حدود پنج سال قبل، پژوهشگران از بررسی تصاویری که از طریق مدارگرد رباتیک MRO (تصویربردار مداری مریخ) ثبت‌شده بود دریافته بودند که شیارها و خط‌هایی بر روی خاک‌های کوه‌ها و دامنه‌های بخش‌هایی از مریخ وجود دارد. نکته جالب‌توجهی که در این تصاویر وجود داشت این بود که این الگوها، اشکال و خطوط تغییر می‌کردند به‌گونه‌ای که تصاویر می‌شد یک مایع یا عامل فیزیکی می‌تواند این تصاویر و خطوط را روی سطح خاک ایجاد کند.
دانشمندان بعد از بررسی‌ها متوجه شدند که احتمالاً این مایع روانی است که از زیرخاک به‌صورت آتشفشان این سطح را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اکنون بعد از پنج سال تحقیق درباره این شواهد با استفاده از روش جدید پردازش تصویر که توسط یکی از دوربین‌های تلسکوپی قدرتمند در مدارگرد MRO ایجادشده است محققان توانسته‌اند به تفکیک حدود یک متر دست پیدا کنند. در حقیقت آنها موفق شده‌اند تغییرات عوارض سطحی را با قطر تقریبی یک متر بررسی کنند. از طرف دیگر این گروه از محققان با استفاده از طیف‌سنجی که در اختیار داشتند به دنبال نمک‌های هیدراته یا به عبارتی سیستم‌های بازالتی و سیلیکاتی بودند و بعد از مدتی مشخص شد این علائم به‌یقین از نشانه‌های آب روان هستند.
آب روانی که در دو فصل بهار و تابستان از قسمتی از کوه‌های سطح مریخ جاری می‌شود و به‌احتمال زیاد این آب‌های روان از لایه درونی به لایه‌های بیرونی راه پیدا می‌کند. به‌این‌ترتیب محققان تشخیص دادند جنس نمک‌های هیدراته از هیدرات سدیم، هیدرات منیزیم و کلرید منیزیم است که موجب می‌شود دمای ذوب آب به حدی برسد که اگر دمای مریخ در تابستان و بهار بیشتر از 23 درجه سانتی‌گراد زیر صفر باشد این مایع قابلیت روان شدن دارد. این اتفاقی است که در سطح زمین برای مایعی مانند آب روی نمی‌دهد. اما در سطح مریخ به دلیل وجود نمک‌های هیدراته چنین اتفاقی روی می‌دهد.
پیش‌ازاین وجود آب در مریخ تأیید شده بود. در مأموریت فونیکس ققنوس آب یخ‌زده در سطح مریخ کشف‌شده بود. اما همه دانشمندان تصور می‌کردند منابع آب در مریخ به شکل یخ‌زده در سطح این سیاره یا اقیانوس یخ‌زده در زیر سطح این سیاره است. کاوش‌های ربات مریخ‌نورد کنجکاوی در چهار سال گذشته و همچنین کاوش‌های مدارگرد MRO ثابت می‌کند درصد بسیار زیادی از خاک اطراف منطقه کاوش کنجکاوی مرطوب است. این در حالی است که کاوش‌های جدید مدارگرد MRO نشان داده است حداقل به‌طور فصلی آب در سطح این سیاره به شکل روان در مریخ دیده می‌شود. درجایی که نمک هیدراته یا ترکیبات سیلیکاتی داریم یا در سطوحی از کوه‌ها که ترکیبات بازالتی داریم با محیط‌های مواجه هستیم که می‌توانند عوامل کربنی را در خود نگه‌دارند.
مکان‌هایی که در آنجا عوامل کربنی یافت می‌شود بهترین مکان‌هایی هستند که می‌توانند حیات باکتریایی را به وجود آورند. به همین دلیل می‌توان گفت مسئله پیدا کردن نشانه‌های حیات در مریخ یا سیاره سرخ پس از تأیید وجود آب در مریخ وارد فاز جدیدی شده است و امیدها برای این‌که بتواند درگذشته مریخ به دنبال حیات باکتریایی باشند یا این‌که بتوانند اکنون اثری از باکتری‌ها در سطح این سیاره بیابند افزایش‌یافته است. با پیدا کردن نمک‌های هیدراته در سطح این سیاره و تأیید وجود آب روان در سطح مریخ، بسیاری از دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند نظریه‌ای که مطرح می‌کند کوه‌هایی که اکنون در این منطقه موفق به کشف آبراه‌ها شده‌اند زمانی زیر آب بوده است و همچنین نظریاتی که پیرامون شباهت گذشته مریخ به زمین مطرح‌شده بیش‌ازپیش قوت پیدا می‌کند و بر این اساس می‌توان به این نتیجه رسید که گذشته این دو سیاره بسیار به هم شبیه بوده است.
به نظر می‌رسد با این کشف جدید طرح‌های ارائه‌شده برای سفرهای رباتیک با تغییرات قابل‌توجهی مواجه شود. هنوز بسیار زود است که بخواهیم درباره سفرهای سرنشین دار به مریخ صحبت کنیم. با توجه به شرایط سخت محیطی حاکم بر مریخ و امکانات موردنیاز برای حمل محموله‌های سنگین حامل انسان‌ها به مریخ می‌توان گفت هنوز موانع بسیاری برای رسیدن به سطح مریخ وجود دارد. اما به نظر می‌رسد با این کشف جدید سفرهای رباتیک دستخوش تغییراتی شود. قرار بود ناسا سال 2020 رباتی را به مریخ بفرستد که تحت عنوان برادر دوقلوی ربات کنجکاوی از آن نام برده می‌شود. قرار بود این ربات 18 محموله را از خاک مریخ با خود پر کند و آن را به زمین بازگرداند تا در آزمایشگاه‌های زمینی درباره آن تحقیق شود.
تصور می‌شود تا آن زمان ربات‌های جدیدتری به مناطق کوهستانی مریخ اعزام شود که بتوانند به علائم این آبراهه‌ها دسترسی داشته باشند. شاید این ربات‌ها در فصل‌های بهار و تابستان مریخ بتوانند در این مناطق قرار گیرند. البته سال جدید میلادی باید منتظر ربات کاوشگر سازمان فضایی که اروپا باشیم که یک ربات سه مرحله‌ای است. مرحله نخست این ربات سال بعد اعزام می‌شود. شاید طرح‌های مأموریتی از این پس بیشتر با هدف بررسی دقیق‌تر دامنه‌هایی از سطح مریخ انجام شود که آب‌های روان در آنجا کشف‌شده است.
آریا صبوری
No tags for this post.