گزارش تصویری و تحلیل فنی مسجد کرمانی
ورودی این بنا یک در چوبی است و پلان بنا به صورت چهار ایوانی در جهات فرعی است و تمامی ایوان های مذکور دارای تزئینات مقرنس کاری از گچ بوده و دیواره های داخلی بنا با گچ اندود شده است . ایوان ورودی در ضلع شمالی غربی قرار دارد و دارای تزئینات اسلیمی در چهار قاب مستطیل شکل هستند که در بالای آن ها کتیبه های قرآنی نقش بسته است .
این تزئینات اسلیمی در ایوان جنوبی شرقی در سه قاب به همان شکل دیده می شود . این ایوان دارای تزئینات مقرنس گچی در زیر طاق بوده که جلوه خاصی به ایوان بخشیده و در زیر این مقرنس کاری به صورت نواری کمربندی ، دورتا دور دیواره ها کتیبه گچی قرآنی پهنی با خط ثلث حاوی سوره مبارکه یس وجود دارد . نوار بیرونی دور طاق ایوان نیز دارای نقوش اسلیمی با گچ است .
در اضلاع شرقی و غربی بنا سه اتاق کوچک بدون تزئینات خاصی دیده می شود که احتمالاً محل چله نشینی و اعتکاف بوده است .
محراب این مسجد در ایوان جنوب غربی واقع شده که تزئینات اسلیمی بسیار زیبا و کتیبه بسیار نفیس گچی در آن مشاهده می شود . در ایوان روبه روی محراب سه سنگ قبر دیده می شود . در داخل بنا قبری وجود دارد که مزین به کاشی های شش ضلعی نقش دار به رنگ های فیروزه ای و لاجوردی بوده که در حال حاضر تنها قسمتی از تزئینات آن باقی مانده است .
محراب این مسجد در ایوان جنوب غربی واقع شده که تزئینات اسلیمی بسیار زیبا و کتیبه بسیار نفیس گچی در آن مشاهده می شود . در ایوان روبه روی محراب سه سنگ قبر دیده می شود . در داخل بنا قبری وجود دارد که مزین به کاشی های شش ضلعی نقش دار به رنگ های فیروزه ای و لاجوردی بوده که در حال حاضر تنها قسمتی از تزئینات آن باقی مانده است .
بالای طاق ایوان های جنوب شرقی و شمال غربی هر کدام سه و در مجموع شش پنجره نورگیر کار گذاشته شده است . در این مسجد چهار فیلپوش با تزئینات مقرنس گچی مشاهده می شود که به گنبد منتهی می شوند .
گنبد از داخل بدون تزئین بوده و بر بدنه آن و بخش داخلی ساقه که هشت ضلعی است ، هشت نورگیر تعبیه شده که روشنایی بنا را تامین می کنند .
مسجد کرمانی با ابعاد 17 ×70/10 متر مشتمل بر شاه نشین در وسط هر ضلع و سه چله خانه در زوایای شرقی و غربی است که در شاه نشین واقع در ضلع غربی زیبا ترین عنصر معماری این مسجد یعنی محراب گچبری و نفیس آن از شاهکارهای قرن هشتم هجری ساخته شده است .
در شاه نشین واقع در ضلع غربی زیبا ترین عنصر معماری این مسجد یعنی محراب گچبری و نفیس آن از شاهکارهای قرن هشتم هجری ساخته شده است .
بر دیواره داخلی مسجد و زیر فیلپوش ها یک رشته کتیبه عالی نقش بسته و بر اسپر ها ، قاب های مشبک گچی تعبیه شده که حکایت از مهارت و درایت هنرمندان آن دارد . شاه نشین های واقع در زوایای شمالی و جنوبی دارای پوشش نیم گنبدی بوده و وجود طاق و تویزه ، ایجاد گنبد بر روی آن ها را ممکن نموده است .
در صفحه 42 کتاب آثار باستانی خراسان در مورد مسجد کرمانی چنین نوشته شده است :
« در طرف چپ ایوان متعلق به مسجدی است که مسجد کرمانی نامیده شده و این مسجد با این که کوچک است بسیار ارزنده و از نظر هنری شاهکار گرانقدری است . عرض مسجد تقریباٌ 6 متر و طول 9 مت و ارتفاعش نزدیک به هشت متر است .
داخل مسجد یک کتیبه کمربندی دارد که سوره مبارکه یس را با خط ثلث شیوا با اسلوب خطوط اوایل قرن هشتم هجری با گچ به طور برجسته نوشته اند و در بین کلمات سوره همه جا اسلیمی بسیار ظریف به کار برده شده است .
محراب مسجد از نفایس هنری و گچ بری بسیار ظریف و نازک کاری ها دارد و بیشتر این محراب چون در زیر سقف است تا به حال سالم باقی مانده و گچبری آن از استاد مسعود کرمانی است و شاید به همین جهت مسجد فوق را کرمانی نامیده اند . جای تاسف است که در زمانی محراب را مرمت کرده تند و روی تاریخ محراب را گچ مالی نموده و از بین برده اند و باز جای خوشبختی و مسرت است که در خارج ضلع شمالی این مسجد که به طرف فضای گورستان واقع شده ، اخیراً از محاذی خاک گورها ، محراب دیگری که عیناً مانند محراب داخل مسجد است بیرون آورده شده و تاریخ محراب ، سالم و کاملاً خوانده می شود و سال بنا به تصریح اثنی عشر و سبعمائة 712 هـ . ق است . "
تزئینات نقاشی بر روی گچ و کتیبه های بنا از نوع رایج در دوره ایلخانی است و محراب مسجد کرمانی قابل مقایسه با محراب مسجدجامع اصفهان و محراب مسجد بسطام است .
کتیبه زیر مقرنس ها و نوار دورتا دور دیواره داخلی بنای مسجد کرمانی نیز قابل مقایسه با نوار کتیبه ای مشابه در گنبد سلطانیه زنجان است .
این مجموعه به شماره 174 و در تاریخ 15 / 10 / 1310 به ثبت رسیده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی – فاطمه کردی
No tags for this post.
