تولید آزمایشگاهی سلول‌های ستیغ عصبی با دندان شیری در پژوهشگاه رویان

 تکوین انسان پیچیده، شگفت‌انگیز و تا حدود زیادی ناشناخته است. یکی از شگفت‌انگیز‌ترین مراحل تکوین، شکل‌گیری سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) است.در مراحل ابتدایی جنینی، لایه‌ای از سلول‌ها به سمت سرنوشت عصبی متعهد می‌شوند، سپس این صفحه سلولی بر روی خود چین خورده به شکل لوله در می‌آید، بخش جلویی این لوله حجیم شده مغز را ایجاد می‌کند و بخش‌های عقبی نخاع را خواهند ساخت. در حین ایجاد لوله عصبی، زمانی که دو لبه صفحه سلولی به هم می‌رسند تا بسته شده به شکل لوله دربیایند، گروهی از سلول‌ها از نقاط در حال اتصال مهاجرت کرده، از صفحه عصبی خارج می‌شوند. از آنجا که این سلول‌ها دقیقاً از لبه صفحه سلولی در حال تبدیل به لوله مهاجرت می‌کنند به آنها «سلول‌های ستیغ عصبی» می‌گویند.

گرچه این سلول‌ها پیشتر متعهد به سرنوشت عصبی شده بودند، اما پس از مهاجرت به نقاط مختلف بدن جنین، بافت‌های متعدد و متنوعی از رنگدانه‌های پوست تا گره‌های عصبی نخاعی، را ایجاد می‌کنند.

این سلول‌ها دارای پتانسیل تمایزی شگفت‌انگیزی هستند و دسترسی به آنها می‌تواند به درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها بخصوص اختلالات سیستم عصبی محیطی کمک کند اما برداشت آنها از جنین انسان غیر اخلاقی است و باید راهی برای تمایز سلول‌های پرتوان انسانی به این سلول‌ها در شرایط آزمایشگاهی پیدا کرد.

به منظور دستیابی به سلول‌های ستیغ عصبی در شرایط آزمایشگاهی، دکتر نصر اصفهانی، دکتر بهاروند، خدیجه کربلایی، سمیه تنهایی و همکارانشان در پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی اقدام به انجام آزمایشی کردند که طی آن سلول‌های بنیادی انسان بر روی بستری از سلول‌ها کشت داده می‌شدند که از بستر پیرامون پالپ دندان شیری به دست آمده بود.

از آنجایی که بخشی از سلول‌های حاضر در دندان حاصل تمایز سلول‌های ستیغ عصبی هستند بهره‌گیری از پیام رسانی متقابل این سلول‌ها و سلول‌های بنیادی انسان می‌توانست تمایز سلول‌های بنیادی به سلول‌های ستیغ عصبی را تسهیل کند.

نتایج این تحقیق که در مجله «یاخته» به چاپ رسیده، نشان می‌دهد، پس از گذشت یک هفته از کشت سلول‌های بنیادی انسان بر روی سلول‌های حاصل از بستر دندان شیری، شکل ظاهری سلول‌های بنیادی تغییر کرده و به سلول‌های عصبی اولیه نزدیک می‌شود.بررسی پروتئین‌های موجود در این سلول‌ها نشان می‌داد حدود 70 درصد آنها نشانگرهای سلول ستیغ عصبی را بیان می‌کنند. بررسی بیشتر، ماهیت ستیغ عصبی این سلول‌ها را تأیید می‌کرد.

با توجه به در دسترس بودن دندان‌های شیری، با این روش، به شکلی ساده و کم هزینه می‌توان در شرایط آزمایشگاهی سلول‌های ستیغ عصبی را به دست آورد. حال با در اختیار داشتن این سلول‌ها امکان بررسی ویژگی‌های منحصر به فرد آنها و بهره‌گیری در درمان بیماری‌های مرتبط فراهم شده است.

No tags for this post.