آیا شتاب انقراض یوزپلنگ به سرعت این گربه سان می رسد
یوزپلنگ یا یوز در گذشته در بیشتر مناطق آفریقا و گستره وسیعی از آسیای مرکزی و شبه قاره هند یافت می شد، اما امروزه با کاهش شدید جمعیت روبرو شده است. از میان دو زیرگونه اصلی یوزپلنگ، یکی از زیر گونه ها با نام ' یوزپلنگ آسیایی' شناخته می شود که در خطر جدی انقراض قرار دارد و فقط حدود 50 قلاده از آن در دشت های مرکزی ایران وجود دارد از این رو به آن یوزپلنگ ایرانی هم می گویند.
اما زیر گونه آفریقایی که در بسیاری از بخش های قاره آفریقا پراکنده است وضعیت نسبتا بهتری دارد، به نظر می رسد حدود 5 تا 15 هزار یوز هنوز در آفریقا باقی مانده است.
عوامل متعددی که بشر در تمام آنها دخیل است جمعیت این گونه های ارزشمند را در معرض تهدید انقراض قرار داده است که از جمله این موارد می توان به نابودی زیستگاه ها در اثر افزایش فعالیت های انسانی و نیاز به زمین بیشتر برای کشاورزی، معدنکاوی و جاده کشی اشاره کرد.
از سوی دیگر، گله های سم داران ساکن در این زیستگاهها که غذای اصلی یوزها را تشکیل می دهند توسط انسانها شکار می شوند که این مساله یوزها را با کمبود غذا مواجه می کند.
به گفته کارشناسان نابودی یک زیستگاه موجب رانده شدن یوزها از آن ناحیه به ناحیه دیگر نمی شود بلکه یوزهای ناحیه نابود شده را برای همیشه منقرض می کند؛ از این رو نابودی زیستگاه یعنی نابودی یوزپلنگ که شکار بی رویه یوزها را با هدف تفریح باید به آنها اضافه کرد.
بر این اساس حدود 10سال پیش جامعه جهانی 4 دسامبر ( 13 آذر ) را به عنوان روز جهانی یوزپلنگ نامگذاری کرده است تا دنیا متوجه اهمیت حفاظت از این گونه ارزشمند شود.
هر ساله در این روز برنامه های متنوعی در جهان برگزار می شود که ایران نیز از آن مستثنی نیست، بر این اساس 15 آذر مراسمی با حضور معصومه ابتکار معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست، گری لوییس نماینده سازمان ملل در تهران و محیط بانان منتخب زیستگاه های یوزپلنگ در سازمان محیط زیست برگزار می شود.
علاوه بر این اقدامات طولانی مدت زیادی نیز در ایران انجام شده که با همکاری سازمان حفاطت محیط زیست، پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی و سازمان های مردم نهاد یا اجرا شده اند و یا در حال اجرا هستند.
*** پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی
تشکیل این پروژه در سال 1375 پایه ریزی شد که بعد از آن با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست
مرحله اول آن در سال 1377 در سطح کشور به مرحله اجرا درآمد که نتیجه آن تدوین ' پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی' با اعتباری بالغ بر 725 هزار دلار از سوی صندوق محیط زیست جهانی( GEF ) و معادل آن توسط سازمان حفاظت محیط زیست در شهریور ماه 1380 شد.
بعد از آن اقدامات حفاظت از یوز در زیستگاه های منتخب پارک ملی کویر، پناهگاه های حیات وحش نایبندان و دره انجیر، منطقه حفاظت شده بافق و ذخیره گاه زیستکره توران آغاز شد و تاکنون دستاوردهای خوبی به همراه داشته است.
تا پیش از آغاز این پروژه، اطلاعات در خصوص وضعیت و اکولوژی یوزپلنگ آسیایی بسیار اندک بود و بیشتر اقدامات حفاظتی بر پایه الگوهای آفریقایی انجام می گرفت اما اکنون اطلاعات مستند بیشتری نسبت به آغاز پروژه در دسترس است که می تواند طرح های مدیریت و برنامه های عمل این گونه ارزشمند را ارتقاء دهد.
بر این اساس اقدامات زیادی در راستای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در کشور انجام شده که نصب دوربین تله ای با دهف سرشماری و رفتارشناسی یوزها در زیستگاه ها یکی از این اقدامات است.
هومن جوکار مدیر پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی به خبرنگار علمی ایرنا گفت: یوزپلنگ گونه ارزشمندی است که حیات آن در خطر است و تا زمانی که اطلاعات کافی از تعداد و زندگی این گربه سان در اختیار نباشد شاید آنطور که باید نمی شود به آن کمک کرد.
وی افزود: سرشماری دقیق یوزپلنگ های آسیایی در دستور کار این پروژه قرار دارد و در نظر داریم این کار با همکاری بخش خصوصی و همکاران بین المللی انجام شود.
جوکار گفت: بر این اساس اکنون 150 دوربین تله ای برای سرشماری و رصد رفتار یوزپلنگ ها در اختیار داریم و به علت اینکه به طور مداوم در فضای باز و معرض آفتاب و باران قرار دارند همواره تعدادی خراب هستند که متاسفانه برخی از آنها قابل تعمیر نیستند، این مساله در رصد مدوام و سرشماری این گونه ها اختلال ایجاد می کند.
مدیر پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی گفت: وسعت زیستگاه یوزپلنگ در کشور حدود 6 میلیون هکتار است که این میزان وسعت برای پایش و سرشماری یوزها به حدود 500 دوربین نیاز دارد.
*** مشاهده 23 مورد یوزپلنگ ایرانی از 6 ماه اول سالجاری
جوکار اظهار کرد: در 6 ماه اول سالجاری 23 مورد یوزپلنگ ایرانی در دسته های چند تایی و تکی در زیستگاه های کشور با کمک دوربین های تله ای و چشم غیر مسلح مشاهده شده است.
وی گفت: این یوزپلنگ ها در زیستگاه های خراسان جنوبی، خراسان شمالی، یزد و پارک ملی توران در استان سمنان مشاهده و تصویر برداری شده اند.
وی درباره تعداد یوزهای مشاهده شده توضیح داد: از آنجا که برخی از این یوزها با چشم غیرمسلح مشاهده شده اند از این رو نسبت به تعداد دقیق آنها نمی توان اظهار نظر کرد زیرا ممکن است برخی از آنها تکراری باشند اما اگر تمام مشاهدات توسط دوربین های تله ای انجام می شد امکان بررسی آنها از روی خال هایشان وجود داشت.
*** یوزها بیمه شدند
در راستای حفاظت بیشتر از یوزپلنگ آسیایی تفاهم نامه همکاری با هدف حمایت از یوزپلنگ آسیایی میان سازمان ملل متحد و بیمه دانا به امضا رسید که بر اساس آن این گربه سان ارزشمند بیمه شد.
تفاهم نامه امضا شده میان برنامه توسعه ملل متحد و بیمه دانا نوعی از پوشش بیمه ای فراهم می کند که طبق آن بیمه دانا با ارایه کمک های مالی مورد نیاز برای اجرای جنبه های مختلف پروژه، خطراتی که یوزپلنگ ها را تهدید می کند، کاهش می دهد.
این تفاهم نامه همچنین تلاش دارد تا از پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی حمایت کند که با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست در حال اجرا است.
*** وجود قطعی بیش از50 قلاده یوز در کشور
با کار گذاشتن دوربین های تله ای در زیستگاه های یوز، وجود قطعی بیش از 50 قلاده از این گونه ارزشمند در کشور به ثبت رسیده است.
بر اساس اسناد و شواهد ثبت شده از 62 سال قبل در کشورهایی که مدعی حضور این گونه بوده اند به جز ایران هیچ شاهدی مبنی بر حضور این حیوان به ثبت نرسیده است.
*** معادن در کمین یوزها
معدن کاوی، تهدیدی برای زیستگاه یوزپلنگ آسیایی است، تردد بی امان خودروها و کارکردن بیل های مکانیکی علاوه بر تخریب محیط زیست و زیستگاه جانوران از جمله یوزها، نوعی آلودگی صوتی در منطقه ایجاد می کند که خطرش کمتر از تخریب زیستگاه نیست.
زمانی که معدنی فعالیت می کند قطعا باید جاده هم داشته باشد از این رو جاده کشی تهدید دیگری برای زیستگاه یوزها است.علاوه بر این عبور جاده از میان زیستگاه یوز هم باید جدی گرفته شود.
*** چرای بی رویه دام تهدید دیگر یوزها
همواره چرای دام توسط دامداران ساکن در پیرامون زیستگاه یوزپلنگ ها تهدیدی برای این گونه های ارزشمند است، علاوه بر این موجب بروز درگیری میان دامداران و یوز می شود زیرا حضور دام در زیستگاه یوز موجب تحریک و حمله این حیوان به آنها می شود.
منبع:ایرنا
No tags for this post.
