جداسازی، خالص‌سازی، واردکردن و تظاهر یک ژن خاص در یک میزبان ازجمله روش‌هایی است که در مهندسی ژنتیکی موردتوجه قرار می‌گیرد. دکتر مطهره محسن پور، مسئول بخش مهندسی ژنتیک و امینی زیستی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی معتقد است مهندسی ژنتیک مجموعه روش‌هایی است که برای جداسازی، خالص‌سازی و واردکردن ژن‌های موردنظر به کار می‌رود به‌طوری‌که بتوان صفت خاصی را که با فوایدی همراه است، برای زندگی بهتر به موجود موردنظر منتقل کرد.
وی در گفت‌وگو با سیناپرس با اشاره به ویژگی‌های منحصربه‌فرد محصولاتی که به روش مهندسی ژنتیک تولید می‌شود افزود: به‌عنوان‌مثال از طریق مهندسی ژنتیک مقاومت خاصی به گیاه موردنظر منتقل می‌شود تا آن گیاه به مصرف سموم کشاورزی نیازی نداشته باشد. به محصولاتی که از طریق مهندسی و اصلاح ژن‌های یک ارگانیسم به دست می‌آید، «تراریخته» می‌گویند. در این اصلاح ژنتیکی، دیان ای موجودات با استفاده از روش‌های درون شیشه‌ای تغییر می‌کند. به‌عبارت‌دیگر DNA پس از ایجاد تغییر در خارج از بدن آن موجود یا گیاه، به درون سلول‌های آن منتقل می‌شود به‌گونه‌ای که بتواند به جزئی از DNA آن موجود تبدیل شود. این تغییر می‌تواند موجب تولید فراورده‌هایی شود که برای مثال در محصولات کشاورزی صفات مطلوبی مانند مقاومت به آفات و تحمل خشکی، ایجاد کنند و این ویژگی را به نسل‌های بعدی محصول انتقال دهند.
دکتر محسن پور در ادامه گفت: محصولات تراریخته محصولاتی هستند باهدف بهبود زندگی و بهبود روش‌های کشاورزی و بر اساس روش‌های مهندسی خاصی در ژنتیک گیاه موردنظر ایجاد می‌شود به‌طوری‌که بتوان آن‌ها را به محصولاتی تبدیل کرد که دارای صفات بهبودیافته باشند.
وی ادامه داد: بنابراین اگر از منابعی که باعث مقاومت به خشکی می‌شوند، ژن‌های مناسب را شناسایی و جداسازی کنید و آن‌ها را به گیاهان زراعی منتقل کنید به‌طوری‌که با مصرف کمتر آب بتوان آن‌ها را کشت کرد؛ درواقع گیاه متحمل به خشکی تولیدشده که یک نوع گیاه تراریخته است.
سطح زیر کشت محصولات تراریخته
طبق آمار جهانی، افزایش سطح زیر کشت محصولات تراریخته در سال 2014 نسبت به سال قبل، 3/6 میلیون هکتار بود. درحالی‌که در سال ۲۰۱۳ سطح زیر کشت محصولات تراریخته ۵ میلیون هکتار رشد داشته و نرخ رشد آن نسبت به سال ۲۰۱۲، 3 درصد بوده است.
دکتر محسن پور در همین زمینه گفت: کشت محصولات تراریخته از سال 1996 آغاز شد و سطح زیر کشت این محصولات تا سال 2014 میلادی از 7/1 میلیون هکتار به 1/180 میلیون هکتار افزایش‌یافته که نشان‌دهنده افزایش بیش از 100 برابری سطح زیر کشت این محصولات است.
همچنین بر اساس داده‌های آماری سال 1392 حدود 16 میلیارد دلار محصولات کشاورزی وارد کشور شد که از این میزان 5 میلیارد دلار محصولات تراریخته ازجمله ذرت، کلزا و سویا بود، 95 درصد سویا و 98 درصد کلزای تراریخته است. از سوی دیگر 95 درصد روغن ایران وارداتی است که همه آن‌ها از دانه‌های سویا یا کلزا به دست می‌آیند.
مسئول بخش مهندسی ژنتیک و ایمنی زیستی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی درباره تولید محصولات تراریخته توضیح داد: در ایران هنوز به شکل تجاری محصولات تراریخته تولید نمی‌شود اما تولید برنج تراریخته از فناوری‌هایی است که محققان ایرانی به آن دست‌یافته‌اند و در تلاش هستند آن را رهاسازی و تجاری کنند. به دلیل این‌که در واردات کنترلی وجود ندارد تاکنون ایران هم مصرف‌کننده محصولات تراریخته بوده است.
دکتر محسنی پور در توضیح تفاوت اصلاح سنتی در مقایسه با اصلاح ژنتیکی فراورده‌های گیاهی گفت: در اصلاح سنتی به همراه صفت موردنظر که شما به انتقال آن نیاز دارید، ممکن است خیلی از صفات ناخواسته دیگر منتقل شود؛ اما در اصلاح محصولات به روش مهندسی ژنتیک صفت موردنظر را به‌طور مستقیم از موجودی که حتی می‌تواند قرابت ژنتیکی با آن نداشته باشد، به محصول موردنظر انتقال می‌دهند.
وی ادامه داد: در اصلاح سنتی چنانچه قصد دارید برنج تراریخته تولید کنید باید منبع مقاومت آن، از گونه‌ای گرفته شود که قدرت تلاقی با برنج را داشته باشد اما در محصولات مهندسی ژنتیک می‌توانید از هر منبعی استفاده کنید و ژن‌های مفید را جداسازی کرده و به گیاه موردنظر منتقل کنید که هم سرعت کار افزایش و هم هزینه نهایی محصول نهایی را کاهش می‌دهد.
تفاوت محصولات تراریخته با ارگانیک؟
محصولات ارگانیک محصولاتی هستند که در تمام مراحل رشد با سیستم طبیعی هماهنگ هستند و در خاکی رشد می‌کنند که از چند سال قبل هیچ‌گونه سموم دفع آفات گیاهی نظیر علف‌هرزکش‌ها، قارچ‌کش‌ها و مواد شیمیایی در آن استفاده‌نشده و فقط با مواد طبیعی مانند کمپوست گیاهی تقویت می‌شود.
وی در خصوص تفاوت محصولات ارگانیک و تراریخته خاطرنشان کرد: محصولات ارگانیک محصولاتی هستند که در فرآیند تولید آن هیچ ماده شیمیایی استفاده‌نشده باشد اما محصولات تراریخته از نظر تعریف با محصولات ارگانیک متفاوت هستند، اما هدف آن‌ها یکی است و در محصولات تراریخته هم به دنبال این هستیم که مصرف سموم را به صفر برسانیم.
دکتر محسن پور خاطرنشان کرد: بنابراین اگر بخواهیم محصولات ارگانیک واقعی تولید کنیم باید هزینه خیلی بالایی بدهیم اما با توجه به روند رشد و افزایش جمعیت و نیاز مبرم به غذا چندان نمی‌توان به محصولات ارگانیک فکر کرد اما محصولات تراریخته راهکاری است که می‌تواند این مشکل را حل کند و مصرف سموم را به صفر برساند و بر این اساس می‌توان یک محصول سالم و کم‌هزینه را تولید کرد.
No tags for this post.