در این روز باهدف حفظ این لایه حیاتبخش برای ما و نسلهای آینده برنامههایی در نظر گرفته میشود که بیانگر لزوم توجه به حفظ لایه ازن است.
دکتر یوسف رشیدی، عضو هیات علمی پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی و کارشناس ستاد بهینهسازی مصرف سوخت، با اشاره به این موضوع گفت: ازن گازی است که از سه اتم اکسیژن تشکیلشده است. این گاز در فاصله 15تا 40 کیلومتری سطح زمین لایهای فیلتر مانند تشکیل میدهد که از ورود اشعه خطرناک فرابنفش به درون جو زمین جلوگیری میکند. ضخامت این لایه در صورت فشرده شدن فقط 2 تا 3میلیمتر است که بر فراز استوا ضخیمتر از قطبین زمین است. گازهای مخرب لایه ازن بهطور عمده از صنایع برودتی و سردکنندهها، صنایع ابر و اسفنج سازی، بخش دفع آفات کشاورزی، دستگاههای تهویه مطبوع، کپسولهای اطفای حریق و افشانههای حلال و پاککننده قطعات الکترونیکی متصاعد میشوند و تا ارتفاع 40کیلومتری صعود میکنند.
کارشناس ستاد بهینهسازی مصرف سوخت افزود: مهمترین این مواد کلروفلوروکربنها یا CFCها هستند. ترکیبات مشابهی مانند هیدرو کلروفلوروکربنها یا HCFC که بهطور کامل هالوژنه نیستند و در ترکیب آنها هیدروژن هم وجود دارد، نسبت به CFCها و هالونها اثر تخریبی کمتری بر لایه ازن دارند زیرا هیدروژن، موجب کاهش زمان حضور آنها در اتمسفر میشود
وی تصریح کرد: هالونها که در کپسولهای آتشنشانی برای اطفای حریق به کار میروند هیدروکربنهای هالوژنه هستند و قدرت تخریب آنها بسیار بالاست. بنابراین از دیدگاه صنعتی، موادی ایده آل محسوب میشوند درحالیکه پایداری این مواد موجب دوام آنها در اتمسفر و انتقال به استراتوسفر و درنهایت تخریب لایه ازن میشود.
دکتر یوسف رشیدی درباره پایبندی ایران به تعهدات مصوب در پروتکل مونترال افزود: اگر به آمارها و اطلاعات اعلامشده درباره مصرف مواد مخرب لایه ازن نگاهی بیندازیم، متوجه خواهیم شد سال1383 حدود 3471تن ترکیبات کلروفلوروکربن، 2169تن کربن تتراکلرید و 386تن متیل کلروفور در ایران استفاده میشد؛ اما بعد از اقداماتی که کشورهای عضو پروتکل مونترال انجام دادند، طبق اطلاعاتی که سازمان محیطزیست ایران منتشر کرد، این ارقام کاهش پیدا کرد تا جایی که ترکیبات تتراکلرید کربن از 2169تن در سال83 به مقدار 11تن در سال85 کاهش یافت و بعدازآن مصرف این مواد به صفر رسید. همچنین استفاده از ترکیبات کلروفلوروکربنها در سال89 به 21تن رسید و از سال91 تا93 هیچگونه کاربرد و مصرفی از آن گزارش نشده و استفاده از این ترکیبات به صفر رسیده است.
عضو هیات علمی پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی گفت: با این اتفاق ایران نشان داد در این پروتکل به تعهداتش عمل کرده و سازمان حفاظت از محیطزیست کار خود را بهخوبی انجام داده است؛ اما نکته مهم این مسئله بحث جهانی آن است که باید کشورها در این زمینه اقدامات مؤثری انجام دهند.
دکتر یوسف رشیدی درباره فعالیتهای ستاد بهینهسازی مصرف سوخت برای نجات لایه ازن گفت: در ستاد بهینهسازی مصرف سوخت، تمرکز اصلی بر موضوع کاهش مصرف سوخت و انتشار آلایندههاست. همانطور که میدانید برخی ترکیبات مخرب لایه ازن تأثیر گرمایشی هم دارند. گاز co2 در روند گرمایش زمین مؤثر است، این موضوع ازجمله مباحثی است که در ستاد بهینهسازی مصرف سوخت موردتوجه قرارگرفته است. عمده اقداماتی که در ستاد بهینهسازی مصرف سوخت انجامشده بیشتر به حمایت از شرکتهای دانشبنیان در بحث کاهش مصرف انرژی معطوف بوده است.
وی افزود: امیدواریم ستاد بهینهسازی مصرف سوخت بتواند در بخش حمایت از شرکتهای دانشبنیان که در زمینه تولید ترکیبات جایگزین مواد مخرب و بهکارگیری و معرفی آنها به صنایع فعالیت میکنند، نقش حمایتی خود را بهخوبی ایفا کند.
دکتر یوسف رشیدی کارشناس ستاد بهینهسازی مصرف سوخت، در پاسخ به اینکه آیا حفرههای لایه ازن قابلترمیم است، به خبرنگار سینا پرس گفت: اگر کشورهای عضو کنوانسیون وین و پروتکل مونترال به تعهدات خود عمل کنند و مصرف مواد مخرب لایه ازن را طبق برنامه حذف کنند، چرخه طبیعی تشکیل ازن به حالت طبیعی خود بازمیگردد و حفرات لایه ازن ترمیم میشود، البته در شرایط مناسب و مساعد دستکم 50سال طول میکشد تا این حفرهها ترمیم شوند.
وی درباره بیماریهایی که با تخریب لایه ازن افزایش مییابد، توضیح داد: لایه ازن بهعنوان سپر محافظ گیاهان، حیوانات و انسانها در برابر تابش پرتو فرابنفش خورشید عمل میکند و از برخورد طولموجهای کشنده آن به زمین جلوگیری میکند، اگر این تشعشعات توسط ازن جذب نشود یا از حفرات ایجادشده عبور کند، موجب آفتابسوختگی، ابتلا به سرطان پوست و آبمروارید میشود و میتواند با تضعیف سیستم ایمنی بدن، مقاومت افراد را در برابر بیماریها کاهش دهد یا با ایجاد تغییر در DNA، موجب بروز سرطان پوست شود. علاوه بر این، پرتوهای فرابنفش میتواند موجب کندی رشد گیاهان و صدمه به ساختار ژنتیکی موجودات زنده شود و در مزارع برنج با از بین بردن باکتریهای تثبیتکننده نیتروژن به کاهش محصول منجر شود. پرتو فرابنفش A توسط لایه ازن جذب نمیشود و درنتیجه بهطور عمقی وارد پوست بدن و ایجاد پیری زودرس میشود. پرتو فرابنفش B، خطرناکترین نوع این پرتوها هست که تا حد زیادی در اعماق آب نفوذ میکند و بنابراین میتواند فیتوپلانکتونها و سختپوستان شناور در سطح دریاها را نابود کند. این موجودات اجزای اولیه زنجیره غذایی دریاها را تشکیل میدهند و بهطور عمده در آبهای قطب جنوب زندگی میکنند. با نابودی این موجودات که غذای اصلی ماهیهای بزرگتر هستند، نهتنها زنجیره غذایی دریاها گسسته میشود بلکه انسان نیز بهعنوان مصرفکننده نهایی، با کمبود غذاهای دریایی مواجه میشود.