با اینکه ما انسان‌ها چند روزی دوش نگیریم، فقط ممکن است کمی احساس ناخوشایند داشته باشیم، اما تمیز نکردن بدن در حشرات ممکن است ادامه حیات آنها را با خطر روبرو سازد.
بال‌های پشه‌ای که در صبح هنگام در میان مه پرواز می‌کند، ممکن است آن قدر با قطرات آب آغشته شود که دیگر نتواند به دنبال غذا برود. همچنین در طی یک روز کاری ممکن است تا پنج برابر وزن زنبور عسل، به بدن این حشره انواع گرده‌های گل متصل شود. وزن این ذرات نسبت به وزن بدن حشرات زیاد بوده و به این ترتیب ممکن است مانع پرواز و حرکت آنها شوند.
در این میان گروهی از پژوهشگران به بررسی خطرات آلوده شدن در دنیای طبیعی و نیز راهکارهای مختلفی که حیوانات برای تمیز کردن خود به کار می‌برند پرداختند. نتیجه این پژوهش می‌تواند به طراحی فناوری‌های جدیدی برای تمیزکردن خودکار صفحات خورشیدی و نیز حسگرهای دوربین در مناطق دورافتاده کاربرد داشته باشد.
این پژوهشگران مدتی پیش بر روی عملکرد مژه مطالعه‌ای را به انجام رساندند. در آن زمان آنها به این نتیجه رسیدند که طول و نیز ضخامت مژه حیوانات مختلف سبب کاهش جریان هوا به چشم شده و در عین حال، خللی در توانایی آنها برای دیدن به وجود نمی‌آورند.
این مطالعه به قدری موفق بود که این دو پژوهشگر تصمیم گرفتند این بار به بررسی نقش مو در سیستم زیستی جانوران بپردازند.
در ابتدا قرار بود عملکرد موهای قرار گرفته بین چشمان حشرات مورد بررسی قرار گیرد. اما این محققان خیلی زود به این نتیجه رسیدند که تاکنون هیچ مطالعه‌ای برای تعیین تعداد موهای حشرات و یا مقایسه این تعداد با موهای پستانداران به انجام نرسیده است.
به این ترتیب بود که آنها به سراغ بررسی 17 پستاندار و 10 حشره مختلف رفتند و به این نتیجه رسیدند که دو نوع پروانه بسیار پرمو هر کدام حدود 10 میلیارد مو بر روی بدن خود دارند. این میزان مو تقریبا برابر با تعداد موهای یک سگ آبی است. گفتنی است یک انسان در بدن خود حدود 100 هزار مو دارد.
آنها همچنین به این نتیجه رسیدند که زنبورعسل و سنجاب خاکستری نیز تقریبا 3 میلیون مو در بدن خود دارند.
این پژوهشگران هنوز دقیقا نمی‌دانند که چرا حشرات این قدر مو دارند. البته یکی از حدس‌ها در مورد دلیل این مساله این است که این تجمع زیاد مو سبب ایجاد نوعی سطح دافع آب می‌شود که از نفوذ قطرات آب جلوگیری می‌کند. در واقع قطرات آب به محض قرار گرفتن بر روی این سطوح لیز خورده و از ان جدا می‌شوند. دانشمندان همچنین به این نتیجه رسیدند که این موها نقش حسگر را داشته و می‌توانند جریان هوا را تشخیص دهند.
اما هر قدر موهای بیشتری بر روی سطح بدن وجود داشته باشد، ذرات بیشتری نیز به آن متصل خواهند شد. در این صورت، حشرات باید برای تمیز کردن بدن خود از این ذرات، کاری انجام دهند. محاسبات این دانشمندان نشان می‌دهد که سطح بدن یک زنبورعسل، مساحتی حدود سطح یک برش نان را می‌پوشاند. همچنین سطح بدن گربه نیز مساحتی حدود یک میز پینگ پونگ دارد.
در گام بعدی، پژوهشگران با بررسی فیلم‌های با سرعت پایین گرفته شده از زنبور عسل پوشیده از گرده گل و نیز مگس سرکه در هنگام تمیز کردن بدن، به بررسی شیوه انجام این کار پرداختند. این بررسی نشان داد که گرده‌های گل با سرعتی بسیار زیاد از بدن زنبور جدا می‌شوند.
بررسی‌های بیشتر نشان داد که زنبورها با استفاده از پاهای عقب، موهای بدن خود را خم می‌کنند. وقتی این موها رها می‌شوند، به سرعت به حالت عمودی درآمده و نیروی حاصله نیز سبب به بیرون پرت شدن گرده‌های گل روی آنها می‌شود.
همچنین بررسی‌های دیگر نشان داد که پشه‌ها نیز با تکان دادن سریع بال‌های خود، قطرات آب متصل به آن را دور می‌کنند. این حرکت شباهت زیادی به حرکاتی که حیوانات خانگی نظیر سگ و گربه برای خشک کردن سریع خود انجام می‌دهد دارد. این پژوهشگران همچنین به این نتیجه رسیدند که برخی حشرات به صورت عامدانه خود را پرت می‌کنند تا به این ترتیب قطرات آب متصل به بدن آنها جدا شود.
افزون بر اینها، مگس نیز با بهم مالیدن دست‌های خود پس از فرود بر روی نقطه ای مشخص، آنها را از آلودگی‌ها پاک می‌کند. این حشره همچنین از زبان خود نیز برای این کار استفاده می‌کنند.
برخی دیگر از حشرات نیز با مالیدن بدن خود به زمین، ذرات مزاحمی که به بدن آنها متصل شده را از بین می‌برند.
به هر حال، این یافته می‌تواند در زندگی ما کاربردهایی نیز داشته باشد. این تیم پژوهشی امیدوار است در آینده بتوان فناوری‌هایی طراحی کرد تا توده‌هایی از مو، از دستگاه‌های حساس به آلودگی نظیر صفحات خورشیدی و یا حسگرهای حساس در برابر آلاینده‌های گوناگون محافظت کند.
این پژوهش به تازگی در نشریه Journal of Experimental Biology منتشر شده است.
No tags for this post.