بزرگی مریخ حدود یک‌دوم زمین است. با این تفاوت‌ها، شاید اکنون تنها سیاره منظومه شمسی باشد که دانشمندان امیدوارند روزی بشر بتواند پا به آن گذاشته و ناشناخته‌های بشر در مورد دیگر سیارات به آگاهی‌های مسلم تبدیل شود. مریخ که از 1960 میلادی با انجام مأموریت‌های مختلف موفق یا ناموفق توسط دانشمندان متعددی در سراسر دنیا مورد تحقیق و بررسی قرارگرفته است تاکنون که کاوشگر کنجکاوی در آن به سر می‌برد، همیشه برای دانشمندان دنیا از حقایق شگفت‌انگیزی خبر داده است.
ناشناخته‌های مریخ و اشتیاق انسان به حضور در سیارهای دیگر برای ادامه حیات، ایده‌ها و افکار بشر را در جستجوی راهی برای حضور در این سیاره تا جایی رسانده است که یک شرکت هلندی از پروژه مارس‌وان یا سفر بدون بازگشت به مریخ خبر داده است؛ اما دکتر محمدتقی میرترابی، عضو هیات علمی گروه فیزیک دانشگاه الزهرا معتقد است شاید تمام پروژه سفر بدون بازگشت به مریخ فقط یک جنجال تبلیغاتی باشد که در آن گروهی از رسانه‌ها و آژانس‌های تبلیغاتی سود می‌برند و گروهی هم به نام مسافران ازجان‌گذشته مریخ مشهور می‌شوند و گروه بزرگ‌تری از مردم هم مانند یک فیلم سینمایی علمی- تخیلی با دنبال کردن اخبار آن سرگرم می‌شوند.
این استاد فیزیک در گفتگو با خبرنگار سینا پرس آب پاکی را بروی دستان کسانی ریخت که قصد سفر به مریخ را داشته و یا اخبار آن را پیگیری می‌کنند. وی تأکید کرد این سفر در آینده‌ای نزدیک محقق نخواهد شد. بلکه در خوش‌بینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها احتمالا حدود سال‌های 2030 تا 2050 میلادی اتفاق خواهد افتاد.
سیاره سرخ مریخ چه ویژگی‌های شاخصی دارد؟
از هشت سیاره منظومه شمسی جز زمین چهار سیاره مشتری، زحل، اورانوس و نپتون به‌طورکلی گازی هستند و امکان سفر به آن‌ها و جود ندارد. از بین سه سیاره دیگر عطارد به‌اندازه‌ای به خورشید نزدیک است که با بهره‌گیری از فناوری‌های امروزی سفر به آن غیرممکن است. زهره، هرچند نزدیک‌ترین سیاره به زمین است اما جوی غلیظ و بسیار داغ دارد و مقصد مناسبی برای سفرهای فضایی نیست. مریخ تنها سیاره منظومه شمسی است که انسان امیدوار است در آینده نزدیک به آن سفر کند. جو مریخ بسیار رقیق است، به‌طوری‌که حتی با دوربین‌های نجومی کوچک سطح این سیاره به‌راحتی از سطح زمین دیده می‌شود. رصدهایی که منجمان قرن‌های هجدهم و نوزدهم از سطح این سیاره داشتند نشان می‌داد روی این سیاره عوارضی مانند کوه و دشت و گاهی هم خطوط بزرگی دیده می‌شود. آن زمان این تصور وجود داشت که ممکن است بعضی از این عوارض را موجودات زنده مریخی ایجاد کرده باشند. این تصور وقتی تقویت شد که رصدهای دقیق‌تر، لکه‌های سفیدی را در قطب شمال و جنوب مریخ مشخص کرد، به‌طوری‌که بعضی مدعی شدند ممکن است در سطح مریخ آب به شکل مایع وجود داشته باشد. امروزه ما می‌دانیم که حتی اگر حیات در مریخ در روزهای آغازین وجود داشته، به دلیل جو رقیق این سیاره از بین رفته است.
تصاویر ثبت‌شده از سطح مریخ، توسط سفینه‌های فضایی بدون سرنشینی که موفق به فرود در سطح مریخ شدهاند، نشان می‌دهد میلیاردها سال قبل آب به‌وفور در این سیاره وجود داشته، اما قبل از این‌که به حالت‌های اولیه حیات اجازه تکامل بدهد، تبخیر شده و از بین رفته است.
چرا سیاره مریخ تا این اندازه موردعلاقه دانشمندان جهان قرار دارد که برای کسب اطلاعات بیشتر از این سیاره، کاوشگرهای مختلفی به آن ارسال می‌کنند؟
مریخ نزدیک‌ترین و دردسترس‌ترین مکان در منظومه شمسی است که امیدواریم بتوانیم به کمک آن اطلاعاتی در مورد شرایط اولیه منظومه شمسی و احتمالاً پیدایش و تکوین حیات به دست آوریم. این اطلاعات روی زمین در دسترس ما نیست زیرا طی چند هزار میلیون سال گذشته، جو زمین به ایجاد تغییرات فراوانی در سطح زمین منجر شده است. باد، باران و طوفان عوارض اولیه سطحی زمین را که محصول فرایندهای اولیه پیدایش منظومه شمسی بوده است، کاملاً دگرگون کردهاند. علاوه بر این تکوین حیات روی زمین اثر فراوانی روی سطح خارجی و جو این سیاره داشته است، در طول 4 میلیارد سال گذشته گیاهان ترکیبات جو زمین را تغییر داده‌اند و سطح این سیاره را دگرگون کردهاند. در مریخ به دلیل وجود جو رقیق هیچ‌کدام از این اتفاقات نیفتاده و اگر هم تغییراتی بوده خیلی ضعیف بوده است؛ درواقع مریخ تقریبا شرایط اولیه منظومه شمسی را نشان می‌دهد.
همچنین سفر به این سیاره، علاوه بر این‌که باعث پیشرفت جدی در علوم مرتبط با زمین‌شناسی و زیست‌شناسی می‌شود، چالش فراوانی برای فناوری‌های نوین است. سفر به مریخ سفری است چند ده میلیون کیلومتری که چند سال طول می‌کشد. فضانوردان در این مدت از منابع زمینی حیات مثل آب و اکسیژن و غذا دورند. فرود بر سطح سیارهای که جو آن رقیق است، همچنان برای فناوری‌های امروزی مسئله‌ای حل‌نشده است.
امروزه پیشرفته‌ترین فناوری‌ها فقط میتواند ابزارهای سبک در حد یک سفینه کوچک را سالم روی مریخ فرود آورد. اقامت فضانوردان روی مریخ نیز همچنان از مشکلات حل‌نشده است، تهیه مداوم آب و اکسیژن و مواد غذایی، دوری از پرتوهای خورشیدی و کیهانی و ایجاد ارتباط مداوم بین زمین و مریخ همچنان از مسائلی هستند که دانش و فناوری‌های نوین را به چالش می‌کشند.
اخیرا درباره سفر انسان به سیاره مریخ و حتی سفر بی‌بازگشت به این سیاره صحبت‌های بسیاری در رسانه‌ها مطرح‌شده است. دانشمندان و محققان بین‌المللی تا چه اندازه به این موضوعات اهمیت می‌دهند؟
به نظر من با توجه به فناوری‌های در دسترس امروزی بعید است چنین سفری حداقل تا سال 2050 امکان‌پذیر باشد. البته همه چالشهای فناوری بر سر این است که بتوان فضانوردان را سالم به مریخ رساند. به‌طوری‌که بتوانند مأموریت موردنظر را انجام داده و سالم بازگردند؛ وقتی فردی از سفر بی‌بازگشت صحبت می‌کند شاید هیچ‌کدام از این نگرانی‌ها را نداشته باشد. منظورم این است که حتی اگر چنین سفری در مراحل اولیه هم موفق نباشد، کسی نمی‌تواند اعتراض کند چون از ابتدا هدف یک سفر یک‌طرفه و بی‌بازگشت بوده است.
بعید هم نیست که تمام ماجرای این پروژه سفر بدون بازگشت یک جنجال تبلیغاتی باشد که در آن گروهی از رسانه‌ها و آژانس‌های تبلیغاتی سود می‌برند و گروهی هم به نام مسافران ازجان‌گذشته مریخ مشهور می‌شوند و گروه بزرگ‌تری از مردم هم مانند یک فیلم سینمایی علمی- تخیلی با دنبال کردن اخبار آن سرگرم می‌شوند. شاید درنهایت به هیچ فردی ضرری هم نرسد. هر چه هست با توجه به فناوری‌های امروزی، شاید این فضانوردان جان‌برکف بتوانند امیدوار باشند که تا نزدیک سیاره مریخ برسند؛ از آن به بعد یا روی مریخ سقوط می‌کنند و نابود می‌شود و یا در فضای بیکران رها می‌شوند. فراموش نکنیم که بهانه اصلی برای سفر انسان به ماه پیشرفت علم و فناوری نبود، بلکه رقابت بین شرق و غرب در جنگ سرد بود. هرچند که همین رقابت موجب پیشرفت فراوان در رشد فناوری شد. شاید در این پروژه هم بهانه اصلی پول‌سازی در جامعه سرمایه‌داری باشد.
به‌طورکلی سفر به مریخ در آینده امکان‌پذیر خواهد بود؟
بدون تردید انسان روزی به مریخ سفر خواهد کرد. البته نه در آینده‌ای نزدیک بلکه در خوش‌بینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها احتمالا در فاصله زمانی بین سال‌های 2030 تا 2050 بشر به این موفقیت دست خواهد یافت.
No tags for this post.