سیناپرس: به دلایل متعددی سیاست‌گذاری در حوزه فضا یک ضرورت و اولویت اجتناب‌ناپذیر است. با توجه به اهمیت روزافزون حوزه فضا در ابعاد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فناوری، برنامه ریزی در این خصوص ضروری به نظر می‌آید. برنامه های توسعه فضایی بسیار زمان‌بر و پرهزینه هستند و از این رو توان سرمایه گذاری بخش خصوصی در این حوزه کافی نیست و حاکمیت برای تامین منابع مالی برنامه های فضایی و در نتیجه سیاست‌گذاری متمرکز باید اهتمام جدی داشته باشد.
همچنین استفاده بهینه از منابع محدود کشور، هدایت بازیگران مستقل، اولویت گذاری محصولات یا خدمات با توجه به تنوع روزافزون آنها، هماهنگ سازی فعالیت های فضایی، اجماع در هدفگذاری های کلان این حوزه، استفاده از کلیه فرصت ها و شناخت تهدیدها و هماهنگی با دیگر فناوری های راهبردی از ضرورت های سیاست‌گذاری، هدف گذاری و برنامه ریزی در حوزه فضا تلقی می شود.
از طرفی فناوری های فضایی نه تنها موجب توسعه سایر علوم و فنون می شوند، بلکه افق جدیدی را بر انسان جهت کشف شگفتی ها و واقعیت جهان هستی می گشایند. قدم نهادن به این عرصه و توسعه فناوری های فضایی نیاز به تلاش، سرمایه گذاری و برنامه ریزی بسیار منسجم دارد و مستلزم تامین هزینه های آن از سوی ملت خواهد بود، لذا می‌بایست فرهنگ عمومی در این زمینه ارتقا یافته و این موضوع به عنوان یک نیاز اساسی و ضروری برای مردم کشور تبیین شود.
همچنین هماهنگ سازی فعالیت های فضایی کشور با تعیین چشم‌انداز، اهداف، راهبردهای کلان و جهت گیری های یکسان برای اقدامات اجرایی، توافق نهادها و بازیگران بر سند سیاست گذاری و اقدامات کلان و ایجاد اجماع میان تمام بخش ها روی برنامه جامع و هماهنگ تعریف‌شده، تلاش جمعی برای پیاده سازی برنامه مذکور و اهتمام تمام بازیگران برای ایفای نقش در سند سیاست گذاری در چارچوب جهت گیری های راهبردی و در نتیجه هم افزایی در تحقق اهداف از مهمترین دستاوردهای سیاست گذاری فضایی به حساب می‌آیند.
با توجه به اهمیت روزافزون حوزه فضا در ابعاد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فناوری، برنامه ریزی در این خصوص ضروری به نظر می‌آید.
چرا توسعه فناوری فضایی برای ایران مهم است؟
توسعه فناوری در عرصه فضا امری است بسیار حیاتی که تا کنون در ایران نیز فارغ از میزان کامیابی آن مورد توجه قرار داشته است. اما در حال حاضر بازار تجاری خدمات فضایی و فرصت‌های موجود در آن، عرصه ای بوده که مهجور مانده است. این در حالی است که میدان اصلی بازی فضایی میان اغلب کشورها، از جمله همسایگان ایران در این بخش قرار گرفته و درآمدهای سرشاری را نصیب آنها کرده است. خرید ماهواره‌های مخابراتی و سنجشی یا اجاره ترانسپاندر از جمله مهمترین این فعالیت‌های تجاری بوده که اغلب همسایگان ایران از کشورهای ثروتمند جنوبی تا شمالی‌های کم بضاعت مبادرت به انجام آن کرده‌اند. در کنار این فعالیت‌ها، آنها که توان مالی بیشتری دارند اقدام به سرمایه‌گذاری برای توسعه فناوری کرده‌اند که در اغلب موارد این تلاش‌ها به تعریف همکاری‌های بین‌المللی جدیدی ختم شده است که هم‌اکنون نیز در جریان هستند.
در حالی که اغلب کشورها در بازار تجاری فناوری‌های فضایی حضور دارند، کشورهای توانمند‌تر تلاش می‌کنند تا با توسعه فناوری‌های پایه‌ای از قبیل ساخت ماهواره و ماهواره‌بر زیرساخت‌های این بازار را نزد خود نگه داشته و آن را توسعه دهند.
فناوری‌ها و خدمات فضایی حوزه بسیار وسیعی است اما می‌توان مابین آنها برخی موضوعات برجسته را مشاهده کرد. از جمله حوزه‌های پیشگام که اکنون بازار وسیعی در جهان دارند ماهواره‌های مخابراتی و سنجشی، ناوبری و موقعیت یابی و ماهواره‌برهاست. همچنین روندهای موجود نشان می‌دهند کشورهای پیشگام درحال سرمایه‌گذاری بر روی توسعه ماهواره‌های کوچک، توریسم فضایی و استخراج منابع معدنی در فضا هستند. موضوعات حقوقی فضا و همکاری‌های صلح آمیز بین المللی نیز برای ایجاد بسترهای توسعه فناوری و بازار به صورت موازی در حال پیگیری هستند. از جمله موضوعات حقوقی که هر روز بر اهمیت آن افزوده می‌شود مسئله نقاط مداری است که متاسفانه با از دست دادن دو نقطه از سه نقطه مداری کشورمان می‌توان گفت ایران تا کنون در این زمینه عملکرد خوبی نداشته است.
کشورهای پیشگام در عرصه فضا هم‌اکنون افق‌های جدیدی را در پیش گرفته‌اند. نزدیک‌ترین این فناوری‌ها به عرصه بازار، نانو ماهواره‌ها هستند. با قدرتمندتر شدن پردازشگرها و ایجاد کاربردهای جدید که نیاز به پرتاب‌های ارزان قیمت، سریع و با تعداد بالا را ایجاد کرده، رویکرد جدیدی در جهان برای توسعه ماهواره‌های کوچک شکل گرفته است. همچنین با گسترش دامنه فعالیت بخش خصوصی در فضا، توریسم فضایی نیز به صورت یک محور دیگر توسعه فضایی در جهان مطرح شده است. اما شاید جدیدترین ایده، بهره برداری از منابع معدنی فضا باشد که توسط کشورهای پیشگام عرصه فضا پیگیری می‌شود. این کشورها به دنبال آنند تا با احداث پایگاه‌‌های فضایی، منابع معدنی ارزشمندی که در فضا یافت می‌شوند را به زمین منتقل کنند.
کشور ما نیز به دلیل برخورداری از منابع انسانی خبره و متخصص تا کنون توانسته به پیشرفت‌های عظیمی در عرصه فناوری فضایی دست یابد. این توانمندی‌ها که حیرت همگان را در جهان برانگیخته است با هدایت سیاستگزاران و مدیران آگاه به شرایط روز جهان می‌تواند ایران را در عصر فضا به جایگاهی بی‌نظیر برساند. نباید از یاد ببریم در عصری زندگی می‌کنیم که همگان در عرصه فضا به تاخت مشغولند چرا که همه می‌دانند آینده نزدیک است.
فضا برای رشد و حل چالش‌ها
از گذر تاريخ و درس‌هاي عبرت‌انگيز آن، ملت‌ها فهميدند كه پيشرفت در دانش و فناوري‌هاي مدرن همچون فناوری فضایی، نقش اساسي و حياتي در شكوفايي و رونق اقتصادي و رشد اجتماعي آنان دارد. در سال‌هاي اخير، اين موضوع براي تمامي ملت‌ها به اثبات رسيده است كه دانش و فناوري، احتمال به خطر افتادن و افت توسعه و پيشرفت را كاهش داده، نقش سپر محافظ اين توسعه را برعهده دارد. فضا، الهام بخش ملت‌ها در جستجوي علوم و فنون جديد در مسير شكوفايي و افتخار است و توسط آن زايشِ علوم جديد رقم خواهد خورد و فناوری‌های جديد و پيشرفته‌ا‌ی به‌كار خواهد رفت كه حاصل آنها، توسعه و رشد ملي خواهد بود.
در دهه‌هاي آتي، جوامع بشري با چالش‌هاي جديدي مواجه خواهند شد كه از آن جمله مي‌توان به تغييرات عمده در محيط زيست، مديريت منابع طبيعي، اثرات ناشي از افزايش حمل و نقل و جابجايي و جريان دانش و اطلاعات در سراسر دنيا اشاره كرد. در اين ميان، فناوري‌هاي نوين و به‌ويژه فناوري‌هاي فضايي مي‌توانند نقش بزرگي در حل اين چالش‌ها ايفا كنند. از طريق اين فناوري‌ها مي‌توان نگاهي كلي به جهان داشت و با سرعت بالاي انتشار دانش به حل معضلات كمك كرد. فضا براي ساليان متمادي ذهن بشر را معطوف خود كرده بود و اينك بسياري از كشورها منابع زيادي را براي تحقيق و توسعه در اين زمينه صرف مي‌كنند.البته در موضوع فناوری‌های فضایی و توسعه‌ی آن از بعد ملی برخی ملاحظات امنیتی نیز مطرح است؛ به ویژه در ارتباط با بالا رفتن وضوح تصاویر ماهواره‌های سنجش از راه دور، که به دلیل ارزش راهبردی ارتقا الزامات امنیتی با این تصاویر، نوعا صدور اینگونه فناوری‌ها و یا همکاری همه جانبه، با ممنوعیت‌هایی مواجه می‌شود.
عباس خاراباف، کارشناس مهندسی هوافضا
No tags for this post.