شما هم از اضطراب ریاضی رنج می‌برید؟

اضطراب ریاضی به ترس از اعداد گفته می شود. این نوع ترس یک وضعیت روانی شایع است که بارها از سوی روان شناسان مورد مطالعه قرار گرفته تا علل و پیامدهای آن مشخص شود. به زبان ساده، وقتی سعی می کنید یک محاسبه را در حضور دیگران انجام دهید، ناگهان همه اعمال ریاضی از ذهن تان پاک می شود؛ انگار هرچه بیشتر تمرکز می کنید، کمتر یادتان می آید. اما در بسیاری از موارد، اگر همان محاسبه را در خلوت انجام دهید، احتمال خطا به مراتب پایین تر است.

روان شناسان می توانند اضطراب ریاضی را فقط از طریق توزیع پرسشنامه اندازه گیری کنند. آنها از پرسش شوندگان می خواهند احساسات خود را در مواجهه با انواع موقعیت ها و تمرین های وابسته به ریاضی از باز کردن کتاب ریاضی گرفته تا شرکت در یک امتحان مهم ارزیابی کنند. با این که مطالعه اضطراب ریاضی بیشتر روی دانش آموزان انجام گرفته باید توجه داشت که این ترس به سنین مدرسه محدود نمی شود، بلکه دانشجویان و بزرگسالان نیز ممکن است آن را تجربه کنند.

اضطراب ریاضی چطور مغز را تحت تأثیر قرار می دهد؟

مطالعات نشان می دهد ریاضی بالقوه خطرزا نیست، اما می تواند موجب بروز واکنش های فیزیکی نظیر ترشح هورمون کورتیزول (هورمون استرس) شود که از جمله مشخصات واکنش ستیز یا گریز است. بعلاوه مشاهده شده انجام محاسبات ریاضی موجب فعال شدن ماتریس درد در مغز می شود؛ یعنی همان قسمتی از مغز که هنگام بروز جراحات به کار می افتد. ناگفته نماند ترس از ریاضی مانند بسیاری از ترس های دیگر معمولا بی پایه و اساس است، اما در هر صورت مسلم است که این اضطراب عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار می دهد.

در مطالعاتی که سال ۲۰۱۲ انجام گرفت، اسکن های مغزی دانش آموزان آمریکایی هفت تا نه ساله نشان داد افرادی که به اضطراب ریاضی دچار هستند، فعالیت مغزی شان در قسمت های بادامی شکل آمیگدالا که موجب پاسخ مغز به عوامل تهدیدکننده می شود، بیشتر است. این ترس همچنین فعالیت قشر جلوی پیشانی را که پشت چشم ها قرار گرفته و با تفکر انتزاعی در ارتباط است کاهش می دهد. افزایش فعالیت آمیگدالا و کاهش فعالیت قشر جلوی پیشانی عملکرد حافظه کوتاه مدت را که به آن حافظه فعال نیز اطلاق می شود، مختل می کند. این اختلال موجب می شود دانش آموزان نتوانند روی محاسباتی که باید انجام دهند تمرکز کافی داشته باشند.

ریشه اضطراب ریاضی

هنوز به طور دقیق مشخص نیست چرا ریاضی موجب بروز ترس می شود؛ با این حال علت های متعددی برای آن ذکر شده است. روان شناسان معتقدند بخشی از اضطراب ریاضی ریشه در این واقعیت نگران کننده دارد که نتیجه محاسبات از دو حالت خارج نیست؛ یا به جواب درست می رسید یا برعکس نتیجه محاسبات تان غلط از آب درمی آید. به عبارت دیگر، در محاسبات ریاضی هیچ جای اشتباه وجود ندارد. عده ای دیگر از روان شناسان تأکید می کنند این ترس از معلم به دانش آموز منتقل می شود. یعنی اگر معلم به دفعات در قابلیت های محاسباتی خود دچار تزلزل و اضطراب شود، دانش آموزان نیز این ترس را در خودشان حس می کنند. عامل دیگری که مورد مطالعه روان شناسان قرار گرفته فرهنگ سازی غلط است. در بعضی جوامع مشاهده شده به دانش آموزان از دوران مدرسه به غلط می قبولانند دخترها به طور طبیعی در ریاضیات از پسرها ضعیف ترند. اشاعه این باور غلط می تواند دخترهای این جوامع را به اضطراب ریاضی دچار کند. از دیگر باورهای غلطی که در خصوص یادگیری ریاضی شکل گرفته این است که یک فرد فقط در صورتی که با ژن ریاضی متولد شده باشد در این درس موفق خواهد بود. حتی عده زیادی از مردم بر این باورند که یادگیری ریاضی برای آدم های معمولی سخت و حتی در بعضی موارد امکان ناپذیر است. روان شناسان نقش عامل ژنتیک را نیز در اضطراب ریاضی مورد مطالعه قرار داده اند. نتایج نشان می دهد یک فرد ممکن است به لحاظ ژنتیک مستعد اضطراب باشد. این افراد بدون این که خودشان بخواهند در مواجهه با ریاضی یا هر عامل تهدیدکننده دیگری دچار اضطراب می شوند.

در این میان، مهم ترین علت اضطراب ریاضی شیوه های تدریس ناکارآمد ذکر شده است که به علت ناتوانی در فهمیدن مفاهیم ریاضی موجب شکل گیری تجربه های ناخوشایند در دانش آموزان می شود. از آنجا که ضعف آموزشی امکان یادگیری چون و چرای مفاهیم ریاضی را از دانش آموزان می گیرد، آنها مجبورند قوانین و راه حل ها را بدون این که بدرستی متوجه شوند، فقط حفظ کنند. حال اگر حافظه خوبی نداشته باشید، هر لحظه ممکن است همه آنچه حفظ کرده اید از ذهن تان بپرد و در نتیجه این فراموشی دچار اضطراب شوید. بر همین اساس، روان شناسان با مطالعه اضطراب ریاضی در کلاس های درس سه عامل دیگر را به عواملی که پیشتر ذکر شد اضافه کردند: کلاس های معلم محور، انجام تمرین های ریاضی در حضور دیگران و تعیین مهلت زمانی. مشاهده شده این ترس در کلاس های معلم محور که دانش آموز باید تمرین های ریاضی را در حضور معلم و دیگر دانش آموزان در یک مدت زمان مشخص انجام دهد، بیشتر است. به همین علت انتظار می رود روش های سنتی تدریس ریاضی دوباره بررسی شود.

راهکارهای مقابله با اضطراب

روان شناسان توصیه می کنند کلاس های ریاضی به شیوه دانش آموز محور مدیریت شود؛ یعنی معلم متکلم وحده نباشد و دانش آموزان نیز در بحث شرکت داده شوند. دیگر این که فعالیت های کلاسی باید به گونه ای ترتیب داده شود که دانش آموزان احساس موفقیت کنند و اگر احساس شکست به آنها دست داد، از سطح تحملشان خارج نباشد. در واقع، معلم موظف است در مواجهه با پاسخ های غلط به گونه ای رفتار کند که اعتماد به نفس دانش آموز تخریب نشود. روان شناسان این نکته را نیز یادآور می شوند که همه دانش آموزان مستعد یادگیری ریاضی هستند، اما هر یک از آنها ممکن است درس را با یک شیوه تدریس متفاوت یاد بگیرند.

به همین علت ایده آل است که مطالب درسی به شیوه های مختلف ارائه شود. معلمان می توانند مفاهیم جدید را به کمک نقش بازی کردن، فعالیت های مشارکتی یا ابزارهای کمک آموزشی و فناوری های روز تدریس کنند. نیاز دانش آموزان به ریاضیات کاربردی را نیز نباید نادیده گرفت؛ زیرا آنها لازم است ارتباط مفاهیم ریاضی را با امور زندگی روزمره درک کنند.

منبع:جام جم آنلاین