درمان اعتیاد به مواد مخدر با تحریک مغناطیسی مغز

«استفانو» مرد ایتالیایی 46 ساله‌ای است که سالها به کوکائین معتاد بود. او مدتی پیش و پس از هفت ماه اقامت در یک مرکز ترک اعتیاد، دوباره به مصرف کوکائین روی آورد و به این ترتیب سومین تلاش او برای ترک اعتیاد با شکست روبرو شد. وضعیت او تا همین اواخر به گونه ای بود که نمی‌توانست بیش از دو روز بدون مصرف موادمخدر دوام بیاورد.

استفانو چندی پیش به صورت اتفاقی مقاله‌ای را در یک مجله در مورد یک شیوه عجیب درمان اعتیاد خواند. از آنجا که این شیوه دردسر زیادی نداشت، تصمیم گرفت این راه جدید را نیز امتحان کند. در این مقاله آمده بود که گروهی از پژوهشگران با استفاده از شیوه‌ای که در اصطلاح «تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال» (Transcranial Magnetic Stimulation) می‌توانستند از میزان اشتیاق و ولع درونی فرد برای تکرار یک عادت مشخص بکاهند. برای این کار، فرد باید بر روی صندلی نشسته و پزشکان یک دستگاه به شکل عدد 8 لاتین را بر روی سر او قرار می‌دادند تا امواج مغناطیسی وارد کورتکس پیش پیشانی او شود. از آنجا که این شیوه به ظاهر ساده و بی‌خطر بود، استفانو تصمیم گرفت هر جوری شده آن را امتحان کند.

نتایج به دست آمده در زمینه اثربخشی این شیوه نشان می‌دهد که 29 فرد معتاد به کوکائین که تحت این شیوه درمانی قرار گرفته بودند توانستند تا حد زیادی از شر اعتیاد خلاص شوند. همه این افراد اعلام کردند که این تحریک مغناطیسی سبب کاهش مصرف کوکائین و از همه مهم‌تر کاهش قابل توجه ولع درونی برای مصرف آن شده است.

استفانو می‌گوید که کشش درونی شدیدی که به کوکائین داشته پس از چند جلسه درمانی با این شیوه به صورت چشمگیری کاهش یافته است. نکته جالبی که نظر استفانو را در این میان به خود جلب کرده، سرعت انجام این تغییرات است.

شیوه درمانی «تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال» در مدت زمانی کوتاه توانست تا حد زیادی از میزان کشش درونی استفانو برای مصرف کوکائین بکاهد.

نتایج بررسی های علمی صورت گرفته در این زمینه به تازگی در ژورنال Neuropsychopharmacology منتشر شده است. این پژوهش امید زیادی را برای محققان در حوزه اعتیاد ایجاد کرده است، زیرا هم اکنون هیچ داروی با اثربخشی قابل توجه در زمینه اعتیاد به کوکائین وجود ندارد. با وجود اینکه این پژوهش اثربخشی بالای این شیوه برای رهایی بخشی معتادان به کوکائین را نشان می‌دهد، پژوهشی دیگر که چند ماه پیش منتشر شده بود نیز نشان می‌داد که این شیوه بر روی موش‌های معتاد به کوکائین نیز موثر است.

این پژوهشگران برای بررسی میزان اثربخشی این شیوه، ادرار افراد تحت درمان را برای شناسایی میزان کوکائینی که فرد احتمالا مصرف کرده مورد بررسی قرار می‌دادند. همچنین از این افراد خواسته می‌شد تا نمره‌ای از یک تا ده به میزان ولع و کشش درونی خود برای مصرف کوکائین ذکر کنند.

این شیوه درمانی بر روی 16 معتاد اجرا شد. در پنج روز اول، این شیوه هر روز اجرا می‌شد و سپس این افراد هر هفته یک بار تحت این شیوه درمان تحریک مغناطیسی قرار می‌گرفتند. پس از پایان دوره درمانی مشخص شد 11 نفر از افراد توانستند در طی این دوره پاک باقی مانده و کوکائین مصرف نکنند.

این پژوهشگران ضمن بیان اینکه این آمار بسیار ارزشمند است، امیدوارند که این شیوه بتواند نخستین گام در راستای درمان نوروبیولوژیکی اعتیاد به کوکائین باشد. گفتنی است در حال حاضر فقط از شیوه‌های درمان شناختی و حمایت روانی برای درمان اعتیاد به کوکائین استفاده می‌شود.

در حال حاضر به جز شیوه‌های رواندرمانی، شیوه خاصی برای درمان اعتیاد به کوکائین وجود ندارد.

با اینکه این مطالعه با جمیعت آماری محدودی به انجام رسید، اما برخی پژوهشگران دیگر نیز امیدوارند که این شیوه بتواند در درمان اعتیاد به موادمخدر کاربرد داشته باشد. گفتنی است شیوه تحریک مغناطیسی  ترانس کرانیال در چند سال اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته و حتی از آن برای درمان برخی از انواع صعب‌العلاج افسردگی استفاده می‌شود.

این شیوه که به صورت اختصاری TMS نامیده می‌شود، در سال‌های دهه 1980 ابداع شد و پس از تائید آن از سوی اداره غذا و داروی ایالت متحده، از سال 2008 به عنوان یکی از شیوه‌های درمانی افسردگی مورد استفاده قرار گرفت. با این وجود هنوز سازوکار دقیق عملکرد این شیوه شناسایی نشده است.

اعتیاد سبب می‌شود که الگوی سیگنال‌دهی خاصی در مغز شکل بگیرد و همین امر فرد معتاد را به تکرار عادت خود (در اینجا مصرف کوکائین) سوق می دهد. در این میان، استفاده از شیوه تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال موجب با وارد کردن نویز در این سیگنال دهی، نوعی اختلال در عملکرد این شبکه ایجاد کرده و در نتیجه الگوی رفتاری فرد معتاد را بر هم می‌زند.

بررسی ساختار مغز افراد معتاد نشان می‌دهد که بخش‌هایی از قشر پیش پیشانی آنها که معمولاً فعال است، در طی دوره عدم وجود ماده مخدر غیرفعال می‌شود. این بخش از مغز که نقشی حیاتی در فرآیند تصمیم گیری دارد سبب می‌شود که فرد دوباره به مصرف این مواد روی آورد، هر چند که این رفتار برای سلامت و زندگی آنها خطرساز باشد.

شیوه «تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال» الگوی سیگنال دهی عصبی ناشی از اعتیاد را مختل می سازد. 

مطالعه‌ای که مدتی پیش به انجام رسید نشان می داد که موش‌هایی که به ماده ای مخدر معتاد شده بودند، حتی با وجود اعمال شوک الکتریکی، باز هم به سراغ این ماده می‌رفتند. در این میان، این دانشمندان با تحریک مصنوعی فعالیت بخشی کورتکس prelimbic مغز با استفاده از شیوه‌ای به نام اپتوژنتیک مشاهده کردند که علاقه این موش‌ها به ماده مخدر از بین رفت. حال در مدل انسانی نیز شاید بوسیله میدان قوی مغناطیسی، بخشی از مغز که قشر پیش پیشانی خلفی جانبی نامیده می‌شود را تحریک و اثری مشابه ایجاد کرد.

 

مترجم: صالح سپهری فر

 

No tags for this post.