ریشه های شکل گیری اقتصاد دانش بنیان در ایران و جهان
دکتر حمیدرضا شاهوردی در گفت و گو با خبرنگار سیناپرس، با اشاره به تاریخچه شکل گیری بحث اقتصاد دانش بنیان در ایران و جهان، عنوان کرد: اگر بخواهیم تاریخچه شکل گیری اقتصاد دانش بنیان در عرصه بین الملل را بررسی کنیم، فکر می کنم به پس از دهه 1990 میلادی خواهیم رسید. وقتی که بحث توسعه فناوری اطلاعات، اقتصاد دیجیتالی و الکترونیک مطرح شد، کم کم ترکیب «اقتصاد دانش بنیان» هم شکل گرفت. در واقع می توان گفت این برهه مصادف است با زمانی که مولفه اصلی برتری، صرفا دیدگاه های سنتی مواد اولیه یا کالاهای ساخته شده و نیم ساخته و ابزار نیست. یک مولفه به مولفه های اقتصاد اضافه می شود و اقتصاد مبتنی بر دانش به وجود می آید، بر خلاف دوره های گذشته که زمانی اقتصاد مبتنی بر مواد اولیه بود، زمانی مبتنی بر محصولات ساخته شده بود و این محصولات ساخته شده یک موقع فولاد بود، یک موقع هواپیما و موقع دیگر تجهیزات الکترونیک و کامپیوتر.
استاد دانشگاه تربیت مدرس افزود: پس از گذشت این دوره ها، اقتصاد مبتنی بر دانش شکل گرفت. چون دانش، ارزش پیدا کرد و جاری و ساری شد و توانست به فروش برود یا مورد استفاده قرار بگیرد. از آنجا آمدند بحث اقتصاد دانش بنیان را در دنیا مطرح کردند. اما اینکه شکل گیری این مباحث در کشور ما چگونه بود؟ به نظر من، ما با کمی زاویه به این موضوع رسیدیم. ما پی بردیم به چیزی متفاوت از قبل نیاز داریم. چون متوجه شده بودیم که صرفا مواد اولیه نمی تواند کارکرد داشته باشد، در ساخت کالا و ابزار و تجهیزات هم خود را نیازمند مولفه ای به نام فناوری می دیدیم و دریافته بودیم که فناوری حایز اهمیت است اما ما آن را در اختیار نداریم و مجبوریم به دیگران متکی باشیم. در حقیقت می توان گفت ورود ما به این بحث به جای اینکه کاملا از مسیر دانش باشد، از مسیر فناوری هم بوده است.
وی در ادامه تصریح کرد: در دیدگاه داخلی نسبت به اقتصاد دانش بنیان، هر چیزی که مولفه فناوری و نوآوری در آن پررنگ باشد به عنوان اقتصاد دانش بنیان تلقی می شود. یعنی شرکت های نوآور و فناور را هم به عنوان بخشی از اقتصاد دانش بنیان تعریف می کنیم. شاید این زاویه با آنچه که در دنیا جاری و ساری است، مقداری متفاوت باشد. به طور طبیعی اقتصاد ژاپن و چین از دهه هفتاد و هشتاد و نود مبتنی بر فناوری و نوآوری بوده است. در آمریکا شاید زودتر از این هم به سمت فناوری و نوآوری حرکت کرده اند. اما در این کشورها هم، اقتصاد دانش بنیان را در ادامه آن مسیر طرح می کنند. حال موتورهای محرکه اقتصاد دانش‌بنیان چیست؟ یکی از موتورهای محرکه این اقتصاد، باید شرکت ها و کسب و کارهایی باشند که در فضای دانش بنیان فعالیت می کنند. این موتور محرکه ها که متکی به بخش خصوصی هستند را در کشور به نام شرکت های دانش بنیان تعریف کرده ایم. اما در هیچ کجای دنیا knowledge Company به این مفهومی که در کشور ما وجود دارد، مشاهده نمی کنید. در دنیا بیشتر شاهد Technology Base Company هستیم. این تعریف متعلق به کشور ماست برای اینکه بگوییم مولفه های اقتصاد دانش بنیان، شرکت هایی هستند که می توانند در این اقتصاد نقش آفرینی کنند و اسمش را هم گذاشتیم شرکت های دانش بنیان.
معاون صندوق نوآوری و شکوفایی با بیان اینکه اقتصاد دانش بنیان می بایست بیشترین کسب درآمد را از تعاملات دانش فنی و خدمات اینچنینی داشته باشد، اظهار کرد: شرکت هایی که الان دانش بنیان تشخیص داده می شوند از یک سو شرکت هایی هستند که یک تجهیز، یک ابزار و یا یک نرم افزار جدید طراحی کرده اند و از سوی دیگر شرکت هایی هستند که اصولا کارآفرینند. مثلا یک شرکت دستگاهی را به روش مهندسی معکوس ساخته و چون این دستگاه در حوزه هایتک بوده ما آمدیم این شرکت را دانش بنیان قلمداد کردیم با وجود اینکه ممکن است موتور اصلی این شرکت، دانش بومی و دانش توسعه یافته داخلی نباشد. البته این تضاد تعاریف با آنچه که در دنیا می گذرد شاید در مراحل فعلی خیلی حاد نباشد و چندان نباید آن را یک مساله جدی دانست ولی اگر اقتصاد بخواهد رشد کند و این ابعاد بزرگتر شود، آن وقت اینها می تواند باعث یک سری جریاناتی شود که این جریانات اثرات معکوسی هم در اقتصاد کشور داشته باشند.
شاهوردی خاطرنشان کرد: هم اکنون بحث های جدی در این زمینه وجود دارد. مثلا ما در کشورمان چه چیز را نوآوری می دانیم و کشورهای پیشروی جهان چه چیزی را نوآوری محسوب می کنند؟ ما تقریبا نوآوری را در سطح Local (بومی) هم قبول داریم ولی ممکن است در کشورهای پیشرو، نوآوری در افق بین المللی معنا داشته باشد. چون در این کشورها وقتی یک نوآوری صورت می گیرد، قانون مالکیت فکری اجازه نمی دهد دیگران از آن کپی برداری کنند. ولی ما چون فضامان فضای بین المللی نیست، می توانیم خیلی چیزها را نوآوری قلمداد کنیم که شاید در عرصه بین‌المللی 50 یا 60 سال هم قدمت دارد. این تفاوت مرزها وجود دارد اما به هرحال ما باید نسخه ای بپیچیم که به درد خودمان بخورد.
No tags for this post.
