهدیدی بزرگ برای صنعت به شمار می رود که ممکن است به واردات دانش و فناوری هایی بیانجامد که در واقع موردنیاز صنعت نیست و جز صرف هزینه های هنگفت نتیجه ای را در بر نداشته باشد.
مشکل دیگر ضعف حقوقی و قراردادی ما است. ما باید بتوانیم آنچه را که می خواهیم به صورت شفاف، کامل، دقیق و منسجم در قراردادهایمان مکتوب کنیم. اگر این اتفاق رخ ندهد، مفاد قرارداد تفسیر به رای خواهد شد و کیفیت انجام کار از سطح مطلوبی برخوردار نمی شود.
برداشته شدن تحریمها قطعا بر صنایع دانش بنیان بی تاثیر نخواهد بود. به همین دلیل، این مسئولین و سیاستگذاران هستند که با اتخاذ تدابیر و برنامه ریزی های مناسب می توانند این رخداد را به اتفاقی مطلوب و تاثیرگذار در صنایع دانش بنیان تبدیل کنند.
برداشته شدن تحریم ها تهدید یا فرصت
برداشته شدن تحریم ها به خودی خود نمی تواند تهدید یا فرصت محسوب شود و این بسته به عملکرد، تدابیر، سیاستها و برنامه های صنعت نفت در دوران پساتحریم دارد دیگر نکته مهمی که در این رابطه باید توجه کرد آن است که صنعت نفت پیش از دوران تحریم گریبان گیر نارسایی هایی بوده و اگر این معضلات پس از برداشتن تحریم ها مرتفع نشود و در فضای صنعت جریان داشته باشد، کشور نمی تواند به نحوی مطلوب و شایسته از فرصتهای ایجاد شده در ارتباط با برداشته شدن تحریمها استفاده کند.
برنامه ستاد توسعه فناوری و نوآوری نفت، گاز و ذغال سنگ معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در دوران پساتحریم به صورت زیرساختی دنبال خواهد شد؛ لذا اولویت ما ارتقاء سطوح کارکردی در صنعت نفت از جمله بهبود فضای کسب و کار و تسهیل تعاملات بین المللی جهت رسیدن به مرزهای دانش و همچنین شناسایی بازارهای بالقوه و حضور در عرصه های بین المللی خواهد بود.
اگر بخش خصوصی از انگیزه و فضای موردنیاز برای فعالیت برخوردار باشد، قادر خواهد بود به خوبی در عرصه های تولید و توسعه دانش فناورانه گام بردارد. این باور وجود دارد که فضای مناسب کسب و کار مهمترین مشوق برای بخش خصوصی است و مادامیکه این هدف محقق نشود، نیازی به اتخاذ سیاستهای گزینشی و به عبارتی هدف قرار دادن مجموعه ای از شرکتهای دانش بنیان نیست.
لذا تلاش خواهد شد که اقدامات زیرساختی لازم برای تسهیل فعالیت بخش خصوصی انجام شود که از جمله آنها می توان به راه اندازی مناطق ویژه فناوری، اصلاح قوانین و مقررات ناظر بر توسعه فناوری، شبکه سازی و تسهیل جریان اطلاعات اشاره کرد
No tags for this post.