در هر سفر هوایی، ممکن است با انبوهی از میکروب‌های گوناگون روبرو شویم و در این میان، اصلا هم مهم نیست که صندلی‌تان در بخش «درجه یک» (بیزینس) قرار داشته باشد یا «درجه دو» (اکونومی). این موجودات میکروسکپی ممکن است بر روی صندلی، تکیه گاه دست و یا حتی میز تاشوی جلوی شما وجود داشته باشد.
هر مسافری ناخودآگاه تعداد زیادی باکتری با خود به داخل هواپیما وارد می‌کند و همین باکتری‌ها هستند که به صورت بالقوه می‌توانند وضعیت بهداشتی موجود در یک هواپیما را بر هم بزنند. اما شرکتهای هواپیمایی چگونه هواپیماها را تمیز می‌کنند؟ همچنین ما به عنوان یک مسافر چگونه می‌توانیم جلوی بروز مشکلات احتمالی ناشی از آلودگی به این میکروب‌ها را بگیریم؟
تردد زیاد، زمان اندک برای نظافت
ابتدا بیاییم به بررسی عامل ورود میکروب‌ها به فضا درونی هواپیما بپردازیم. اصلی‌ترین دلیل ورود انواع میکروب به داخل هواپیما، حضور تعداد زیادی مسافر در آن است. بر روی پوست، لباس و نیز درون بدن هر یک از ما انسان‌ها، انبوهی از موجودات میکروسکپی وجود دارد. این میکروب‌ها می‌توانند به سایر مسافران منتقل شده و البته در فضای آلوده به شدت تکثیر شوند.
فضایی دلخواه میکروب‌ها
مدتی پیش پژوهشگران نتایج یک پژوهش دو ساله را منتشر کردند که نشان می‌داد میکروب‌های خطرناکی نظیر «مرسا» (MRSA) MRSA، «ای.کلای» (E.Coli) و «استرپتوکوک پیوژنز »(Streptococcus pyogenes) می‌توانند حتی تا چند روز بر روی تکیه‌گاه دست، میز تاشو، پرده پنجره، صندلی، دستگیره فلزی دستشویی و نیز حاشیه دستشویی زنده بمانند. برای نمونه در این پژوهش مشخص شد میکروب بسیار خطرناک «مرسا» می‌تواند تا 168 ساعت بر روی پاکت پارچه‌ای پشت صندلی همچنان به حیات خود ادامه دهد. همچنین نوعی از باکتری «ای.کلای» که موجب از کار افتادگی کلیه‌ها در انسان می‌شود نیز تا 96 ساعت بر روی تکیه‌گاه دست کنار صندلی زنده می‌ماند.
نظافت با چاشنی جی.پی.اس
شاید اصلی‌ترین مساله‌ای که سبب می‌شود مسایل بهداشتی همچنان به عنوان یکی از مشکلات خطوط هوایی مطرح باشد، نوعی دوگانگی در عملکرد آنهاست. شرکتهای هواپیمایی از یک سو می‌خواهند خدمات بهتری به مشتریان ارائه دهند و از سویی دیگر به سودآوری می‌اندیشند و این کار را از طریق جا دادن تعداد بیشتری مسافر و کاهش زمان بین پروازها به انجام می‌رسانند.
امروزه از فناوری‌های نوین برای پایش فرآیند نظافت هواپیما استفاده می‌شود.
اما نظافت محیط درون یک هواپیما به هیچ وجه کار ساده‌ای نیست. تمیزکردن درست و اصولی یک هواپیمای مسافربری نیازمند برنامه‌ریزی، استفاده از نیروی انسانی آموزش دیده و بهره‌گیری از تجهیزات و مواد مورد نیاز است. به همین دلیل، در حال حاضر شرکت‌هایی در دنیا وجود دارند که به صورت تخصصی این کار را به انجام می‌رسانند.
برای نمونه شرکت «ایر سرو» (Air Serv) یکی از این شرکتهای بین‌المللی خدماتی است. این شرکت از ابزارهای دیجتالی برای پایش هر چه بهتر روند انجام کار استفاده می‌کند. این شرکت اطلاعات لحظه‌ای را از خطوط هوایی گرفته و به این ترتیب به زمان دقیق فرود، شماره گیت و نیز زمانی که هواپیما در فرودگاه می‌ماند دست می‌یابد. این اطلاعات سپس در اختیار تیم‌های ویژه نظافت قرار می‌گیرد.
با توجه به تعدد نیروهای این شرکت، تجهیزات مختلف مورد استفاده توسط آنها به سامانه رهیابی جی.پی.اس مجهز است و به این ترتیب، مدیران ایرسرو می‌توانند به صورت لحظه‌ای، روند نظافت هواپیماهای مختلف را ردیابی کنند. البته نظارت بر عملکرد کارگران این شرکت فقط به این تجهیزات محدود نمی‌شود و چندین ناظر نیز به صورت حضوری روند انجام کارها را مدیریت می‌کنند.
همچنین یک شرکت بین‌المللی دیگر خدمات نظافتی هواپیما به نام «ای-کلین» (E-Clean) نیز عملکرد هر یک از اعضای تیم خود را با استفاده از تجهیزات مختلف مورد پایش قرار داده و حتی شرکتهای هواپیمایی کارفرما هم می‌توانند به این داده‌ها دسترسی داشته باشند و زمان و کیفیت انجام نظافت درون هواپیماهای خود را به صورت آنی مورد نظارت قرار دهند.
البته شیوه تمیز کردن به مدل هواپیما، کوتاه یا بلند بودن مسیر و نیز بازه زمانی حضور در فرودگاه بستگی دارد. زمان رسیدن هواپیما به فرودگاه، وضعیت جوی و حتی ساعات شلوغی می‌تواند بر شیوه نظافت آن تاثیر بگذارد. برای نمونه، پروازهای داخلی معمولاً توقف بسیار کوتاهی دارند و به همین دلیل زمان موجود برای نظافت آنها بسیار کوتاه‌تر از پروازهای بین المللی است که توقف طولانی مدت‌تری در فرودگاه دارند.
نوع نظافت هواپیما به طول مدت اقامت در فرودگاه و مواردی دیگر بستگی دارد.
نظافت کلی یا جزئی؟
در صورتی که زمان زیادی برای نظافت هواپیما موجود نباشد، خدمه تیم نظافت به سراغ مهم‌ترین موارد می‌روند. برای نمونه صندلی‌های بخش «درجه یک» اولویت بیشتری نسبت به صندلی‌های بخش «اقتصادی» دارد. همچنین آشپزخانه و نیز دستشویی‌ها جزو اولویت‌های اصلی به شمار می‌روند. سایر بخش‌های هواپیما به صورت بسیار سریع نظافت می‌شوند که این کار بیشتر دربردارنده جارو کشیدن کف، جمع آوری زباله و حتی تمیز کردن میزهای تاشو جلوی مسافران با محلول ضدباکتری است.
اما وقتی یک هواپیما مدت زمان بیشتری را در فرودگاه سپری می‌کند، فرصت برای نظافت کلی و دقیق فراهم می‌شود. البته بسیاری از شرکتهای هوایی دستورالعمل مشخصی برای این نظافت دارند که البته به بازه زمانی توقف و نوع نظافت بستگی دارد.
برای نمونه، بر اساس دستورالعمل شرکت معروف هواپیمایی «لوفت هانزا» (Lufthansa)، هواپیماهای این شرکت باید حدود هر 500 ساعت پرواز یک بار به صورت کامل نظافت شوند. همچنین در «خطوط هوایی سنگاپور» (Singapore Airlines) نیز هر ماه یک بار هواپیماها به طور کامل تمیز می‌شوند. این نظافت دربردارنده بخش‌های مختلف شده و حتی مسیرهای تهویه هوا و نیز پیچ و مهره ها را هم شامل می‌شود.
مهم‌ترین بخش برای نظافت
بی‌تردید، اصلی‌ترین جایی که باید در یک هواپیما تمیز شود، دستشویی‌های آن است. با وجود اینکه دستشویی‌ها در هواپیما مساحت بسیار کمتری نسبت به سایر بخش‌ها دارند، اما کاربری ویژه آنها سبب می‌شود که به سرعت آلوده شوند و به همین دلیل است که نظافت دستشویی، جزو اولویت‌های نظافتی به شمار می‌رود.
البته این طور نیست که پس از هر بار پرواز، دستشویی‌ها نیز تمیز شوند. در برخی موارد مشاهده می‌شود که پس از دو یا سه بار پرواز در مسیرهای کوتاه، تیم نظافت امکان تمیز کردن دستشویی و خالی کردن تانکر فاضلاب هواپیما را می‌یابد.
تمیز کردن دستشویی‌ها، از اصلی‌ترین مراحل نظافت هواپیماست.
با وجود اینکه شاید این کار برای کاستن از هزینه‌ها باشد، اما این امر در نهایت از نظر اقتصادی به ضرر خطوط هوایی است. اگر تانکر فاضلاب هواپیما خالی نشود، وزن اضافه آن سبب مصرف بیشتر سوخت شده و در نتیجه هزینه‌ای دوچندان را روی دست شرکتهای هواپیمایی می‌گذارد. افزون بر این، خالی نکردن این تانکر می‌تواند نارضایتی مسافران را نیز به همراه داشته باشد.
البته برخی شرکتهای تولید کننده هواپیما نظیر بوئینگ، سامانه‌ای برای تصفیه فاضلاب طراحی کرده‌اند. این سامانه که «آب آبی» (blue water) نام دارد، امکان کاهش حجم فاضلاب و برگرداندن بخشی از آب مصرف شده به چرخه مصرف توالت را فراهم می‌سازد.
تمیز و ضدعفونی کردن هر توالت حدود 10 دقیقه زمان می‌برد. همچنین برای تمیز کردن فضای اطراف نظیر دیوارها و کف نیز به 10 تا 15 دقیقه دیگر زمان نیاز خواهد بود. در همین زمان، یک کامیون مجهز به تانکر و پمپ، فاضلاب هواپیما را بیرون کشیده و آب تمیز را جایگزین آن می‌کند. با اینکه بیشتر این شیوه‌ها از 25 سال پیش تاکنون تغییر چندانی نیافته، اما در عوض ابزارهای دیجیتالی سبب نظارت بهتر بر عملکرد کارگران در طی انجام این کارها شده است.
استانداردهای سخت‌گیرانه برای دستشویی هواپیما
«اتحادیه بین المللی خطوط هوایی» (IATA) به خطوط هوایی عضو پیشنهاد می‌کند که دستشویی‌های هواپیماهای خود را به طور کامل تمیز نگاه دارند. افزون بر این، بر اساس دستورالعمل اتحادیه اروپا برای پروازهای داخلی بین نقاط مختلف این اتحادیه، کیفیت هوا و آب در دستشویی باید از معیارهای مشخصی برخوردار باشد. افزون بر این، دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی بر این تاکید دارد که آب در دستشویی هواپیما باید تمیز باشد.
استانداردهای متعددی در زمینه نظافت هواپیما وجود دارد.
با این وجود استانداردهای زیادی برای نظافت کلی هواپیما وجود ندارد و هر شرکت هواپیمایی یک سری دستورالعمل‌های مشخص برای خود دارد. با این وجود برخی کارشناسان بر این باورند که این استانداردها کافی نبوده و باید بندهای قانونی بیشتری برای کاهش احتمال انتقال انواع میکروب و ویروس در هواپیما تصویب و اجرایی شود.
توصیه‌هایی برای مسافران هوایی
با وجود اینکه فراهم کردن فضایی تمیز از جمله وظایف شرکتهای هواپیمایی است، اما ما خودمان به عنوان مسافر چه وظایفی داریم؟
کارشناسان بهداشتی بر این باورند که پیروی از چند دستورالعمل ساده می‌تواند احتمال آلوده شدن مسافران به انواع عوامل بیماری‌زا در هواپیما را به صورت قابل توجهی کاهش دهد.
نخستین اقدام در این راه، شستن دست‌ها پیش از خارج شدن از دستشویی است. همچنین باید دقت داشته باشید که دستگیره در دستشویی مکان مناسبی برای رشد و نمو انواع میکروب‌ها است و به همین دلیل اگر پیش از صرف ناهار یا شام به دستشویی می‌روید، باید بیشتر مراقب باشید. باز کردن دستگیره در دستشویی با دستمال توالت می‌تواند تا حدی از انتقال این آلودگی بکاهد.
همچنین پس از رسیدن به صندلی‌تان بهتر است یک بار دیگر دست‌هایتان را با محلول الکلی ضدعفونی کننده تمیز کنید. پیش از قرار دادن غذا بر روی میز تاشو نیز بهتر است سطح آن را با دستمال‌های ویژه ضدعفونی کننده تمیز کنید. در پایان فراموش نکنید که بهترین راه برای حفظ سلامتی در سفرهای هوایی، مصرف زیاد آب است.
با وجود اینکه شاید خواندن این مطلب موجب نگرانی شما رد سفر هوایی بعدیتان شود، اما احتمالا برایتان جالب خواهد بود که بدانید در خودروی خانوادگی و نیز بر روی سطح تلفن همراه‌تان نیز انبوهی از میکروب‌های گوناگون وجود دارد. به هر حال همه ما با رعایت برخی اصول ساده بهداشتی در هر موقعیتی می‌توانیم مراقب سلامتی‌مان باشیم.
مترجم: صالح سپهری فر
منبع: BBC Future
No tags for this post.