تغییر کدهای ژنتیکی با تخریب لایه ازون
جدا از این اثرهای مخرب، پرتوی ماورای بنفش خورشید می تواند در انسان با ایجاد تغییر ژنتیک به شکل‌های مختلف مانند آفتاب سوختگی، سرطان پوست، آب مروارید و پیری زودرس و تضعیف سیستم ایمنی بدن ظاهر شود.
چرایی این مساله ما را بر آن داشت تا گفت و گویی با دکتر حسین علی صابری، پزشک و مشاور ژنتیک بالینی انجام دهیم.
آیا تخریب لایه ازون می تواند در ژنتیک انسان ها تاثیر بگذارد؟
بله، عوامل محیطی همانند لایه ازون نقش مهم و سازنده ای در سلامت انسان ها دارد؛ این لایه به عنوان سپر محافظ گیاهان، حیوان‌ها و انسان‌ها در برابر تابش پرتوی ماورای بنفش خورشید عمل می کند اما متاسفانه امروزه گسترش آلاینده ها و زندگی صنعتی باعث شده تا اثر محافظتی این لایه از بین برود. تخریب یا سوراخ شدن این لایه و انتشار تابش نور خورشید و اشعه UV با سلول ها( به خصوص سطح پوست که تماس بیشتری با نور خورشید دارند) باعث می شود کدهای ژنتیکی انسان تغییر یابد؛ هر گونه تغییر کد ژنتیکی می تواند در بسیاری از مواقع منجر به سرطان ها شود.
این اختلال ژنتیکی چگونه به وجود می آید؟
ما در هسته هر سلول مان 2 نوع سلول داریم؛ نخستین آنها سلول های جنسی است. این سلول های اولیه وراثت را از یک نسل به نسل دیگر منتقل می دهند. این سلول ها پس از رشد و تکثیر، بافت ها و اعضای بدن را به وجود می آورند؛ هر یک از اعضای بدن مانند بافت ناخن، استخوان، مو و…. سلول و هسته سلولی و کد های ژنتیکی دارند. در این بین یک سری اختلال‌ها به صورت مادرزادی از طریق والدین به فرزندان منتقل می شود. این اختلال ها نقش محیطی ندارند بلکه متاثر از ژن والدین هستند. به عنوان مثال رنگ چشم، پوست، مو، میزان قد و حتی بسیاری از حالت ها مانند خلق و خوی انسان‌ها از طریق کدهای ژنتیکی از والدین به فرزندان انتقال پیدا می‌کند اما بسیاری از این ژن‌ها هم به صورت خالص ظاهر نمی‌شوند و متاثر از عوامل محیطی هستند به عنوان مثال کد ژنتیکی دیابت یا بیماری قلبی و عروقی از والدین به فرزندان انتقال می یابد؛ انتقال این ژن مترادف با این بیماری ها نیست بلکه شرایط محیطی مانند نوع تغذیه در بروز این بیماری ها نقش دارند.
تغییرهای محیطی دیگر مانند اشعه ماورابنفش و ایکس نورخورشید تنها روی سلول های محیطی اثر می گذارند و تمام بدن را در گیر نمی کنند؛ ممکن است یک بافت از سلول درگیر سرطان شود و با پیشرفت بیماری، سرطان به قسمت های دیگر نیز انتشار یابد.
کدام گروه سنی بیش از سایر گروه‌ها در معرض ابتلا به آسیب ژنتیکی هستند؟
اصولا اختلال ها و آسیب های ناشی از اشعه نور خورشید در افراد سالمند بیشتر دیده می شود زیرا از زمان ایجاد جهش ژنی (تغییر کد ژنتیکی) تا شکل گیری تومور و علامت دار شدن یک سلول، سالیان سال زمان سپری می شود؛ ممکن است کد ژنتیکی فردی در سن جوانی تغییر یابد اما علایم آن پس از گذشت 20-30 سال بروز کند. کشاورزان و افراد ساکن نزدیک آب دریا بیش از سایر افراد به دلیل قرار گرفتن تابش اشعه خورشید مستعد تغییر کد ژنتیکی و ابتلا به این آسیب ها و اختلال ها قرار دارند بنابراین توصیه می شود این افراد حتما از لوازم محافظتی مانند کلاه ،عینک حتی استفاده کنند. همچنین برف به شدت نور خورشید را انعکاس می دهد بنابراین اسکی سواران به شدت در معرض تابش اشعه های زیان آور نورخورشید قرار دارند. از سوی دیگر الگوهای زندگی، تغذیه، آرامش عصبی و… از جمله مواردی هستند که می توانند با زمینه های ژنتیکی دست به دست دهند و منجر به ایجاد یک سری بیماری ها شوند. مثلا ممکن است یک نفر سال‌ها در مقابل تابش نور خورشید قرار گرفته باشد اما مبتلا به سرطان پوست نشود. در مقابل ممکن است شخص دیگری آمادگی لازم را داشته باشد و با قرار گرفتن مدت خیلی کوتاه در مقابل تابش نور خورشید مبتلا به تومور و اختلال ژنتیکی شود.
No tags for this post.
