به گزارش خبرگزاری سیناپرس، این بیماری رایج، سالانه باعث ده‌ها هزار بستری و حتی مرگ در بیمارستان می‌شود. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) بین سال‌های 2010 تا 2020، 342000 نفر بر اثر آنفولانزا در ایالات متحده جان خود را از دست دادند. در طول سه مورد از چهار همه‌گیری آنفولانزا در دو قرن گذشته، از جمله همه‌گیری آنفولانزای 1918، این تعداد به میلیون‌ها نفر در سراسر جهان رسید.
پایان دادن به این بیماری از مرگ و میرهای بیشمار جلوگیری می کند. اما آیا می توان آنفولانزا را ریشه کن کرد؟
مارک اسلیفکا، ایمونولوژیست در مرکز ملی تحقیقات پستانداران اورگان گفت: پاسخ اولیه به این سوال منفی است. او گفت که نزدیک‌ترین چیزی که به این راه حل برای این اپیدمیولوژی رسیدیم در فصل آنفولانزای 2020-2021 بود یعنی اولین زمستان کامل همه‌گیری ویروس کرونا، زمانی که ماسک زدن و ایزوله کردن در خانه رایج‌تر بود. در آن فصل، CDC تقریباً 150000 مورد آنفولانزای تایید شده را گزارش کرد (تعداد واقعی احتمالاً بیشتر بود)، که در مقایسه با 39 میلیون نفری که در فصل 2019-2020 به آنفولانزا مبتلا شده بودند، کم تر است. اسلیفکا گفت که یکی از انواع ویروس آنفولانزا احتمالاً منقرض شده است.
اسلیفکا گفت: این اخبار هیجان‌انگیز است، اما تاثیر چندانی بر همگیری آنفولانزا نمی‌گذارد. او گفت که با بازگشت به سفرهای هوایی، مدرسه، کار و مکان های اجتماعی، آنفولانزا با سرعتی بالا بازگشته است.
دلیل آن این است که انواع ویروس های آنفولانزا، که باعث آنفولانزا می شوند، دائما جهش می یابند و هزاران نسخه از خود را ایجاد می کنند. این نسخه‌های مختلف ویروس‌ها "واریانت" یا "سویه" نامیده می‌شوند. اسلیفکا گفت: اگر یک سویه ناپدید شود، بقیه جای آن را می گیرند. این جهش ها هر سال انواع جدیدی از آنفولانزا به ارمغان می آورد که نیاز به یک واکسن جدید دارد. این امر تولید واکسن را دشوار می کند. برای آماده شدن برای فصل آنفولانزا، دانشمندان باید پیش‌بینی کنند که کدام گونه‌ها در فصل آینده غالب خواهند بود، بر اساس اینکه کدام گونه‌ها در انسان در نیمکره های مخالف در گردش هستند.
مارک جنکینز، ایمونولوژیست در دانشکده پزشکی دانشگاه مینه‌سوتا، می‌گوید: این که چه سویه ای غالب شود فقط یک حدس است؛ گاهی اوقات ما آن را درست پیش بینی نمی کنیم.
برخی سال‌ها، ویروس آنفولانزا آنقدر سریع جهش می‌یابد که از تولیدکنندگان واکسن پیشی می‌گیرد. تا زمانی که یک واکسن برای تزریق برای عموم آماده شود، ممکن است در برابر جدیدترین انواع آن چندان موثر نباشد. و گاهی اوقات، ویروس های مورد استفاده در واکسن آنفولانزا در طول فرآیند تولید، جهش پیدا می کنند. این بدان معناست که ویروس‌ها تا زمانی که از بین می‌روند و به واکسن اضافه می‌شوند، مطابقت خوبی با گونه های نو ظهور ندارند. در نتیجه، بر اساس گزارش های CDC، اثربخشی واکسن آنفولانزا از 10٪ تا 60٪، سال به سال متغیر است. به عبارت دیگر، فردی که واکسن آنفولانزا را دریافت می کند، 10 تا 60 درصد احتمال کمتری برای ابتلا به آنفولانزا نسبت به فردی که واکسن دریافت نکرده است، دارد. این اثربخشی یک ماه پس از واکسیناسیون به اوج خود می رسد و سپس با گذشت زمان ضعیف می شود و هر ماه تقریباً 10 درصد کاهش می یابد.
جنکینز گفت ممکن است راهی برای همگام شدن با این جهش‌های سریع وجود داشته باشد. برخی از دانشمندان در حال کار بر روی تولید یک واکسن جهانی آنفولانزا هستند، یعنی واکسنی که علیه بسیاری از انواع احتمالی آنفولانزا به خوبی عمل کند. در حال حاضر واکسن های آنفولانزای موجود، پروتئینی از سطح ویروس آنفولانزا را به نام هماگلوتینین به سیستم ایمنی ارائه می کنند. در پاسخ، سیستم ایمنی آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند، پروتئین‌هایی که از نفوذ پاتوژن‌های مهاجم به سلول‌های ما جلوگیری می‌کنند و برای شناسایی و هدف قرار دادن آن، پروتئینی خاص تولید می کنند.
مشکل اینجاست که آنتی‌بادی‌هایی که در پاسخ به واکسن آنفولانزا تولید می‌کنیم، تنها بخشی از هماگلوتینین را تشخیص می‌دهند. این پروتئین بسیار از لحاظ ساختار شبیه به یک تکه از کلم بروکلی است. جنکینز می‌گوید: سیستم ایمنی تمایل به ساخت آنتی‌بادی‌ها علیه قسمت بالایی، گلچه کلم بروکلی دارد. متأسفانه، این قسمت بالایی که سر نیز نامیده می شود، تمایل به جهش سریع دارد. در مقابل، ساقه پروتئینی تغییر چندانی نمی کند، اما سیستم ایمنی توجه بسیار کمی به آن می کند و فقط مقدار کمی از آنتی بادی برای اتصال به ساقه را تولید می کند.
یک واکسن جهانی آنفولانزا به سیستم ایمنی یاد می دهد که ساقه هماگلوتینین را به جای سر آن تشخیص دهد. اخیراً دانشمندان دقیقاً این کار را انجام دادند. آنها نسخه های زنده و ضعیف ویروس آنفولانزا را طوری مهندسی کردند که هماگلوتینینی کایمریک نامیده می شود را تولید می کند. این نسخه از پروتئین دارای سرهای غیر معمولی است که باعث تحریک سیستم ایمنی نمی شود. از این طریق سیستم ایمنی دیگر حواسش به سر پرت نمی‌شود، و در مقابل سیستم ایمنی در پاسخ به ساقه، آنتی‌بادی‌های بیشتری تولید می‌کند.
آزمایش‌های بالینی فاز اول برای این واکسن جهانی در سال 2020 به پایان رسید. نتایج که در مجله Nature Medicine منتشر شد، شامل 51 شرکت‌کننده بود و نشان داد که در مجموع، واکسن بی‌خطر بوده و افراد واکسینه شده آنتی‌بادی‌های ساقه را تولید می‌کنند. با این حال، این کارآزمایی بسیار کوچک بود و میزان عفونت را در جمعیت اندازه‌گیری نکرد، بنابراین خیلی زود است که بگوییم آیا آن آنتی‌بادی‌ها، محافظت واقعی در برابر آنفولانزا را ارائه می‌کنند یا خیر. جنکینز گفت: شما مطمئناً می توانید آنتی بادی داشته باشید ولی محافظت خوبی در مقابل همه سویه ها ندارید.
فرض کنید در نهایت یک واکسن جهانی را پذیرفتیم. در یک سناریوی فرضی بسیار بعید، واکسن تقریباً 100٪ مؤثر است و همه انسان ها آن را دریافت می کنند. حتی این برای ریشه کنی آنفولانزا کافی نیست. این به این دلیل است که آنفولانزا بسیاری از حیوانات را نیز مبتلا می‌کند و هر از گاهی از گونه‌های مختلف به انسان یا بالعکس جهش می‌کند؛ به این ها عفونت‌های مشترک بین انسان و دام می‌گویند. از زمان اولین شیوع آنفلوانزای مشترک بین انسان و دام در سال 1958، دانشمندان 16 نوع آنفلوانزای مشترک بین انسان و دام را در انسان ها شناسایی کرده اند. اسلیفکا گفت که شیوع آنفولانزای خوکی در سال 2009 توسط سویه ای از H1N1 ایجاد شد که به طرز مشکوکی شبیه آنفولانزای مرگبار 1918 بود. در برخی مواقع، این نوع به خوک ها منتقل شده بود، و با یک ویروس آنفولانزای متفاوت ترکیب شده بود و سپس دوباره به درون انسان ها انتقال یافت.
اسلیفکا گفت: برای جلوگیری از انتقال، ما باید هر اردک و یا خوکی را همزمان واکسینه کنیم. در غیر این صورت، ممکن است آنفولانزا در گونه‌های مختلف جانوری تداوم داشته باشد و جهش پیدا کند تا زمانی که دوباره برای سیستم ایمنی انسان غیرقابل تشخیص باشد.
واکسن جهانی آنفولانزا تنها ابزار مقابله با آنفولانزا نیست. هدف برخی از محققان ایجاد واکسن mRNA برای آنفولانزا است. رایان لانگلویس، ویروس شناس در دانشگاه مینه سوتا، گفت، مشابه واکسن های فایزر و مدرنا کووید-19، این واکسن به سیستم ایمنی بدن آموزش می دهد تا پروتئین مورد نظر، برای مثال هماگلوتینین، را در بدن تولید کند. تولید این واکسن‌ها به اندازه واکسن‌های سنتی آنفولانزا طول نمی‌کشد و به دانشمندان زمان بیشتری می‌دهد تا انواع غالب در فصل آنفولانزای بعدی را حدس بزنند.
دانشمندان دیگر، از جمله تیم مارک سلیفکا در دانشگاه علوم و بهداشت اورگان، بر خلاف واکسن‌های فعلی آنفولانزا که پروتئین‌های ویروسی را به قطعات کوچک و محلول می‌شکنند، با استفاده از پروتئین‌های ویروسی دست‌نخورده، بر روی ساخت واکسن‌های مؤثرتر کار می‌کنند. جنکینز گفت: با واکسنی موثرتر یا واکسنی که در برابر انواع بیشتر سویه ها بدن را محافظت می کند، می توان از بستری شدن در بیمارستان و مرگ و میر جلوگیری کرد
در پایان، باید به این اشاره کرد که ریشه کن کردن آنفولانزا تنها هدف ارزشمند موجود نیست، جنکینز گفت: این یک موضوع و تیتر برای مطالعات ما است. من به این اعتقاد دارم که به جای دنبال کردن مزایا و سود باید دنبال به دست آوردن راه حل نهایی باشیم.
منبع: livescience.com
مترجم: کیانوش کرمی