بهبود وضعیت بهداشتی و درمانی سبب شده که متوسط عمر یا همان امید به زندگی در کشورهای مختلف جهان افزایش یابد. در حال حاضر بیش از 800 میلیون نفر فرد بالای 60 سال در جهان زندگی می کنند و شمار افراد بالای 100 سال نیز از جمعیت 329 هزار نفری ایسلند بالاتر رفته است.
تردیدی نیست که پیر شدن جمعیت پیامدهای اقتصادی و اجتماعی گوناگونی با خود به همراه دارد. افزون بر این، سالمندی موجب تغییراتی در توانایی جسمی و ذهنی این افراد می‌شود. با این وجود شاید برایتان شگفت آور باشد که این دوره از زندگی می‌تواند سبب تقویت برخی توانمندی‌های جسمی و ذهنی ما هم بشود.
سرماخوردگی کمتر
معروف است که افزایش سن به بلوغ بهتر ذهنی می‌انجامد. اما این مساله فقط به ذهن محدود نمی‌شود و سیستم ایمنی بدن را نیز در بر می‌گیرد. سیستم ایمنی بدن انسان هر روز با میلیون‌ها عامل خطرساز بالقوه روبرو می‌شود. سیستم ایمنی همانند پلیس درون بدن است و باید نقطه‌ای که دچار مشکل است را به سرعت شناسایی کند. به همین دلیل، بدن انسان گلبول‌های سفید منحصر به فردی را برای مقابله با عامل مزاحم خارجی ایجاد می‌کند. وقتی سیستم ایمنی عاملی خارجی را در بدن مشاهده کرد، بلافاصله این گلبول‌های سفید آن را احاطه کرده و از بین می‌برند. نکته مهم اینجاست که این کار در حافظه ایمنی بدن ثبت می‌شود و به این ترتیب، واکنش بعدی بدن به آن بسیار سریع‌تر خواهد بود.
این حافظه ایمنی می‌تواند تا مدتها همچنان پایدار باشد. برای نمونه در برخی موارد، سیستم ایمنی می‌تواند مشکلات ایجاد شده تا 40 و حتی 50 سال پیش را نیز به یاد آورد. البته این توانایی در دهه هفتم و هشتم زندگی رو به افول می‌گذارد.
در هر صورت افراد بین 40 تا 60 سالگی و حتی اوایل دهه هفتم زندگی از این مزیت برخوردارند که سیستم ایمنی بدنشان می‌تواند ویروس‌هایی که مدتها پیش با آنها روبرو بوده را به سرعت شناسایی کند.
این توانایی سیستم ایمنی به سرماخوردگی کمتر فرد می‌انجامد. در حالی که یک فرد بیست ساله معمولاً هر سال بین 2 تا 3 بار سرما می‌خورد، این بیماری برای افراد بالای 50 سال بین 1 تا 2 بار است.
البته توانایی سیستم ایمنی برای دفاع از بدن با افزایش سن کاهش می‌یابد. بدن گلبول‌های سفید کمتری تولید می‌کند و البته از میزان سرعت و کارایی آنها نیز کاسته می‌شود. سیستم ایمنی فرد سالمند پادتن کمتری تولید می‌کند. پادتن پروتئین‌هایی هستند که به مواد بیماری‌زا می‌چسبند و به سیستم ایمنی برای شناسایی آنها کمک می‌کنند.
نجات از بیماری‌های همه گیر
در طی همه‌گیری آنفولانزا در سال 1918 میلادی که می‌توان آن را مرگبارترین همه‌گیری در طی تاریخ بشر دانست،50 میلیون نفر کشته شدند. جالب اینجاست که این بیماری بیشتر برای افراد 20 تا 40 ساله مرگبار بود. در سال 2009 نیز که آنفولانزای خوکی شیوه یافت، بیشتر افرادی که جان خود را از دست دادند زیر 65 سال بودند.
کارشناسان بر این باورند که دلیل این مساله، واکنش بیش از حد سیستم ایمنی این افراد است. وقتی سیستم ایمنی بسیار قوی باشد، واکنش آن نیز بسیار شدید است و این امر به آسیب به بدن می‌انجامد.
سیستم ایمنی سالم بدن بر بازخورد مثبت استوار است، یعنی وقتی ماده‌ای بیماری زا در بدن کشف شد، بافتهای اطراف آن پیغامی شیمیایی را به نام سیتوکین آزاد می‌کنند و به این ترتیب درخواست کمک می‌کنند. وقتی گلبول‌های سفید به محل می‌رسند، باز هم این ماده آزاد می‌شود تا به این ترتیب گلبول‌های سفید بیشتری به محل برسد. اما گاهی اوقات این فرآیند آزادسازی سیتوکین از کنترل خارج می‌شود و در نتیجه به از بین رفتن سلولهای سالم و حتی بروز التهابات مرگبار می‌انجامد. هنوز دلیل قطعی بروز این پدیده مشخص نیست، با این وجود دانشمندان به یک شیوه جدید برای درمان آنفولانزا دست یافته‌اند که به جای پرداختن به خود ویروس این بیماری، به واکنش بدن برای تولید بیش از حد سیتوکین می‌پردازد.
کاهش آلرژی
یکی دیگر از مزایای سالمندی، کاهش آلرژی است. با اینکه هنوز دلایل قطعی بروز آلرژی مشخص نشده است، اما اصلی‌ترین عامل ایجاد آلرژی، ایمونوگلوبین E و نیز سایر پادتن‌هایی است که البته تولید آنها با افزایش سن کاهش می‌یابد.
به این ترتیب هر قدر سن ما افزایش می‌یابد، احتمال بروز آلرژی نیز در ما کاهش می‌یابد.
اوج آلرژی در دوره کودکی است و این مساله در نوجوانی کاهش می‌یابد. البته از 30 تا 50 یا 60 سالگی دوباره این مشکل عود می‌کند، اما این بار پیامدهای آن به مراتب کمتر است.
ذکاوت بیشتر
تردیدی نیست که سالمندی اثراتی مخرب بر توانایی‌های ذهنی ما دارند، با این وجود، برخی توانایی‌های ذهنی و شناختی ما با افزایش سن بیشتر می‌شود.
برای درک درست تر این مساله بهتر است روند رشد سلولهای مغزی را از بدو تولد در نظر بگیریم. تعداد سلولهای مغز انسان در حدود 28 هفتگی پس از تولد به اوج می‌رسد. اما نیمی از این سلول‌ها در اواخر نوجوانی از بین می‌رود. در واقع در سن 18 سالگی حجم قابل توجهی از سلولهای مغزی می‌میرند. با توجه به اینکه این کاهش سلول‌ها به کاهش توانایی‌های ذهنی منجر نمی‌شود، می‌توانیم این گونه نتیجه گیری کنیم که تعداد این سلول‌ها ارتباط مستقیمی با توانایی‌های شناختی ما ندارند.
مطالعه‌ای بسیار گسترده بر روی توانایی‌های ذهنی6000 نفر در سال 1956 آغاز شد و هر 7 سال این توانایی‌ها مورد آزمون قرار می‌گرفت. با اینکه افراد سالمند در این پژوهش از نظر پاسخ گویی به سئوالات مربوط به ریاضی، لغات، هوش کلامی و درک فضایی عملکرد ضعیف‌تری داشتند، اما همین افراد در دهه چهارم و پنجم زندگی خود در این حوزه‌ها پاسخگویی بهتری نسبت به دهه دوم زندگی داشتند.
برخی دانشمندان بر این باورند که این مساله به خاطر انباشت معلومات در ذهن این افراد روی می‌دهد. در واقع هر قدر که سن بالاتر می‌رود، افراد درک عمیق‌تری نسبت به دانسته‌های خود می‌یابند. این درک عمیق‌تر را معمولا «هوش متبلور» می‌نامند.
البته ریشه این پدیده را باید در ساختار و عملکرد فیزیولوژیک مغز دانست. مسیرهای عصبی دارای پوششی به نام ملین هستند. گفتنی است ملین پوششی از جنس چربی است که همانند روکش سیم عمل می‌ند و سبب انتقال بهتر سیگنال‌ها و عدم بروز تداخل در آنها می‌شود. افزایش سن سبب تقویت این پوشش و در نتیجه عملکرد بهتر مغز می‌شود.
میگرن کمتر
افزایش سن به کاهش حملات میگرنی نیز می‌انجامد. مطالعه دانشمندان سوئدی نشان می‌دهد که با افزایش سن افراد، از تعداد و شدت حملات میگرنی کاسته می‌شود و فقط تعداد اندکی از کسانی که تا پیش از 18 سالگی میگرن داشتند به میگرن مزمن دچار می‌شوند.
عرق کردن کمتر
سلولهای تعریق با افزایش سن ضعیف‌تر می شوند و به این ترتیب میزان عرق کردن افراد در دهه پنجم یا ششم زندگی از دهه دوم زندگی‌شان کمتر است.
منبع: BBC
No tags for this post.