دنیایی تشنه در انتظار بشر
جنگ آب، گسترش بیابان و فرونشست دشت ها واژه های تقریبا جدیدی هستند که چند سالی است به گوش انسان می رسد، در این میان آب شیرین کن ها نیز چند وقتی است راه خود را به محیط زیست به ویژه محیط های دریایی باز کرده که رعایت نکردن مسایل محیط زیستی در بلند مدت آسیب های جبران ناپذیری به همراه دارد.
افزایش جمعیت نیاز بشر را به منابع آبی افزایش داده است که این مساله موجب کاهش ذخایر زیرزمینی، خشک شدن بسیاری از تالاب ها و پایان یافتن برخی منابع آبی شده است. به اعتقاد کارشناسان دو سوم ساکنان زمین امروز دغدغه آب دارند و پیش بینی دانشمندان نشان می دهد تا سال 2050 با دنیایی تشنه رو به رو خواهیم شد.
در این میان دستیابی به آب سالم نیز به دغدغه ای جهانی تبدیل شده است که حسن محمدی هماهنگ کننده سازمان منطقه ای حفاظت از محیط زیست دریایی خلیج فارس و دریای عمان (راپمی) دراین باره به ایرنا گفت: تا سال 2000 مردم دنیا آب سالم داشتند اما اکنون حدود 100 میلیون نفر در اروپا از داشتن آب سالم محروم هستند.
وی افزود: آب در منطقه ما که دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است یک کالای اساسی محسوب می شود این در حالی است که بارش باران و ظرفیت آبهای سطحی روز به روز کاهش می یابد و آبهای زیرزمینی نیز در حال تمام شدن است.
محمدی گفت: به عنوان مثال سرانه نزولات جوی در امارات 49 متر مکعب است در حالی که برداشت آب از سفره های زیرزمینی در آنجا 818 متر مکعب اعلام شده که این به معنای توسعه بیابان است همچنین سد سازی بر روی رودخانه ها نیز مزید بر علت است.
محدودیت آب شیرین در جهان و افزایش جمعیت از یک سو و آلودگی منابع سطحی و زیرزمینی از سوی دیگر نگرانی عمده ای را برای دست اندرکاران بخش آب به وجود آورده است، با توجه به اینکه در آینده موقعیت منابع آب بسیار در خطر است، باید برای مقابله با کمبود آب راهکارهای اساسی را پیش بینی کرد که یکی از این راهها، تولید آب سالم و شرب به روش صنعتی از طریق شیرین سازی آب دریا است که در اصطلاح به آن صنعت ' آب شیرین کن ' گفته می شود.
هماهنگ کننده سازمان منطقه ای حفاظت از محیط زیست دریایی خلیج فارس و دریای عمان (راپمی) دراین باره گفت: اکنون 50 درصد آب شیرین کن های دنیا در کشورهای حاشیه خلیج فارس فعال است و سالانه هفت درصد به ظرفیت آب شیرین کن ها اضافه می شود.
محمدی افزود: این در حالی است که خلیج فارس دارای شوری بالا است و فعالیت آب شیرین کن ها موجب افزایش درجه حرارت روزانه این پهنه آبی می شود و ادامه این روند، شوری آب را بالاتر می برد و این تغییر در حیات جانداران خلیج فارس تاثیر منفی خواهد داشت.
وی تاکید کرد:هر پروژه آب شیرین کن باید با دقت ارزیابی زیست محیطی شود، محل استقرار و به کارگیری فناوری مناسب برای فعالیت این صنعت بسیار حایز اهمیت است تا اثرات منفی مانند افزایش دما، شوری و آلایندگی را کاهش دهد.
محمدی با بیان اینکه ایران هم به علت مشکل کم آبی مجبور به استفاده از این فناوری است گفت: باید از ابتدای فعالیت آب شیرین کن ها اثرات مخرب زیست محیطی آنها مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد تا به مرور خسارات جبران ناپذیری را به محیط زیست وارد نکنند.
به اعتقاد کارشناسان توسعه استفاده از فناوری آب شیرین کن ها حیات دریاها، اقیانوس ها و جانداران موجود در آنها را با خطر مواجه می کند.
پروین فرشچی معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست نیزدراین باره به ایرنا گفت: ساخت آب شیرین کن ها در برخی شرایط ضروری است به عنوان مثال کشورهای عربی که بی آب هستند چاره ای جز احداث آب شیرین کن ندارند.
وی با بیان اینکه در کشور نیز در برخی موارد احداث آب شیرین کن ضروری است افزود: اکنون 35 آب شیرین کن در کشور فعال است و از آنجا که با بحران آب مواجه هستیم قطعا در آینده ای نه چندان دور با تقاضای بیشتری برای احداث آنها مواجه خواهیم شد.
وی گفت: آب شیرین کن ها بیشتر در مناطق جنوبی کشور مانند بندرعباس، قشم، کیش، عسلویه و چابهار وجود دارند که اکنون احداث آن برای استان های شمالی نیز مطرح است.
فرشچی تاکید کرد: نحوه احداث و جانمایی آب شیرین کن ها از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا اگر این روند صحیح اجرا نشود قطعا خسارات محیط زیستی زیادی به همراه خواهند داشت.
وی اظهار کرد:امروزه در دنیا از فناوری های مناسبی برای احداث آب شیرین کن ها استفاده می شود که به گفته دارندگان این فناوری کمترین آسیب را به محیط زیست وارد می کند بنابراین استفاده از این روش های علمی و به روز باید در دستور کار احداث آب شیرین کن ها قرار گیرد.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه دستورالعمل ایجاد آب شیرین کن ها تهیه شده است افزود: هیچ آب شیرین کنی بدون مجوز سازمان حفاظت محیط زیست احداث نخواهد شد و آنهایی که قبلا احداث شده اند به طور مداوم مورد بازرسی قرار می گیرند تا تاثیرات محیط زیست زیستی آنها مشخص شود.
*** شیرین سازی آب شور
شیرین سازی آب شور (desalination) فرایندی است که طی آن املاح از آب شور دریا (یا منابع دیگر) جدا می شود، این فرایند امروزه به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک جهان از جمله جنوب ایران یکی از منابع عمده تامین آب است.
فعالیت آب شیرین کن ها نه تنها به مرور به محیط زیست حوضه آبی دایره فعالیت خود آسیب وارد می کند بلکه وجود این تجهیزات نیز خطری برای محیط زیست است.
به طور کلی ایجاد آلودگی از نوع شوری (پساب شور)، تاثیر در بالا بردن دمای آب ساحل، اشغال ساحل برای نصب تاسیسات کارخانه به جای کاربری های تفریحی و توریستی، اثرات منفی بر سفره های آبهای زیر زمینی، آلودگی صوتی، نشت مواد نفتی از تاسیسات کارخانه به ساحل و آلودگی هوا برخی از مهمترین اثرات زیست محیطی کارخانه های آب شیرین کن هستند.
