گرم شدن هوا، کمبود آب در کشور و همچنین استفاده نکردن از روش های صحیح دفع آفات گیاهی در مزارع و خصوصاً مزارع اطراف تهران، جمعیت حشراتی مانند کفشدوزک سیاه که به طور طبیعی شکارچی مگس های سفید هستند را به شدت کاهش داده و باعث افزایش چشمگیر این حشرات سفیدرنگ شده و بدین ترتیب چرخه اکوسیستمی موجود به هم خورده است.
اما بعد از برخورد با این حشرات اولین سوالی که به ذهن مردمی که با این مسئله روبه‌رو هستند، متبادر می شود این است که این حشرات چه هستند؟ از کجا آمده اند؟ و با وجود عوارض احتمالی مسولان مربوطه چه اقداماتی انجام می دهند؟
مگس های سفید
این حشرات سفید رنگ با نام فارسی مگس سفید یا سفید بالک و با نام علمی Trialeurodes vaporariorum از راسته نیم بالان هستند و جزو آفات گیاهان زینتی، گلخانه ای، درختان و گیاهان شهری محسوب می شوند.
همچنین دارای حدود 1550 گونه بوده و در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری از جمله جنوب غرب آسیا و ایران شیوع بالائی دارند و توانایی تولید مثلی فوق العاده داشته و قادرند در مدت زمان کوتاهی جمعیت خود را به شدت افزایش دهند. مگس های سفید همانند شته‌ها مقادیر بالائی از عسلک تولید می‌کنند که سبب جذب گرد و خاک در گیاهان و رشد قارچ‌های ساپروفیت بر روی برگ ها می‌شود.
مگس سفید دارای زیر گونه های متعددی هستند که بیوتایپB آن زیرگونه موجود در ایران است. این بیوتایپ یکی از خطرناک‌ترین و مقاوم‌ترین زیر گونه های مگس سفید است که سبب بروز آسیب های جدی به محصولات کشاورزی و خسارت هایی به آن می شود.
خطر های دیده نشده
برخی مطالعاتروی این حشرات نشان داده است که این موجودات می توانند آسیب های جدی بر روی افراد گذاشته و به علت انتقال بیماری و ویروس باعث ایجاد مشکلاتی برای بیماران خاص شود.
سید سهیل سعیدی ساروی متخصص فارموکولوژی در گفت و گو با خبرگزاری فارس درباره علت هجوم مگس های سفید در منطقه گفت: با توجه به پدیده گرم شدن هوا، خشک سالی، کمبود آب در کشور و نیز عدم استفاده از روش های صحیح دفع آفات گیاهی در مزارع و کشتزارهای ایران و خصوصاً مزارع اطراف تهران، جمعیت حشراتی از قبیل زنبور پارازیتوئید، کفشدوزک سیاه و شبگزهای گل که به‌طور طبیعی شکارچی مگس‌های سفید هستند، رو به کاهش شدید گذاشته و بدین ترتیب چرخه اکوسیستمی موجود به هم خورده است.
این متخصص درباره تاثیر این حشرات بر روی سلامتی انسان، گفت: با توجه به کوچک بودن مگس سفید و اینکه قابلیت ورود به دستگاه تنفسی را از طریق حفرات بینی و دهان دارد، لذا این حشره می تواند سبب بروز التهاب و عفونت در دستگاه تنفسی فوقانی شده و زمینه را برای بروز عفونت های فرصت طلب قارچی و باکتریائی فراهم کند.
سعیدی درباره تاثیر ورود مگس های سفید به دهان، گفت: این حشره با ورود به مجاری تنفسی می تواند باعث تحریک مخاط شده و تظاهرات آلرژیک از جمله عطسه و سرفه شده و همچنین آبریزش بینی را خصوصاً در کودکان، افراد مسن و بیماران مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای تنفسی و آلرژیک مانند آسم، بیماری انسدادی تنفسی مزمن (COPD) و … سبب شود.
وی با بیان این که مگس سفید در زمینه انتقال آلودگی نیز می‌تواند تاثیر گذار باشد، گفت: این موضوع درباره افرادی که دارای نقص سیستم ایمنی از قبیل بیماران دریافت کننده پیوند، بیماران مبتلا به سرطان و AIDS هستند یا از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده می‌کنند، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
این متخصص فارماکولوژی در خصوص تاثیر غیر مستقیم این حشرات در زندگی انسان، مطرح کرد: این نوع حشرات می توانند آسیب‌هایی را بروی محصولات کشاورزی از جمله گوجه فرنگی گذاشته و موجب شده است که اندک هوای پاک تهران که توسط درختان تامین می شود نیز به‌خطر بیفتد.
سعیدی در خصوص نحوه محافظت در مقابل این حشرات، گفت: افرادی که ساعت‌های طولانی در روز در محیط خارج از خانه حضور دارند یا افراد مستعد به ابتلا به بیماری‌های ریوی و عفونی، کودکان و افراد سالمند باید از ماسک‌های پارچه‌ای یا فیلتردار استفاده کنند.
وی در پایان اضافه کرد: توصیه می‌شود که در صورت ورود مگس سفید به چشم‌ها به سرعت چشم‌ها را در معرض جریان آب قرار داده یا با محلول شستشوی چشم (eye bath) بشویند تا حشره و آلودگی ها خارج شده و درصورت ورود این حشره به مجاری بینی نیز می توان با شستشوی با آب یا سرم فیزیولوژی آن را خارج کرد.
آسیب به دستگاه تنفسی فوقانی
اما مصطفی قانعی استاد دانشگاه و فوق تخصص ریه در خصوص مگس سفید و امکان ورود آن به‌داخل ریه گفته بود: بیشترین توصیه برای مقابله و مراقبت در زمینه آسیب‌های مگس سفید مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی است.
وی می‌افزاید: با توجه به سایز مگس‌های سفید، امکان ورود آن‌ها به داخل ریه و شُش‌ها وجود ندارد، بلکه بیشترین توصیه برای مقابله و مراقبت در زمینه آسیب‌های مگس سفید مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی است.
اقدامات مسئولان
از آنجایی که این موضوع مربوط به امروز نیست و از دو سال گذشته تا کنون در فصل گرما با مشکل هجوم مگس های سفید به شهر مواجه هستیم، لازم است تدابیر جدی و کاربردی در این خصوص اتخاذ شود. قطعا اقداماتی در این‌باره انجام شده ولی نتوانسته است از تعداد این حشرات بکاهد.
مقامات سلامت و محیط زیست شهری و کارشناسان سازمان محیط زیست پیش از این معتقد بودند؛ برای مبارزه و مقابله با این پدیده نمی‌توان اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام داد. این پدیده براثر رویه‌های غلط کشاورزی و خطای گذشته به وجود آمده است به طوری که تخم گذاری‌هایی که در سال‌های گذشته توسط مگس سفید انجام شده در مناطق غربی استان تهران به بار نشسته و حضور چشمگیر این آفت در پایتخت دیده خواهد می‌شود.
در این‌باره رییس ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران از اقدامات شهرداری تهران، گفت: اقدامات گسترده‌ای برای مقابله با این حشرات آغازشده است، برهمین اساس در مناطقی که احتمال وجود این حشره بیشتر است با برچسب ها، نوار و کارت‌های زرد رنگ تحت پوشش قرار گرفته‌اند. شستشوی درختان با صابون پالیزین (صابون حشره کش و کنه کش) افزایش یافته و در برخی مناطق از روزی یکبار به دو یا چندبار افزایش داشته است. همچنین تاکید شهرداری تهران استفاده از روش های غیر شیمیایی برای مبارزه با سفید بالک‌هاست.
به گزارش فارس، نکته پایان اینجاست که شاید در این 2 سال اخیر این وضعیت مشکلی را برای شهروندان تهرانی به وجود نیاورده است ولی تدام این حضور قطعا موجب فاجعه زیست محیطی و شاید بهداشتی برای شهروندان تهرانی باشد که همین امر ضرورت اقدامی موثر در برخورد با این پدیده را طلب می‌کند.