روزنامه‌نگار، تسهیل‌گر فرآیند دموکراتیزه کردن علم در جامعه است
دکتر زرین زردار، دانش‌آموخته ارتباطات و پژوهشگر ارتباطات علم و رسانه‌ای شدن علم در گفت‌وگو با سیناپرس درباره تأثیر رسانه‌ها در پیشرفت علمی کشور گفت: برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید بدانیم در مورد چه کشوری صحبت می‌کنیم. رسانه‌ها یک اهرم بسیار قوی هستند. اگر در کشوری هدف توسعه علمی باشد، می‌توان برای پیشبرد این هدف روی اهرم رسانه تکیه کرد. در فرایند رسانه‌ای شدن، روزنامه‌نگاران، دانشمندان و عموم به‌عنوان کنشگران باهم در تعامل هستند و ماحصل کنش آن‌ها چهارچوب‌های رسانه‌ای است؛ بنابراین مشکلات موجود به تعامل بین این کنشگران مربوط می‌شود.
یکی از چالش‌های روزنامه‌نگاری علم در ایران، همین برقراری ارتباط میان روزنامه‌نگار و جامعه است. روزنامه‌نگار علم، به دانشمند بسیار نزدیک است، یعنی فکر می‌کند درست‌ترین کار این است که چیزی را که دانشمند می‌گوید بدون کم‌وکاست به مردم منتقل کند. جایگاه والایی که دانشمند در جامعه دارد ناخودآگاه به روزنامه‌نگار علم، به‌عنوان بخشی از جامعه، سرایت کرده است و خیلی وقت‌ها روزنامه‌نگار احساس می‌کند اگر دانشمند به زبان تخصصی حرف می‌زند مزیت بزرگی است و بنابراین در گزارشگری علم از زبان او تبعیت می‌کند و بر همین اعتبار، خیلی وقت‌ها اطلاعات را به همان زبان تخصصی و بدون ساده‌سازی به مردم منتقل می‌کند. به‌علاوه این نگاه مقدس‌مآبانه به دانشمند باعث می‌شود روزنامه‌نگار به او منتقدانه نگاه نکند و حتی به خودش اجازه ندهد در کلماتی که دانشمند استفاده می‌کند دست ببرد
.
این در حالی است که دانشمندان در برقراری ارتباط با رسانه، ساده‌سازی را وظیفه روزنامه‌نگار می‌دانند، ولی در ایران، رسانه بیشتر عرصه یکه‌تازی دانشمند می‌شود، یعنی به‌جای این‌که روزنامه‌نگار راوی اصلی باشد، همه مسئولیت را به دانشمند وامی‌گذارد.
دکتر زردار عنوان کرد: همه روزنامه‌نگاران کار تخصصی انجام می‌دهند اما روزنامه‌نگار علم از حیث زبان پیچیده‌تری که با آن سروکار دارد، با دیگر روزنامه‌نگاران تفاوت دارد. روزنامه‌نگار علم زمانی می‌تواند کارش را به بهترین نحو انجام دهد که نخست دریک حوزه علمی تخصص داشته باشد و سپس به مهارت‌های روزنامه‌نگاری مجهز باشد؛ یعنی به مهارت روزنامه‌نگاری علم دست پیداکند. البته برای این کار روزنامه‌نگار علم به ابزار احتیاج دارد. او باید به داده‌های پژوهشی کافی دسترسی داشته باشد یعنی باید پژوهشگرانی باشند که درک عموم از علم را مدام پایش کنند و در اختیار روزنامه‌نگار قرار دهند تا او بتواند ارزیابی خود از سطح درک جامعه و روند تغییرات آن را بر مبنای درستی استوار کند. اگر روزنامه‌نگار علم پیوندش را با جامعه قوی‌تر کند، جایگاه خودش هم مستحکم‌تر می‌شود و در آن صورت دانشمند هم خودش را به‌نوعی ناگزیر می‌داند که با روزنامه‌نگار ارتباط برقرار کند. یک نقطه عزیمت برای برقراری این پیوند، این است که روزنامه‌نگار علم وجود مشکل در رابطه‌اش با مخاطب را بپذیرد. بسیاری از روزنامه‌نگارهای ما فکر می‌کنند که درک درستی از مخاطب دارند. ولی بعد از تولید محتوا، می‌بینند مخاطب محتوای تولیدشده آن‌ها را نمی‌خواند یا نمی‌بیند.
رسانه‌ها یک اهرم بسیار قوی هستند. اگر در کشوری هدف توسعه علمی باشد، می‌توان برای پیشبرد این هدف روی اهرم رسانه تکیه کرد.
وی افزود: همچنین باید گفت روزنامه‌نگار علم، به شیوه‌ای بی‌بدیل و بدون رقیب در فرآیند توسعه علمی ساختاری و همه‌جانبه نقش دارد؛ بنابراین، ارتباط درست با جامعه لازمه توسعه علمی است. برانگیختن حمایت‌های مردم و افزایش حساسیت آن‌ها به جریان علم، توسط روزنامه‌نگار علم انجام می‌شود.
دانش‌آموخته ارتباطات و پژوهشگر ارتباطات علم و رسانه‌ای شدن علم عنوان کرد: متأسفانه روزنامه‌نگاران علم مخاطب عام را مخاطب اصلی خود نمی‌دانند تفکر می‌کنند که مخاطب آن‌ها افرادی با سطح تحصیلات بالا و تحصیلات دانشگاهی هستند. همچنین روزنامه‌نگاران علم این مهم را در نظر نمی‌گیرند که اگر سطح آگاهی عموم از علم و فناوری افزایش پیدا کند آن‌ها رویکرد حمایت‌آمیزتری در پیش خواهند گرفت و این به نفع علم و فناوری کشور خواهد بود.
وی درباره تأثیر واژگان در ایجاد اعتماد عمومی به حوزه علم و فناوری افزود: اکنون رقابت رسانه‌ها برای جذب مخاطب بیشتر باعث شده به واژگانی روی آورند که این واژه، به قدرتی برای تحمیل موضوعی از روش ترغیبی به مخاطب تبدیل‌شده است. این در حالی است که مخاطب ما رفتاری هوشمندانه دارد.
دکتر زردار در پایان تأکید کرد: روزنامه‌نگاری علم یکی از شعبه‌های روزنامه‌نگاری است که بر مهارت انتقال اطلاعات علمی به عموم مردم تأکید دارد و می‌توان گفت دانشمندان تولیدکنندگان علم هستند و روزنامه‌نگاران ارتباط آن‌ها را با عموم مردم فراهم می‌کنند و همکاری بین این دو گروه برای ارتقای دانش علمی شهروندان ضروری است.
No tags for this post.
