محصولات تراریخته یا آفت کش ها؟

با توجه به رشد روزافزون جمعیت جهان و از طرفی‌ روند رو به تخریب منابع طبیعی غیرقابل‌بازگشت، انسان باید به فکر تأمین غذای جمعیت رو به افزایش باشد. با پیشرفت علم و دستیابی بشر به فنون جدیدی مانند علم ژنتیک راهکارهایی پیش روی بشر قرارگرفته است که می‌تواند با استفاده  از این راهکارها در زمین‌های محدود و رو به نابودی نیاز غذایی جمعیت رو به افزایش دنیا را تأمین کند. سطح زیر کشت محصولات تراریخته در سطح دنیا هر سال در حال افزایش است. کشت محصولات تراریخته به‌صورت تجاری از سال ۱۹۹۶در سطح 7/1 میلیون هکتار آغاز شد. سال ۲۰۰۵ سطح زیر کشت این محصولات به ۹۰ میلیون هکتار و اکنون به بیش از 180 میلیون هکتار رسیده است. اکنون انواع مختلفی از محصولات تراریخته توسط بیش از 18 میلیون کشاورز از 28 کشور دنیا پرورش داده می‌شود. پنج کشور آمریکا، آرژانتین، برزیل، کانادا و چین حدود ۹۵ درصد از مجموع گیاهان تراریخته دنیا را کشت و به سراسر دنیا صادر می‌کنند.  دانه سویا (لوبیاروغنی)، ذرت، پنبه، کلزا و دانه آفتابگردان پنج گونه مهم از محصولات تراریخته است که در سطح دنیا کشت می‌شود.

سطح زیر کشت جهانی‌ چهار محصول تراریخته زراعی در سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ (به میلیون هکتار)

محصول/سال	کلزا	ذرت	پنبه	سویا	سایر	مجموع
2009	6.4	41.7	16.1	69.2	0.7	134
2010	7	46	21	73.3	0.7	148
2011	8.2	51	24.7	75..4	0.7	160
2012	9.3	55.6	24.3	81	0.7	170.3

اکنون چهره معمول چشم انداز کشاورزی در آمریکای شمالی را گونه های تراریخته تشکیل می دهد. در اروپا، برای نخستین بار کشور اسپانیا از سال ۱۹۹۸ تولید تجاری محصولات تراریخته را آغاز کرد. البته در بعضی‌ از بخش‌های اروپا ابهاماتی در پذیرش محصولات تراریخته وجود دارد. با وجود این  در اکثر کشورهای پیشرفته اروپایی نظیر فرانسه، آلمان، سوئیس از سال ۲۰۰۴ تحقیقات گسترده در این حوزه آغاز شده است. کشورهای فرانسه، آلمان و پرتقال کشت ذرت تراریخته را از سال ۲۰۰۵ آغاز کرده اند. در کشور سوئیس با وجود مخالفت هایی  که بنسبت به این فناوری و دست ورزی گونه ها وجود داشت، بنیاد ملی‌ سوئیس سال ۲۰۰۷ برای تحقیق درباره مزیت ها و خطرات موجودات دست ورزی شده ژنتیکی مجوز صادر کرد. 

طبق آمار جهانی‌، سطح زیر کشت محصولات تراریخته در سال 2014 نسبت به سال قبل 3/6 ملیون هکتار افزایش یافت. در حالی که،  سال ۲۰۱۳ سطح زیر کشت محصولات تراریخته ۵ میلیون هکتار رشد داشته، و نرخ رشد آن نسبت به سال قبل 3‌ درصد بوده است. سال ۲۰۱۳ در چین 1/7 میلیون کشاورز خرده پا و در هند 7/7 میلیون کشاورز حدود 15 میلیون هکتار از زمینهای کشاورزی خود را به کشت پنبه تراریخته اختصاص دادند. بادمجان تراریخته، براي نخستین بار  سال ۲۰۱۴ و با حمایت دولت، در بنگلادش، تجاري سازي شد. بتازگی نیز یک رقم سیب تجاری که نسبت به لکه دار شدن مقاوم است و با روش های مهندسی‌ ژنتیک تولید شده به عنوان نخستین سیب تراریخته در آمریکا مجوز تولید گرفته است. این آمار نشان دهنده رشد و تلاش کشورها در دستیابی به فناوری برای بالا بردن کمیت و کیفیت محصولات زراعی‌شان است. 

درحالی که همچنان نگرانی ها در مورد خطرات احتمالی‌ محصولات تراریخته بر سلامت انسان و محیط زیست  و به طور خاص تنوع زیستی‌ وجود دارد، تحقیقات گستره ا‌ی در اغلب کشورهای توسعه یافته مانند سوئیس انجام می شود. داده‌ها و یافته‌های به دست آمده حاکی‌ از آن است که تا کنون هیچ گونه سند علمی‌ معتبر در مورد تأیید تاثیر مخرب محصولات دست ورزی شده ژنتیک به دست نیامده است. 

 زمانی‌ که ما در مورد خطرات محصولات دست ورزی شده بحث می‌کنیم باید به این نکته توجه کنیم که انتخاب واقعی برای کشاورز و مصرف کننده نباید بر این اساس باشد که محصولات تراریخته صد درصد امن یا صد درصد مضر هستند. انتخاب واقعی باید بین محصولات تراریخته و حضور آفت و علف‌های هرز تحت مدیریت کنونی‌ در زمین های کشاورزی باشد. یعنی‌ باید بین دو گزینه محصولات تراریخته یا آفات و علف‌های هرز مزارع یکی را انتخاب کنیم. در حقیقت باید خطرات ناشی از مطابقت با فناوری در مقابل ریسک و خطر نبود امکان مطابقت با فناوری مقایسه شود. بنابرین بهتر است مزایا و معایب استفاده از بیوتکنولوژی با فعالیت‌های کنونی‌ و استفاده از آفت کش‌ها و علف هرز کش‌ها مقایسه شود تا بتوان بر این اساس نتیجه گیری کرد کدام کفه سنگین تر است.

 

دکتر الهام باقری راد/ دانش‎آموخته دکتری بیولوژی از دانشگاه ملی مالزی و کارشناس محیط زیست

 

No tags for this post.