امروزه غذا فقط به‌عنوان راهکاری برای تأمین انرژی موردنیاز بدن نیست بلکه ابزاری است که از طریق آن می‌توان مواد غذایی مفید، واکسن‌ها و حتی داروها را با هزینه تمام‌شده مناسب‌تر در اختیار جامعه قرارداد. محصولات تراریخته از انواع مواد غذایی است که می‌تواند بسیارهای از نیازهای ضروری برای کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و مغزی را تأمین کند.
در همین زمینه با دکتر اسکندر امیدی نیا، دکترای تخصصی رشته فرآورده‌های بیولوژیک، دانشیار بیوتکنولوژی انستیتو پاستور ایران و محقق مهمان آزمایشگاه تکنولوژی آنزیمی مرکز بیوتکنولوژی دانشگاه تویامای ژاپن در سال‌های تا 1999 و 2000 میلادی گفت‌وگو کرده‌ایم تا درباره سلامت این محصولات بیشتر بدانیم.
او سابقه عضویت در کارگروه تخصصی ایمنی زیستی سازمان غذا و دارو و نماینده تام‌الاختیار وزارت بهداشت در هیات اعزامی جمهوری اسلامی ایران برای شرکت در اجلاس مذاکراتی جهانی متعهدان پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا در سال‌های 2014 کره، 2008 آلمان، 2006 برزیل و 2005 کانادا را در کارنامه دارد. دکتر امیدی نیا اکنون مشاور دبیر ستاد توسعه زیست فناوری در امور ایمنی زیستی و عضو گروه پژوهش ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است. او معتقد است دستاوردهای زیست فناوری مدرن می‌تواند در توسعه پایدار نقش منحصربه‌فردی ایفا کند و لازمه برخورداری از آن را ایجاد یک نظام زیست فناوری در سطح ملی می‌داند.
آیا محصولات تراریخته می‌تواند سلامت انسان‌ها را در معرض خطر قرار دهد؟
اصولا بشر در مسیر جستجو برای غذای سالم، محصولات تراریخته را طراحی کرده است، یکی از علت‌های هزینه بالای پژوهش برای تولید محصولات تراریخته، ارزیابی سلامت این محصولات از زوایای متفاوت است. به‌طوری‌که هزینه تولید یک گیاه تراریخته از آزمایشگاه تا بازار حدود 120 میلیون دلار است. البته نزدیک 20 سال است که این محصولات در بازار مصرف عرضه‌شده و تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر عوارض ناشی از مصرف این محصولات ارائه نشده است. ولی در مقابل بیش از 600 مقاله معتبر وجود دارد که سلامتی این فراورده‌ها را تأیید کرده است. معتبرترین گزارش، مطالعه و بررسی اتحادیه اروپاست. این گزارش با بودجه 300 میلیون یورو درطول 25 سال انجام‌شده است و به‌نوعی حاصل همکاری و مشارکت 500 گروه پژوهشی مستقل در 130 پژوهش میدانی است که درنهایت سلامت محصولات را تأیید کرده است. پس از گزارش اتحادیه اروپا در سال 2010 پرسش‌هایی که درباره سلامت محصولات تراریخته مطرح‌شده بود از اعتبار علمی ساقط شد و جامعه علمی دنیا قانع شد که این محصولات سالم و حتی در بیشتر مواقع غنی‌تر از غذاهای سنتی هستند.
آیا تاکنون از مراجع سلامت بین‌المللی مانند سازمان بهداشت جهانی درباره این محصولات اظهارنظر شده است؟
بله. سازمان‌های بین‌المللی بارها سلامت این محصولات را تأیید کرده‌اند. سازمان جهانی بهداشت در پایگاه اینترنتی این سازمان به 19 سؤال را درباره محصولات تراریخته پاسخ داده است که یکی از سؤالات درباره سلامت این محصولات بوده است که سازمان جهانی بهداشت به‌طور واضح به این سؤال پاسخ داده است. بر اساس اظهارنظر مطرح‌شده از سوی این سازمان محصولات تراریخته سالم است. سازمان جهانی بهداشت امیدوار است با همکاری سازمان خواروبار جهانی در قالب مذاکرات «کدکس» و با کمک دانش بیوتکنولوژی بتوان به غذاهایی سالم‌تر از نظر کاهش توکسین‌های طبیعی و عوامل حساسیت‌زا و افزایش میزان املاح مفید و ویتامین‌های ضروری دست یافت. از نگاه متولیان سلامت دنیا و ازجمله سازمان جهانی بهداشت، بیوتکنولوژی از طریق عرضه محصولات غذایی تقویت‌شده می‌تواند در ایمن‌سازی عمومی جامعه علیه بیماری‌های عفونی و به‌خصوص در کشورهای درحال‌توسعه نقش مهمی ایفا کند.
ارزش غذایی محصولات تراریخته را چگونه ارزیابی می‌کنید و آیا اساسا محصولات تراریخته با دیگر محصولات متفاوت هستند؟
ارزش غذایی محصولات تراریخته از دو جنبه منحصربه‌فرد است، یکی از آن‌ها استفاده از ابزارهای طبیعی زیستی باهدف حذف سموم شیمیایی در مزارع است که موجب ارتقای کیفیت مواد غذایی می‌شود. برای مثال استفاده از ژن‌های باکتری غیر بیماری‌زا در خاک که به‌اندازه عمر بشر در کنار انسان بوده و سالیان سال هم انسان در تخمیر و فرآوری مواد غذایی از آن استفاده می‌کند یکی از این ابزارهاست. دانش گران ایرانی با استفاده از آن توانستند برنج مقاوم به کرم ساقه خوار تولید کنند. برنجی که بدون نیاز به سموم شیمیایی می‌تواند محصول دهد، این دستاورد در کاهش ابتلا به سرطان در شمال کشور نقش مهمی دارد. مصرف سرانه سموم کشاورزی در کشور حدود 400 گرم برای هر نفر است که عاملی برای گسترش سرطان محسوب می‌شود.
دومین جنبه برتری ارزش غذایی محصولات تراریخته تقویت املاح و ویتامین‌های موجود در محصول تراریخته است که می‌توان برای اثبات آن به برنج طلایی اشاره کرد. برنجی که با کمک دو ژن (ژن یک باکتری غیر بیماری‌زا و ژن گل نرگس) طبیعی می‌تواند حدود 30 برابر کاروتن بیشتری تولید کند. همان‌طور که می‌دانید با کمک این برنج سرشار از ویتامین A، کوری کودکان به علت فقر ویتامین A در 43 کشور ریشه‌کن شد. معضلی که از آن به «هولوکاست تغذیه‌ای» نام می‌بردند و سالانه به مرگ حدود دو میلیون نفر منجر می‌شد و این در حالی بود که حدود 200 میلیون کودک و 20 میلیون مادر در معرض خطر بودند.
به‌طورکلی دیدگاه جامعه پزشکی نسبت به محصولات تراریخته چیست؟
محصولات تراریخته می‌تواند بسیارهای از نیازهای ضروری برای کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و مغزی را تأمین کنند. تولید مواد غذایی سرشار از پروتئین‌های ضروری و چربی‌های مفید، املاح و ویتامین‌های ضروری مانند برنج طلایی سرشار از ویتامین A یا تلاش برای تولید محصولات غنی از ویتامین E، آهن و فلز روی از دیگر نمونه‌هایی هستند که نشان می‌دهد این محصولات می‌تواند نیازهای جامعه کنونی را رفع کند و این هدفی است که همگام با اهداف جامعه پزشکی است. بر این اساس محققان موفق شده‌اند ذرتی طراحی کننده می‌تواند 169 برابر ویتامین A، 6 برابر ویتامین C و دو برابر فولات تولید کند. سیب‌زمینی از دیگر محصولات تراریخته است. با سرخ شدن این سیب‌زمینی، سم اکریلامید ایجاد نمی‌شود. اکنون برای 120 نوع گیاه تراریخته در آمریکا مجوز کاشت صادرشده است؛ به‌طوری‌که سال 2012 داروی گران‌قیمت بیماری گوشه (Gaucher) در گیاه تنباکو تولید شد و مجوز فروش هم دریافت کرد، همه این نمونه‌ها به معنی عزم قاطع دانشگران و بهره‌برداران این حوزه به سمت دسترسی حداکثری به دستاوردهای محصولات تراریخته است.
No tags for this post.