علم و رسانه؛ چالش مهم دنیای امروز

همچنین علم بر اساس قانون‌های طبیعی هدایت می‌شود و قابل تبیین است ازاین‌رو هنگام رسانه‌ای کردن علم باید به قابل‌فهم بودن جهان، قابل‌تغییر بودن ایده‌های علمی، بادوام بودن دانش علمی، پاسخگو نبودن کامل علم برای تمام سؤال‌ها، جستجو کردن شواهد از طریق علم و متولی نداشتن علم توجه کرد. علاوه بر این در مسیر ایجاد ارتباط بین علم و رسانه باید حقایقی مانند شکل‌گیری علم از مجموعه‌ای از منطق و تصورات، تلاش دانشمندان برای تشخیص و اجتناب از موضع‌گیری جانب‌دارانه، سازمان‌بخشی علم با نظم درونی و هدایت به موسسه‌های مختلف، وجود قواعد پذیرفته‌شده گروه‌های تخصصی برای پیشرفت علم و مشارکت دانشمندان در امور عمومی به‌عنوان متخصص و شهروند را موردتوجه قرارداد. یکی از موضوعات مهم قابل‌توجه در مسیر عمومی‌سازی علم این است که منطق با رعایت قواعد مختلف برای اطمینان از این‌که تفکر در مسیر درستی قرار دارد در علم منطق ارسطویی جای دارد. همچنین باید یادآور شد که پژوهش یا تحقیق از تلاش جدی و گسترده برای مدل‌سازی طبیعت و واقعیت‌های فیزیکی زندگی انسان در بسته‌های مفهومی و قابل اثبات و ابطال به نتیجه می‌رسد.

موضوع مصرف انرژی در ایران در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های مهم علم در رسانه‌ها تبدیل‌شده است. اکنون موضوعاتی مانند تأمین منابع مالی از طریق استخراج و فروش نفت، سدسازی در ایران و آلودگی‌های زیست‌محیطی به‌طورجدی مطرح‌شده اما توسعه حاصل از آن بسیار ناپایدار است.

در حقیقت امروزه با فروش منابع زیرزمینی به‌صورت خام و همچنین با تهدید منابع آبی داخلی مانند دریاچه ارومیه سلامت انسان و محیط‌زیست هر دو در معرض خطر جدی قرارگرفته‌اند.

هنگام رسانه‌ای کردن علم باید به قابل‌فهم بودن جهان، قابل‌تغییر بودن ایده‌های علمی، بادوام بودن دانش علمی، پاسخگو نبودن کامل علم برای تمام سؤال‌ها، جستجو کردن شواهد از طریق علم و متولی نداشتن علم توجه کرد.

 احداث همزمان نیروگاه‌ها و مصرف انرژی به‌صورت غیر بهینه، افزوده شدن گاز دی‌اکسید کربن، افزایش ریز گردها در هوای ایران و احتمال پخش شدن نمک‌های رسوب شده در بخش خشک‌شده دریاچه ارومیه، از بین رفتن باغ‌ها و فضاهای شهری به بهانه احداث ساختمان‌های جدید و انبوه‌سازی و درنهایت توسعه حمل‌ونقل عمومی و افزایش آلاینده‌ها در هوای ایران – بویژه در تهران و شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها- روند توسعه‌ای مخرب برای محیط‌زیست کشور ایجاد کرده است.

این شرایط برای آینده ایران در افق ده‌ساله آینده از دیدگاه زیست‌محیطی مسئله‌ای چالش‌برانگیز خواهد بود. اگر با برنامه‌ریزی حساب‌شده برای اصلاح این مسیر سرمایه‌گذاری جدی نکنیم باید برای آینده فرزندانمان نگران باشیم.

متأسفانه موضوع انرژی و نحوه مصرف آن هنوز به‌صورت راهبردی از سوی رسانه‌های علمی ایران موردتوجه قرار نگرفته است. افزایش امکان بهره‌گیری و استفاده از انرژی خورشیدی در فضای پارک‌ها و منازل و مجتمع‌های مسکونی بویژه در شهر تهران و سایر کلان‌شهرها می‌تواند راهی به‌سوی آینده روشن برای استفاده از انرژی‌های پاک در ایران و حفظ محیط زندگی در کشور باشد؛ اما سؤال مهم و اساسی این است که چگونه می‌توان انرژی تولیدشده مانند انرژی خورشیدی را ذخیره کرد؟ اتکای جدی و ادامه‌دار اقتصاد ایران به نفت و توسعه بی‌رویه منابع انرژی هیدروکربوری چالش‌هایی است که می‌تواند در مقابل این روند مانع ایجاد کند. باید توجه داشت برای از میان برداشتن این چالش‌ها و رسیدن به اهداف تعیین‌شده بهترین راهکار بهره‌گیری از توانمندی‌های رسانه‌هاست که می‌توانند این مشکلات را به زبانی ساده برای جامعه به تصویر کشیده و به‌این‌ترتیب از مشارکت جامعه برای حل این مشکلات استفاده کنند.

دکتر مهدی زارع/ استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله

 

 

No tags for this post.