در مناطق خشک و نیمه خشکی مانند ایران به دلیل نبود تطابق میان ماههای بارندگی، مصرف بی رویه آب و تغییرات سالانه آبدهی رودخانه ها، مسئولان برای جبران کمبود آب روش های مختلفی در پیش می گیرند که یکی از آنها انتقال آب بین حوضه ای است.
بر اساس گزارش موسسه جهانی منابع ( World resources ) ایران از جمله کشورهایی است که به لحاظ شاخص منابع آب، در زمره مناطق آسیب پذیر قرار دارد و بخش های زیادی از آن دچار بحران کم آبی است از این رو مدیریت منابع آبی کاری ارزشمند است که باید با جدیت انجام شود.
اما در چند سال گذشته که کشور دچار تنش های آبی شده راهکار انتقال آب بین حوضه ای بسیار پررنگ شده است که این روش مخالفان و موافقان زیادی دارد.
پروین فرشچی معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به ایرنا گفت: این سازمان به طور کلی با اجرای طرح های انتقال آب بین حوضه ای مخالف است و از آن به عنوان آخرین و بدترین راهکار یاد می کند.
وی افزود: طرح انتقال، مسایل محیط زیستی زیادی از جمله از بین رفتن جنگل های مسیر انتقال، بالا رفتن شوری منطقه و دما را به همراه دارد که طبیعتا با اجرای آن مخالف هستیم.
فرشچی گفت: کشورهایی هستند که این طرح را انجام داده اند و استفاده از تجربه آنها باعث شد تا به این نتیجه برسیم که نباید طرح های انتقال بین حوضه ای انجام شود.
همچنین محمد درویش مدیر کل دفتر آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به ایرنا گفت: انتقال آب بین حوضه ای در حوزه های مختلفی به کشور ضرر می زند که مهمترین آن به هم زدن نظام هیدرولوژیکی کشور است که حاصل آن تشدید خشک شدن تالاب ها، خشک شدن بسیاری از جلگه های حاصلخیز در سراسر کشور از جمله میناب، خوزستان و بختگان و از بین رفتن بسیاری از رویشگاه های جنگلی و عرصه های مرتعی است.
وی افزود: عملیات حاصل از انتقال آب بین حوضه ای منجر به تشدید نرخ فرسایش خاک نیز می شود که قطعا ادامه این روند خسارات جبران ناپذیری به محیط زیست کشور وارد خواهد کرد.
درویش تاکید کرد: مردم منطقه دریاچه ارومیه اعتقاد دارند نتیجه این طرح های متعدد مانند سد سازی و انتقال آب یعنی تفکرات سازه ای باعث خشک شدن دریاچه ارومیه شده است.
درویش ادامه داد: احداث سد کرخه موجب نابودی هورالعظیم شد و معیشت مردم منطقه را تحت تاثیر قرار داده است زیرا دیگر صیادی وجود ندارد و هنر حصیر بافی از بین رفته است.
مدیر کل دفتر آموزش و مشارکت های مردم سازمان حفاظت محیط زیست افزود:حال این سوال پیش می آید که آیا گزینه به مراتب کم خطرتر، ارزان تر و خردمندانه تری که جایگزین طرح های انتقال آب بین حوضه ای و سد سازی برای برطرف کردن کابوس تامین آب شرب وجود نداشت؟ که قطعا وجود داشته است.
وی افزود: می توانستیم با استفاده از روش باز چرخانی آب، مدیریت مصرف منابع، استفاده از عملیات آبخیزداری و به کارگیری آب شیرین کن ها به خصوص آب شیرین کن های خورشیدی مشکل تامین آب شرب را حل کنیم.
عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع اظهار کرد: به نظر می رسد اگر چیدمان توسعه بر اساس مزیت های نسبی طراحی شود قطعا بسیاری از مشکلات برطرف می شود به عنوان مثال در اصفهان مزیت نسبی تقویت زیرساخت های توریسم فرهنگی، تاریخی، علمی و رفتن به سمت صنایع های تک است بر این اساس وابستگی معیشتی اصفهان به آب و خاک کم می شود و نیازی نیست که صنایع پرمصرفی مانند فولاد، سیمان و پتروشیمی در اصفهان مستقر و کشاورزی ناپایدار توسعه یابد.
وی ادامه داد: در این صورت اگر باز هم مشکل کمبود آب شرب وجود داشت می توان از طریق آب شیرین کن های خورشیدی آنرا برطرف کرد.
درویش گفت: زمانی که توانستیم در شرایط تحریم کامل کیک زرد تولید کنیم قطعا می توانیم فناوری آب شیرین کن ها را نیز ارتقا دهیم تا کمترین آسیب را به محیط زیست وارد کنند.
وی افزود: اکنون کشورهای حاشیه جنوب خلیج فارس مانند امارات ، کویت، قطر، بحرین و عربستان سالانه 10 میلیارد متر مکعب آب را شیرین و استفاده می کنند در حالی که تمام آب مورد نیاز 78 میلیون ایرانی الان فقط 8 میلیون متر مکعب است پس به راحتی می توان این منابع را تامین کرد.
درویش تاکید کرد: اگر به سمت استفاده از آب شیرین کن ها برویم یعنی قدرت پایشگری سازمان حفاظت محیط زیست را افزایش داده ایم تا دیگر اجازه ندهیم پساب ها و شیرابه ها وارد خلیج فارس، دریای عمان و خزر شود.
وی ادامه داد: نتیجه کار این می شود که تنوع زیستی در این محیط ها بهتر خواهد شد، کیفیت غذای حاصل از دریاها بالا می رود، درآمد صیادی افزایش می یابد و در نهایت ایرانیان یک منبع غذایی سالم خواهند داشت در نتیجه فشار برای تامین گوشت قرمز کاهش می یابد.
درویش گفت: تولید یک کیلو گوشت قرمز به طور متوسط 15 هزار لیتر آب مصرف می کند و موجب تخریب جنگل ها و مراتع، تشدید چشمه های تولید گرد و غبار و انتشار بی امان گازهای گلخانه ای می شود.
وی تاکید کرد: قطعا با چنین تغییری در مسیر رژیم غذایی ایرانیان وضعیت به مراتب بهتری ایجاد می شود و مهمتر اینکه مواد غذایی ناسالمی که اکنون وجود دارد و سبب شده سالانه 10 هزار و 200 میلیارد تومان بابت خرید داروهای ضد سرطان هزینه شود، کاهش می یابد.
انتقال آب بین حوضه ای آخرین وبدترین راهکار
