اقتصاد دانش‌بنیان می‌تواند زیربنای تولید در هر کشور باشد. در دنیای امروز توسعه سرعت بیشتری پیدا کرده است، بنابراین تردیدی نیست که در چنین شرایطی تولید باید بر مبنای علم و دانش باشد تا بتواند همگام و همراه با این سرعت حرکت کند. علم و فناوری عامل اصلی تحریک و ارتقای تولید است و اگر ارتقای تولید به روز و بر اساس نیازهای روز جامعه باشد از قابلیت رقابت با فناوری‌های روز دنیا برخوردار خواهد بود.
در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در زمینه حمایت از شرکت های دانش بنیان راهکارهایی مورد توجه قرار گرفته است که می تواند در توسعه اقتصاد دانش بنیان نقش مهمی داشته باشد. در حقیقت در رسیدن به اهداف مورد نظر در زمینه اقتصاد دانش بنیان دولت ها تکالیفی به عهده داشته اند که به تصویب قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان منجر شده است. با دکتر علیرضا دلیری، معاون توسعه مدیریت و منابع معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری درباره نقش اقتصاد دانش بنیان در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی گفت وگو کرده ایم.
در رسیدن به اهداف اقتصاد دانش بنیان چه مولفه هایی اثرگذار است؟
فعالیت های دانش بنیان در کشور پایه و اساس علمی دارد و به همین دلیل می تواند فعالیت جدیدی در زمینه تولید باشد. باید نگاه حمایت دولتی در این زمینه وجود داشته باشد و هدف ما کاهش ریسک باشد. در غیر این صورت ممکن است این تولیدات در بازار دچار ایستایی شود. تامین مالی از سوی دولت باید با این نگاه باشد. بررسی عملکرد گذشته دولت در این زمینه نشان می دهد اغلب نهادهای مالی شرایط حمایت از طرح های دانش بنیان را پیدا نکرده اند و به همین دلیل در بررسی های فنی و اقتصادی و حتی بررسی ریسک به توجیه فنی و اقتصادی نمی رسیدند. بنابراین در اقتصاد دانش بنیان که از اولویت های همه کشورها و بخصوص کشور ماست، باید حمایت دولت در کنار بخش خصوصی وجود داشته باشد. این موضوع در قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان پیش بینی شده است. حمایت های ویژه ای با هدف تامین مالی با سود کمتر در نظر گرفته شده است که این سود کمتر به کاهش ریسک منجر خواهد شد. برای این شرکت ها معافیت های مالیاتی و گمرکی در نظر گرفته شده است که در نهایت این حمایت ها به ارتقای تولید با نگاه دانشی در سطح کشور منجر خواهد شد. حرکت رو به رشدی برای ایجاد انگیزه در دانشمندان و مخترعان شکل گرفته است که بر این اساس شرایط عملیاتی کردن طرح نوآورانه در داخل کشور ایجاد شده و نیازهای جامعه بر اساس ایده هایی که امکان شکل گیری آن در بین دانشگاهیان وجود دارد، برطرف خواهد شد تا در نهایت بتوانیم شرایط ویژه ای برای حرکت دانشگاهیان در این مسیر فراهم کنیم.
اقتصاد دانش بنیان چقدر می تواند در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی اثرگذار باشد؟
من فکر می کنم زیربنای اقتصاد مقاومتی اقتصاد دانش بنیان است و از طریق اقتصاد دانش بنیان می توانیم اقتصاد مقاومتی را عملیاتی کنیم. اکنون سرعت توسعه و تولید در سطح دنیا به روز و در بعضی کشورها به ساعت رسیده است. این نشان می دهد فعال بودن واحدهای تحقیق و توسعه می تواند در این زمینه موثر باشد. فکر و اندیشه پایه و اساس اقتصاد دنیاست. نمی توان محصولی تولید کرد که سال بعد نیز با همین ویژگی ها تولید شود. بنابراین ارتقای تولید بر مبنای دانش بسیار مهم است. با استفاده از پایه های سنتی نمی توان در فضای اقتصاد رقابتی قدم گذاشت و به بازارهای جهانی راه پیدا کرد.
با توجه به اهمیت اقتصاد دانش بنیان اکنون چه نهادهایی باید برای تحقق این هدف در کشور همکاری داشته باشند؟
مشکل ما فرهنگ سازی است. باید برای فعالیت در این زمینه انگیزه ایجاد کرد تا مراکز علمی فعالیت داشته باشند.
شاید بهتر باشد این فرهنگ سازی از دانشگاه ها آغاز شود.
بله درست است. باید فرهنگ سازی را از دانشگاه ها و استادان شروع کنیم. ضعف بزرگ کشور ما این است که شرایط و امکان فعالیت استادان و دانشجویان در بخش صنعت ایجاد نشده است. به عبارت دیگر بستر فعالیت در زمینه های عملیاتی فراهم نیست.
فکر نمی کنید ابتدا باید حلقه ارتباطی بین صنعت و دانشگاه را ایجاد کرد؟ راه ایجاد این حلقه ارتباطی چیست؟ آیا صرفا با راه اندازی دفتر ارتباط صنعت و دانشگاه می توان به این هدف دست یافت؟
به نظرم باید اعتماد صنعت به دانشگاه و اعتماد دانشگاه به صنعت ایجاد شود. دانشگاهیان باید با صنعتگران در ارتباط باشند. مشکل اصلی اینجاست که اگر دانشگاهیان با صنعت ارتباط داشته باشند در فضای دانشگاهی نسبت به آنها رویکرد خوبی وجود نخواهد داشت. در دنیا این طور نیست. در دیگر کشورها اگر استادی با صنعت ارتباط نداشته باشد و فعالیت اقتصادی انجام نداده باشد، امکان این که بتواند هیات علمی یک دانشگاه شود وجود ندارد. در کشور ما برعکس اگر فردی که عضو هیات علمی دانشگاهی است بخواهد فعالیت اقتصادی داشته باشد برای او امتیاز منفی در نظر گرفته می شود. ما در دولت جدید این دیدگاه را اصلاح کرده ایم. ارتباط صنعت و دانشگاه به برگزاری جلسات محدود نمی شود. استادان دانشگاه باید اجازه فعالیت صنعتی داشته و خودشان با صنعت در ارتباط باشند. ما در این زمینه از اهرم های تشویقی استفاده کردیم.
|
زیربنای اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش بنیان است و از این طریق می توانیم اقتصاد مقاومتی را عملیاتی کنیم |
معاونت علمی برای حمایت از دیدگاه جدید چه تدابیری اندیشیده است؟
در معاونت برای رسیدن به این هدف چند مسیر در نظر گرفته شده است. در فضای ارتباطی که در سفرهای استانی ایجاد شده دکتر ستاری همواره بر این موضوع تاکید کرده است که دانشجویان و استادان باید برای راه اندازی شرکت مجوز داشته باشند و بهتر است طرح های دانشگاهی به استادان دانشگاه واگذار شود تا در بخش خصوصی فعالیت داشته باشند. اگر این اتفاق رخ دهد ما در معاونت علمی و فناوری 5 درصد میزان فروش این شرکت ها را برای ایجاد زیرساخت فناوری به دانشگاه کمک می کنیم. یعنی با این طرح در دانشگاه ایجاد انگیزه کرده ایم. بهترین فرد برای اجرایی کردن طرح های دانشگاهی همان استادی است که این طرح را به مرحله تحقیق رسانده است. اعتقاد ما این است که این شرکت ها موفق تر هستند. مجری طرح در این شرکت ها از دانش کافی برخوردار است و می تواند با ورود به فعالیت های تجاری از حمایت های دولتی بهره مند شود. همچنین دانشجو نیز باید با صنعت ارتباط داشته باشد. دانشجویان ما پس از فارغ التحصیل شدن فقط با تئوری آشنایی دارند و امکان ورود به عرصه کسب و کار برای آنها فراهم نیست. این در حالی است که 80 درصد فارغ التحصیلان مراکز فنی و حرفه ای پس از فارغ التحصیل شدن به واسطه تجربه کاری که کسب کرده اند جذب بازار کار می شوند. در دانشگاه ها فضای کسب و کار تجربی فراهم نیست. برای تحقق این هدف با الگوبرداری از دانشگاه های موفق دنیا مرکز شتابدهی و نوآوری راه اندازی شده است. در مراحل اولیه فعالیت این مرکز به برگزاری استارتاپ ویکند ها محدود می شود. در این استارتاپ ها دانشجویان ایده های خود را با گروه های دانشجویی دیگر در میان می گذارند و پس از تبادل نظر، در نهایت ایده های خوبی مطرح می شود.
نتیجه استارتاپ ها در مراکز شتابدهی و نوآوری حمایت می شود. گروه ها شکل گرفته و هویت پیدا می کنند که در نهایت به یک شرکت تبدیل می شوند. به این ترتیب دانشجویان هنگام تحصیل در حوزه تخصصی خود فعالیت می کنند. در گروه های پنج نفره تشکیل شده یک ایده به یک نمونه محصول تبدیل می شود و بعد از آن در مرکز نوآوری حمایت شده و این گروه به عنوان یک شرکت دانش بنیان در رشته تخصصی خود فعالیت می کند. نخستین مرکز شتابدهی و نوآوری در دانشگاه صنعتی شریف راه اندازی شد. بر این اساس ارتباط استادان دانشگاه با صنعت از 14 درصد به 28 درصد افزایش پیدا کرد. اکنون چهار مرکز نوآوری در دانشگاه های صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر و دو استان آذربایجان شرقی و کرمان راه اندازی شده است. باید در همه دانشگاه ها این مراکز ایجاد شود. دولت نیز از طریق نهادهای مالی و اعطای وام از این استعدادهای شناسایی شده در دانشگاه ها حمایت می کند.
آیا برای اعلام نیازهای صنعت به دانشگاه هم راهکاری در نظر گرفته اید؟
در قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان بعضی شرکت ها به شرکت های طراح صنعتی تبدیل می شوند. برخی شرکت های بزرگ به دلیل نبود ارتباط بین صنعت و دانشگاه خام فروشی می کنند. در حالی که می توان این فرآورده ها را به محصول تبدیل کرد و این ظرفیت در کشور ما وجود دارد. ما با این شرکت ها وارد مذاکره می شویم. در مرکز نوآوری کرمان این کار انجام شده است. در شرکت هایی بزرگ واحد تحقیق و توسعه راه اندازی شده است که بر اساس نیاز صنعت طرح ها را از طریق استارتاپ ها با دانشگاه ها مطرح می کنند.
اکنون در مقایسه با دیگر کشورها در چه جایگاهی قرار داریم؟
هنوز نمی توان در حوزه اقتصاد دانش بنیان جایگاه خوبی برای کشور درنظر گرفت. حرکت های خوبی در این زمینه آغاز شده است. پیش از این ایجاد زیرساخت ها و امکان عملیاتی کردن طرح های دانشگاهی در اولویت بانک ها نبود. اکنون صندوق نوآوری و شکوفایی با هدف حمایت از این طرح ها راه اندازی شده است. بر این اساس بستر رسیدن به این هدف فراهم شده است. ما در این مسیر به طرح های قبلی اکتفا نکرده ایم و بر اساس نیازهای روز جامعه طرح هایی را مورد توجه قرار داده ایم تا دانشجویان ما در داخل کشور و برای مردم خودشان تلاش کنند. من فکر می کنم در یک افق میان مدت شرایط رو به رشد خوبی پیش رو داشته باشیم.
منبع:جام جم آنلاین