گزارش تصویری و تحلیل فنی گنبد کلیدر

گنبد تاریخی  کلیدر بقعه ای متعلق به قرون هفتم و هشتم هجری است  که در روستای کلیدر در بخش سرولایت نیشابور واقع شده است . این بنا از تخته سنگ های صاف ساخته شده و دارای گنبدی کم خیز است . این اثر به صورت یک چهارطاقی  بوده که ضلع شرقی آن دارای جلو آمدگی به صورت ایوان ورودی احداث شده است . پلان بنا چهار ضلعی بوده که توسط چهار فیلپوش و چهار طاقنما به هشت ضلعی  تبدیل می شود . بنا چه در داخل و چه از خارج فاقد تزئینات بوده و در حال حاضر از ورودی ایوان آن فقط دیوار های جانبی باقی مانده و سقف آن از بین رفته است .  به دلیل فرسایش خاک و بالا آمدن زمین های اطراف در حال حاضر ارتفاع این بنا از کف زمین های اطراف در حدود یک متر پایین تر قرار گرفته است.

در داخل بقعه یک سنگ قبر دیده می شود که به گفته اهالی روستا در گذشته در این محل دو سنگ بوده که یکی از آن ها به سرقت رفته است  .

در بخش شمالی بنا  یک خانه از خانه های روستا به دیواره بقعه چسبیده است و دیواره این دو بنا با هم مشترک شده اند . از شواهد امر مشخص می شود که در اطراف این بنا سازه هایی وجود داشته که از بین رفته اند و تنها آثاری از پی دیواره ها و قسمت پایین آن در ورودی های بنا مشهود است .   

به طوری که در ایوان شرقی در نمای بیرونی ، یک طاق نما دیده می شود که به نظر می رسد، عنصر تزئینی اتاق جانبی بوده است .  

در زیر گنبد دو سنگ قبر بزرگ وجود داشته که به موزه نیشابور منتقل گردیده است. تاریخ یکی از سنگ ها 902 هجری و دیـگری 912 هجری ذکر شده که هر دو دارای تزئینات زیبایی  هستند. فضای زیر گنبد به ابعاد 25 / 4 × 25 / 4 با چهار دهانه بزرگ و رفیع با قوس خناقی بوده که از داخل با ایجاد چهار طاقنما و ورودی های کوچک تر در آن تعبیه شده است و قوس ورودی ها به صورت قوس کلیل در آمده است .

نمای سر در و ایوان آن با دهانه ای به عرض 5 / 2 متر و ارتفاع 35 / 4 سانتی متر بوده که بالای ورودی بر پیشانی ایوان از داخل یک طاقنما ایجاد شده است . پلان بنا چهار گوش است و در ارتفاع 40 / 3 سانتی متری با ایجاد چهار فیلپوش و چهار طاقنما به ارتفاع 114 سانتی متر به هشت ضلعی و سپس به دایره تبدیل شده و در انتها ، گنبد بر آن استوار شده است . در گوشه ای از ضلع شمالی دیوارهای جانبی باقی مانده ایوان ورودی ، آثار لچکی دیده می شود و به نظر می رسد که سقف ایوان دارای تزئیناتی به شکل مقرنس و لچکی بوده است.

گنبد تاریخی کلیدر به شماره 2378 و در تاریخ 23 / 5 / 1378 به ثبت رسیده است .

گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمد حسینی ، فاطمه کردی

No tags for this post.