قاچاق دارو شبیه قاچاق اسلحه است

قاچاق دارو پس از مواد مخدر و اسلحه، بیشترین نوع قاچاق بوده و زیان آن فقط شامل زیان اقتصادی نیست، بلکه سلامت و جان انسان‌ها را به‌ خطر می‌اندازد.به گفته رسول دیناروند ، رئیس سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت ارزش کالاهای قاچاق در حوزه غذا و داروی کشور حدود 10 میلیارد دلار است . 55 درصد از اقلام حوزه دارو و غذا در داخل کشور تولید می شود و بقیه یا از واردات است یا ‌قاچاق.

شاید بتوان گفت اهمیت دارو و مصرف صحیح آن در هر جامعه ای از اهمیت تغذیه صحیح نیز بیشتر است.

فقر و نارسایی غذایی یا رژیم تغذیه نادرست، اثرات مزمن و منفی درازمدت بر سلامت جامعه دارد، اما دارو نیازی است که به فوریت لازم می شود و به همین ترتیب عوارض ناشی از سوء مصرف آن نیز خیلی زود دامن فرد و اجتماع را می گیرد.

برای آگاهی هرچه بیشتر از وضعیت دارویی در کشور سراغ «اکبر عبدالهی اصل»، معاون نظارت و برنامه ریزی سازمان غذا و دارو رفته و پای صحبت های او نشستیم.

در حال حاضر وضعیت دارویی کشور چگونه است؟

بعد از بحران های دو سال پیش، خوشبختانه با برطرف شدن بحران ها به وضعیت مطلوبی رسیدیم. قیمت ها را در بعضی جاها ثابت نگه داشتیم و در برخی موارد حتی قیمت را کاهش دادیم.

ما در سیاست کلی خود پیرو سیاست های ابلاغی رهبر معظم انقلاب سعی می کنیم در بحث اقتصاد مقاومتی حضور خوبی داشته باشیم و شرکت های تولیدی را تا حد امکان گسترش دهیم.

یعنی بیشترین محصولات دارویی تولیدی باشد و اگر ضرورتی ایجاد کرد، واردات داشته باشیم. همچنین قیمت آنها را هم با چانه زنی پایین بیاوریم.

واردات دارویی در سال های اخیر بمراتب کمتر از آن چیزی است که در ده سال گذشته بوده است. شاید بتوان گفت سال 92 تا 93 تنها سالی بود که با همان روند ثابت 15 تا 20 درصدی موجود، کاهش واردات داشتیم.

سعی ما این است که تولیدکنندگان داخل را تشویق کنیم افق دیدشان را از بازارهای داخلی به بازارهای جهانی تغییر دهند.

در این بین موفقیت های زیادی داشتیم و شاید بتوان گفت دارو چیزی حدود 65 درصد حجم ارزشی بازار کشور را تشکیل داد. گفتنی است در بخش «های تک» خیلی موفق تر از داروهای شیمیایی عمل کردیم و آن قدر موفقیت ها خوب بوده که در برخی مناقصات بین المللی هم محصولات ما توانست موفق شده و مناقصه را برنده شود.

برای مبارزه با قاچاق دارویی چه اقداماتی انجام داده اید؟

در این خصوص برخی کارها نرم افزاری و برخی دیگر سخت افزاری است. ضمن این که باید تعامل همه جانبه برای مبارزه با قاچاق، خصوصا قاچاق کالاهای سلامت محور و به صورت ویژه بحث دارو وجود داشته باشد.

قاچاق دارو آن قدر حاد است که به خاطر حفظ امنیت و ایمنی موجود، نزدیک به نوع قاچاق اسلحه است. البته باید گفت ما مرزهای خاکی و آبی گسترده ای داریم که وزارت بهداشت متولی حفظ و ایمنی آن نیست.

بنابراین نیروهای امنیتی و انتظامی باید کمک کنند که این مساله تا حد زیادی برطرف شود. در بعد نرم افزاری نیز بحث تجویز نسخه برای مصرف منطقی دارو را داریم. این موارد کمک می کند دارویی خارج از سیستم مبادله نشود.

ضمن این که برچسب های اصالت و سیستم و کد رهگیری که به صورت یونیک وجود دارد، برای مشخص شدن ماهیت یک دارو، تاریخ تولید، انقضا و قیمت دارو کمک زیادی می کند و حتی در صورت واردات، نام شرکت واردکننده و خیلی از موارد دیگر مشخص می شود و با کوچک ترین استعلامی می توان به این موارد پی برد.

ما برای هر چه جدی تر شدن این قضیه تلاش می کنیم از این چیزی که هست عملیاتی تر شود. طبیعی است مشکلاتی در بعد فنی وجود دارد که اندک اندک اصلاح می شود.

این برچسبی که اشاره کردید روی همه کالاهای سلامت محور وجود دارد یا قرار است که گذاشته شود؟

در حال حاضر روی لوازم آرایشی- بهداشتی و دارو وجود دارد و در حال گسترش است.

روی مکمل های غذایی چطور؟

روی همه محصولات. نرم افزار نوشته شده و نیازمند طی مراحلی است که باید انجام شود تا این قضیه عملیاتی تر شود.

چند درصد از داروهای قاچاق تولید داخل و چند درصد وارداتی است؟

ماهیت قاچاق به نامعلوم بودن آن است. یعنی ما وقتی از یک چیز نامعلوم و مجهول الهویه صحبت می کنیم به هیچ وجه نمی توانیم در خصوص آن آمار و ارقامی بگوییم.

نمی توان خیلی با قاطعیت در مورد آن صحبت کرد، اما قبول داریم که این اتفاق می افتد؛ خصوصا در محصولات آرایشی بهداشتی که طبیعتا بیشتر از بقیه موارد است.

چه آماری از مرگ و میرهای ناشی از مصرف قاچاق دارید؟

خوب واقعیت این است که مواردی وجود داشته است. به طور مثال اسفند 92 رسما اعلام کردیم که از داروی هربال اسلیمینگ استفاده و به فوت منجر شده است.

موارد خیلی زیادی هم هست که مطلع نمی شوند که مرگ و میر آنها به خاطر دارو اتفاق افتاده است. ممکن است که این دارو در یک روند زمانبر باعث مرگ و میر شود، اما واقعیت این است که آن قدر این قضیه مابه ازای بیرونی پیدا کرده که در رسانه های جمعی نیز به آن پرداخته می شود.

ما در بحث دارویی از چند جهت تهدید می شویم؛ یکی همین بحث عطاری هاست که بدون داشتن مجوز اقدام به فروش دارو می کنند.

بحث های مصرف منطقی دارو، بحث اقتصادی آن و مهم تر از همه این که بدانیم دارو را از کجا تهیه کرده و خود را متعهد کنیم، یک سیاست کلی این است که اگر فردی بیمار شد، دغدغه بیماری برای او کافی بوده و به فکر تهیه دارو نباشد.

برخی از دوستان می گویند ما فلان دارو را پیدا نکردیم و مجبور به تهیه از ناصرخسرو شدیم. وقتی پزشک به بیماری اصرار می کند که درمان و شفای دردش فلان داروست مشکل آفرین می شود.

این موارد و تهیه دارو از ناصرخسرو گاهی باعث می شود خانواده ای که درآمد متوسطی دارد به فقر برسد. برای خیلی از داروها جایگزین ایرانی آن را معرفی کردیم و پزشکان در مورد آنها نظر داده اند و اثربخشی آن را قبول کرده اند.

آزمایشات بالینی مختلفی انجام شده است. وقتی این قسمت سیاست را پزشک به عهده بگیرد و بیمار را ترغیب به استفاده از داروهای ایرانی کند، بیمار دیگر ناچار به مراجعه به ناصرخسرو نمی شود.

اینجا می توان راهنمایی صحیح کرد. باید آن قدر گفته شود تا این اتفاق باورپذیر شود. ما نیز تلاش می کنیم داروها با کیفیت و قابلیت های بالاتر عرضه شود و با بازارهای جهانی رقابت کند.

وقتی پزشک خود به داروی ایرانی اعتماد ندارد، چطور توقع دارید یک بیمار این اعتماد را داشته باشد؟ من فکر می کنم هنوز این اعتماد بین پزشکان بوجود نیامده که اصرار دارند از فلان داروی خارجی استفاده شود.

خیر، اتفاقا ما به همه دوستان هم گفتیم که یا ادعای شما واقعی نیست یا واقعی است. اگر واقعی است و شک و شبهه ای وجود دارد، سند و مدرک ارائه کنید تا ما بررسی کنیم.

اگر هم نیست، پس شما به ما اعتماد کنید. ضمن این که در مورد دارویی که از مراکز قانونی تهیه می شود این اصل وجود دارد که اگر خدای ناکرده تردیدی در آن باشد، قابل بررسی و پیگیری است.

اما در دارویی که از یک خیابان و مراکز غیرمعتبر خریداری می شود یا به صورت ماهواره ای با یک شماره تلفن 5000 تومانی اعلام می شود و آن قدر جسارت ندارند که حداقل یک آدرس اعلام کنند، جای تامل وجود دارد. لذا به نظر می رسد که حتی اگر بدبینانه بخواهیم نگاه کنیم، اعتماد کردن به سیستم دارویی کشور و وزارت بهداشت بهترین حالت ممکن است.

ضمن این که واقعا این داروها جواب داده است. فرهنگ غلط موجود در جامعه این است که هر جنس خارجی بهتر است. این تفکر اشتباه است.

ما باید به خود برگردیم و توانایی خود را ارتقا دهیم. ضمن این که واقعا مسائلی که مربوط به سلامتی است، خصوصا در مورد دارو این طور نیست که بخواهد کسی را موش آزمایشگاهی کرد. یک پروسه طولانی اطمینان بخش اتفاق می افتد تا یک ماده اولیه تبدیل به یک دارو شده و وارد بازار شود.

برخی ها معتقدند خیلی از داروهایی که در ناصرخسرو وجود دارد، حتما تقلبی نیست. دارویی که به صورت سالم و با تاریخ مصرف مشخص دست افراد ناصرخسرو می رسد، چرا در بازار دارویی قانونی وجود ندارند؟

حتی اگر حرف شما درست باشد، چه کسی می تواند صحت آن را ثابت کند؟ آیا به کسی که به عنوان یک فروشند دوره گرد اقدام به فروش دارو می کند، می توان اعتماد کرد و پول زیادی را پرداخت؟ چه تضمینی هست که دارو واقعی باشد؟

خوب من به عنوان یک بیمار درست یا اشتباه دارو را از ناصرخسرو تهیه می کنم و به پزشک خود نشان می دهم و پزشک هم ضمن تائید می گوید همان است که من می خواهم. این را چطور توضیح می دهید؟

روندی که این دارو از تولید، حمل و نقل، طریقه نگهداری، محل نگهداری و خیلی مصداق های دیگر طی کرده را در نظر بگیرید که یک مسئول فنی در داروخانه موظف به رسیدگی آن است، آیا صرفا با یک نگاه ساده می شود سلامت آن را تشخیص داد؟

حتی اگر هم درست باشد، آیا می توان به مردم گفت بروید و دارو را از ناصرخسرو تهیه کنید و به احتمال کم دارو اصل است؟ آیا شما این را به عنوان یک راهکار می توانید بیان کنید؟ طبیعتا نه.

یعنی هیچ عقل سلیمی این را قبول نمی کند که ما این مورد را قبول کرده و اطلاع رسانی کنیم. هرجایی که سودجویی وسط می آید خیلی از مصداق های اخلاق زیرسوال می رود.

آیا برداشته شدن تحریم ها می تواند راه را برای قاچاق دارویی باز کند؟

سیاست های کلی سازمان حتی بعد از برداشته شدن تحریم ها تغییر نخواهد کرد. یعنی این که همچنان حمایت از تولید داخل و پیروی از سیاست های کلان مقام معظم رهبری و اقتصاد مقاومتی در صدر اهداف است.

فقط می توان آن واسطه ها یا مسائل بانکی ایجاد شده که دسترسی به دارو را سخت تر می کرد تسهیل کرد.

اما این که بازار دارویی ایجاد شود، اشتباه است. زیرا دارو حتما باید طبق سیاست های کلان و کمیسیون هایی که برگزار می شود و با توجه به نیاز و خواسته های موجود وارد شود.

منبع:جام جم آنلاین