بیماری آلزایمر شایع ترین نوع دمانس (خردسودگی)، با شروعی تدریجی و پیشرفتی مداوم است که به تدریج حافظه و توانایی های ذهنی دیگر را مانند تفکر، استدلال و قضاوت فرد، تحت تأثیر قرار می دهد. گستردگی ابتلا به این بیماری در سطح جهان، آن را به بیماری قرن بدل کرده است.
طبق تازه ترین گزارش 2015 انجمن جهانی آلزایمر، برآورد می شود که در سال 2015، تعداد 46.8 میلیون نفر در جهان با دمانس زندگی می کنند که هر 20 سال، این رقم دو برابر می شود، به طوری که در سال 2030 به 74.7 میلیون نفر خواهد رسید.
سال 2050، تعداد 131.5 میلیون نفر در جهان با دمانس زندگی خواهند کرد که 68 درصد این بیماران در کشورهای با درآمد کم و یا متوسط خواهند بود.
به گفته کارشناسان، حدود 600 هزار نفر در ایران به این بیماری مبتلا هستند و در واقع هر 7 دقیقه یک نفر در کشور به بیماری الزایمر دچار می شود که در صورت تداوم روند فعلی، 20 سال آینده دو میلیون و 500 هزار نفر مبتلا خواهند شد.
با توجه به ترکیب جمعیت ایران و افزایش امید به زندگی در دهه های اخیر در صورت فقدان برنامه های پیشگیری از دمانس و آلزایمر، کشور با هزینه سنگینی در 20 تا 30 سال آینده رو به رو خواهد شد.
به همین منظور ایرنا به بررسی علل و راهکارهای پیشگیری از آلزایمر و چالش های حاصل از این بیماری در حوزه سلامت، پرداخته است.
**ایران در زمره کشورهای متمایل به سالمندی
رییس انجمن آلزایمر ایران درباره رشد سالمندی در کشور گفت: ایران در زمره کشورهایی قرار دارد که رشد بالای جمعیت سالمندی دارد و به همین دلیل توجه به بیماری آلزایمر و حساس سازی آن در جامعه بسیار ضرورت دارد.
معصومه صالحی اظهار کرد: در حال حاضر 900 میلیون نفر در جهان بالای 60 سال زندگی می کنند و این در حالی است در کشور حدود 2/8 دهم درصد جمعیت بالای 60 سال داریم که بر این اساس تا 20 تا 30 سال آینده، حدود 25 درصد جمعیت کشور سالمند خواهد بود .
به گفته وی، به همین دلیل بیماری های دوران سالمندی به خصوص دمانس و آلزایمر رشد فزاینده ای خواهد داشت.
صالحی اضافه کرد: در حال حاضر در جهان حدود 46 میلیون و 800 هزار نفر با بیماری دمانس زندگی می کنند.
وی با بیان این که تشخیص زودهنگام آلزایمر می تواند به مدت پنج سال معلولیت ناشی از بیماری را به تعویق اندازد، گفت: تشخیص به موقع بیماری آلزایمر و کنترل آن کیفیت زندگی بیماران را افزایش خواهد داد، به طوری که سال ها می توانند با سلامت بیشتر زندگی کنند.
صالحی ادامه داد: پیشگیری بیماری آلزایمر باعث می شود ظرف 10 سال 25 درصد ابتلا به بیماری آلزایمر کاهش پیدا کند.
**ضرورت توجه بخش های دولتی و مسئولین حوزه سلامت به عوارض آلزایمر
رییس انجمن آلزایمر ایران به ضرورت توجه جدی به بیماری الزایمر در کشور تاکید کرد و افزود: اهمیت و حساسیت این موضوع باید در مسئولین دولتی، سیاست گذاران حوزه سلامت و همچنین سایر بخش ها و اقشار جامعه به وجود بیاید تا در این زمینه برای آینده ی قشر سالمند و پیشگیری از این بیماری برنامه ریزی کنند.
وی اضافه کرد: امسال در تدوین برنامه ششم توسعه کشور مبحث سالمندی دیده شده است که خوشبختانه سیاست گذاران این برنامه و همچنین نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز به این موضوع توجه کرده اند.
**اهمیت اتخاذ تدابیری برای کاهش بار هزینه های درمان آلزایمر
وی یادآور شد: هزینه های اجتماعی و بار مالی که بیماری آلزایمر بر دوش دولت و خانوادها می گذارد، بسیار بیشتر از هزینه های مشابه در سایر بیماری ها است .
صالحی با بیان این که 608 میلیارد دلار در جهان صرف هزینه دمانس می شود، یادآور شد: آلزایمر بیماری خانواده و جامعه است و باید دولتمردان و سیاست گذاران به بهداشت روانی در سطح جامعه توجه کنند.
وی پیشنهاد داد: دولت رایانه ها را صرف افرادی کند که نیاز جدی به حمایت دولت دارند مانند کودکان، زنان بی سرپرست و سالمندان که در مرحله ای از زندگی با حمایت های مالی و بهداشتی و تحت پوشش قرار دادن آنان بخشی از مشکلات انان مرتفع شود .
**ضرورت ایجاد بیمه های مراقبتی سالمندان
رییس انجمن آلزایمر ایران به ضرورت ایجاد بیمه مراقبتی در کشور اشاره کرد و گفت: تهیه و تدوین سیاست های لازم با تخصیص یارانه و ایجاد بیمه های مراقبتی جهت بهبود وضعیت موجود و حمایت از حقوق بیماران ضروری است.
وی اضافه کرد: در حال حاضر بیمه مراقبتی سالمندان در کشور وجود ندارد، حتی در آموزش و پرورش بیمه سالمندی از سنین 70 سال به بالا قطع می شود و این در حالی است که سالمندان بیشتر نیاز به حمایت بیمه های تکمیلی و سایر بیمه ها دارند.
**تحت پوشش نبودن داروهای بیماران الزایمر
صالحی با بیان اینکه تمامی داروهای این بیماران تحت پوشش بیمه ها قرار نگرفته است، گفت: اکثر داروهای مصرفی این بیماران خارجی است و تحت پوشش بیمه نیست، البته طی دو سال اخیر در مجلس شورای اسلامی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بودجه تخصیص داده اند و یکی دو قلم از داروهای این بیماران بیمه شده اند.
**کمبود مراقبت کننده بیماران آلزایمر
وی اضافه کرد: یکی از مهمترین چالش های بیماری آلزایمر کمبود مراقبت کننده از این بیماران است که علاوه بر بار مالی نیازمند آموزش افرادی هستیم که بتوانند این بیماران را در خانه و یا مراکز سالمند نگهداری کنند.
صالحی اضافه کرد: نگهداری از افراد سالمند بیشترین میزان آسیب را متوجه زنان می کند و در واقع 85 درصد زنان مراقبت کنند گان اصلی بیمارران آلزایمر هستند.
به گفته وی، بیماری آلزایمر 100 درصد قابل درمان نیست اما قابل کنترل است و تشخیص زودهنگام آن باعث افزایش تاثیر درمان می شود.
** ضرورت اجرای طرح 1066 در کشور
وی افزود: انجمن جهانی آلزایمر هشت سال است طرحی به نام 1066 به ایران داده است تا آن را اجرا کند اما به علت کمبود منابع مالی این طرح اجرا نشده است. در این طرح لازم است که بررسی اولیه درباره شیوع دمانس و عوامل خطر در ایران صورت گیرد.
صالحی گفت : توجه جدی به مبحث پیشگیری و به کار گیری اقدامات مناسب با اجرای برنامه های غربالگری در سطح کشور امکان پذیر است .
** علائم هشدار دهنده بیماری آلزایمر
دکتر 'غلامرضا حاجتی' متخصص اعصاب و روان در باره علائم هشدار دهنده این بیماری گفت: قدم اول آگاهی و شناخت بیماری و علائم هشدار دهنده آن است، بیماری آلزایمر 10 علامت هشدار دهنده دارد که بهتر است خانواده ها به آن نوجه جدی کنند.
وی ادامه داد: اختلال خافظه، مشکلات در انجام کارهای عادی، ضعف بیان، گم کردن زمان و مکان، ضعف یا کاهش قضاوت، مشکلات در تفکر ذهنی، جابه جا گذاشتن اجسام، تغییرات در حالات و رفتار، تغییرات در شخصیت و از دست دادن انگیزه از جمله این علائم است.
حاجتی با اشاره به اینکه دمانس شایع ترین علت بیماری الزایمر است، گفت: شایع ترین نوع دمانس، آلزایمر است در این بیماری نوعی اختلال در عملکرد مغز ایحاد می شود که به تدریج توانایی های ذهنی بیمار تحلیل می رود.
وی اضافه کرد: دمانس یا زوال عقل به اختلال مزمن و گاهی حاد فرایندهای روانی به علت نوعی بیماری مغزی گفته می شود که با تغییر شخصیت، اختلال در حافظه، داوری و اندیشه، اختلال کلامی، تغییرات روان شناختی و روان پزشکی و مختل شدن فعالیت های روزمره همراه است.
این متخصص اعصاب و روان اضافه کرد: آلزایمر، بیماری های عروقی مغز مانند سکته های مغزی که باعث تخریب نورون های مغزی می شوند و آلزایمر عروقی، به ترتیب شایع ترین علل آلزایمر هستند.
وی افزود: عوارض کم کاری تیروئید، کمبود ویتامین ب و اسید فولیک، فشار مغزی و تومورهای مغزی می توانند در سنین بالاتر به صورت دمانس بروز کنند.
حاجتی اضافه کرد: نکته کلیدی که باید توجه داشت، این است که آلزایمر حدود پنج درصد افراد بالای 65 سال جامعه را درگیر می کند و به طور متوسط 30 درصد افراد در سن 80 تا 90 سالگی دچار دمانس می شوند .
وی افزود: از هر چهار فرد بالای 80 سال یک نفر دمانس دارد و این امر نباید با افرادی که دچار کندی حافظه هستند، اشتباه شود.
**ضروت غربالگری در سطح کشور
این متخصص اعصاب و روان بر ضرورت غربالگری در سطح جامعه تاکید کرد و گفت: در حال حاضر هیچ نوع آزمایشی وجود ندارد که با آن بتوان به تنهایی بیماری آلزایمر را تشخیص داد و در واقع تشخیص بیماری بررسی بالینی بیمار است .
وی ادامه داد: 80 تا 90 درصد تشخیص صحیح توسط افراد متخصص شامل روانشناس، روانکاو و متخصص مغز و اعصاب و روانپزشک صورت می گیرد و برای رسیدن به تشخیص نهایی یک معاینه کامل پزشکی ضروری است .
حاجتی اظهار کرد: در تهران، انجمن آلزایمر ایران با همکاری سازمان بهزیستی یک سال قبل غربالگری را شروع کرد و امکان سنجی 1200 نفر را انجام داده است.
وی با بیان اینکه انسان در طول زندگی پنج تا 10 درصد از مغز اسفاده می کند، گفت: انجام فعالیت های ذهنی مانند جدول حل کردن، تست هوش، تقویت مغز در حوزه های عددی، توانایی بصری، نقویت توانایی نوشتاری و به چالش کشیدن مغز از طــریق یادگیری زبان های جدید، حفظ کردن شعر و همچنین ورزش می تواند از احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر بکاهد.
**نقش آلاینده های محیطی و سموم در ابتلا به آلزایمر
حاجتی سموم را یکی از علل ابتلا به آلزایمر برشمرد و گفت: هنوز علت قطعی بیماری الزایمر شناخته نشده است، اما می دانیم سموم و فرآیندهای شیمیایی مرگ دسته دسته نورون ها را به همراه دارد.
وی با بیان اینکه منو اکسید کرین نقش مهمی در ابتلا به بیماری آلزایمر دارد، اضافه کرد: سموم مختلف مانند سرب، منو اکسید کرین، سموم کشاورزی و مواد افزودنی در غذاهای آماده و همچنین آلودگی هوای شهرها در ابتلا به بیماری نقش دارد.
حاجتی با بیان اینکه افسردگی از عواملی است که می تواند در سالمندی این بیماری را افزایش دهد، گفت: فشار عصبی روانی، استرس، بیماری های متابولیک مانند دیابت، کلسترول خون و فشار خون منجر به آلزایمر می شود.
**آموزش، اطلاع رسانی و آگاه سازی جامعه اولین شرط پیشگیری
'اعظم میر حاج' مسئول آموزش انجمن آلزایمر ایران در این باره گفت: برای پیشگیری از بیماری آلزایمر آموزش و اطلاع رسانی خانواده و جامعه از اهمیت بسیاری برخوردار است .
وی با بیان این که پیشگیری بهتر از درمان است، ادامه داد: آموزش همگانی و افزایش آگاهی مردم کمک می کند که سبک زندگی خود را به بهترین شیوه اصلاح کنند و به این ترتیب از بروز بیماری در جامعه پیشگیری می شود .
میرحاج افزود: اطلاعات و شناختی که افراد از این بیماری کسب می کنند، نسبت به علائم و نشانه بیماری به تشخیص زودهنگام بیماری می توان از بروز معلولیت ها و ناتوانی ها این بیماری جلوگیری کرد.
**آشنایی با عوامل خطر و راه های پیشگیری
وی با بیان این که شناخت عوامل خطر از بروز این بیماری پیشگیری خواهد کرد، گفت: علاوه بر بالا رفتن سن که یکی از مهمترین ریز فاکتورهای این بیماری محسوب می شود، وراثت نیز در ابتلا به بیماری نقش دارد و خطر بروز این بیماری را افزایش می دهد.
حاج افزود: ضربه های مکرر به سر عامل خطری است که می تواند به مغز آسیب رسانده و خطر ابتلا را تشدید کند.
مسئول آموزش انجمن آلزایمر ایران ادامه داد: تحقیقات نشان داده است افرادی که در بزرگسالی دچار این بیماری می شوند، در کودکی به سر آنان ضربه وارد شده است.
وی اضافه کرد: هر نوع ضربه مغزی که منجر به بیهوشی و خونریزی شود، احتمال ابتلا به آلزایمر در کهنسالی را افزایش می دهد .
حاج به نقش تغذیه در ابتلا به این بیماری هم اشاره کرد و گفت: تغذیه در بروز بسیاری از بیماری های مزمن از جمله آلزایمر موثر است و نوع تعذیه، نحوه تغذیه، انتخاب مواد غذایی و نگهداری آن می تواند تاثیر گذار یاشد.
به گفته وی، استفاده از تمامی گروه های غذایی از میوه و سبزیجات دارای آنتی اکسیدان و همچنین خوردن امگا 3 که در ماهی وجود دارد، از ابتلا به بیماری آلزایمر پیشگیری می کند.
حاج گفت: چربی های اشباع نشده تحت عنوان امگاها برای سلامتی مغز مهم است و همچنین در بخش ویتامین ها نیز تحقیقات نشان داده است که ویتامین گروه A ، B ،C برای پیشگیری و درمان بیماری مغز و اعصاب مناسب است.
وی افزود: مواد معدنی نیز برای کار کرد معز مفید هستند مانند منیزیم و روی که از همه مهم تر هستند و به خصوص منیزیم در ساخت سلول مغزی و عملکرد حافظه مهم است.
حاج گفت: نکته مهم این است که ماده معدنی منیزیم و آلومینیوم در بدن در دو نقطه مقابل قرار دارند. ظروف و مواد آلومنیوم برای سلامتی مغز مضر تشخیص داده شده اند، هر چند نقش هیچ یک از این موارد در بروز بیماری قطعی نیست.