به گزارش سیناپرس، هرچند امروزه کمتر شاهد این موارد هستیم اما درصد روی دادن چنین حوادثی گاهی در روش IVF ( لقاح مصنوعی یا آزمایشگاهی) نیز مشاهده می شود؛ مشکلی که تنها مربوط به کشور ایران نیست. مثلا در سپتامبر 2019 یک زوج کالیفرنیایی به علت اشتباه یکی از کلینیک های باروری در آمریکا، جنین زوج دیگری را دریافت کردند؛ حادثه ای که منجر به طرح شکایت این زوج از آن کلینیک شد. آنها پس از گذشت 4 ماه متوجه شدند که کودک شان اصلا شباهتی به خودشان ندارد و در نهایت پس از شکایت و انجام تست DNA توانستند به کودک واقعی خودشان برسند.
اما آیا امکان روی دادن چنین مواردی در مراکز ناباروری ایران نیز وجود دارد؟ آیا تکنولوژی نوین امروزی توانسته اند، میزان درصد خطاهای پزشکی این حوزه را کاهش دهند؟
دکتر محمدرضا صادقی، رئیس پژوهشگاه ابن سینای جهاددانشگاهی در این خصوص به سیناپرس گفت: در حال حاضر خطا در سیستم هایی که انسان با آن سر و کار دارد، اجتناب ناپذیر است، زیرا انسان جایز الخطاست. بر فرض سیستم های ناوبری هوایی از جمله سیستم هایی هستند که امنیت بسیار بالایی دارند.
وی اظهارداشت: هرچند عمر بعضی از سیستم های ناوبری هوایی به پیش از زمان انقلاب می رسد اما به علت دقت، امنیت، حساسیت بالا و سیستم های کنترلی بسیار خوب، قابل قبول تر از سیستم ناوگان های شهری هستند. ما حاضر نیستیم سوار خودرویی با قدمت چهل سال شویم اما با اطمینان خاطر سوار هواپیما می شویم. در حالی که خودرو روی زمین است و سرعتی کمتر از هواپیما دارد.
این دکترای تخصصی بیوشیمی بالینی افزود: در کارخانه های بزرگ و بسیاری از خانه ها نیز سیستم های مختلف اطفای حریق وجود داد. سیستم هایی که اغلب به دود، آتش یا گرما حساسیت دارند و هنگام آتش سوزی، سیستم هشدارشان فعال می شود و هشدار می دهند. اغلب این سیستم ها به صورت اتوماتیک وار با آبپاشی، آتش را خاموش می کنند.
وی ادامه داد: همین ایمنی در کار، ساختمان سازی و محیط های صنعتی باید در مراکز IVF ( لقاح آزمایشگاهی) نیز انجام شود تا این دغدغه و شائبه میان بیماران و مراجعه کنندگان ایجاد نشود که امکان خطا، مخلوط شدن یا جا به جایی نمونه ها در مراکز ناباروری وجود دارد.
وی خاطرنشان کرد: هم اکنون همزمان با گسترش سیستم های IVF، سیستم های ایمنی نیز وجود دارد که بنابر پیشرفته بودن مرکز و میزان مراجعه کنندگان، انتخاب می شوند. به گزارش سیناپرس، وی گفت: double-check( دوباره بررسی کردن)، ساده ترین اقدامی است که در این مراکز انجام می شود، یعنی انتقال جنین را یک فرد انجام می دهد و فردی دیگر آن را کنترل می کند. در مراکز ابن سینا معمولا در کنار یک فرد انجام دهنده، دو فرد کنترل کننده وجود دارد. حتی از خود زوج نیز در این خصوص سوال می شود.
صادقی عنوان کرد: در مراکز ناباروری از همان ابتدای دریافت نمونه، لقاح، انتقال و فریز جنین، سیستم های کنترلی وجود دارد. همچنین امروزه تکنولوژی هایی در اختیار این مراکز قرار گرفته است که از طریق بارکد گذاری و سیستم های مغناطیسی درصد این خطاها کاهش پیدا کرده است.
صادقی درباره این سیستم های مغناطیسی گفت: همانگونه که کتاب ها و برخی از کالاها دارای بارکد و مدار چاپی هستند، تمامی ظروف نمونه اسپرم، جنین و تخمک و کشت این مراکز نیز دارای بارکد و سیستم های الکترونیکی هستند بنابراین اگر خطایی از سیستم های کنترلی انسان سر بزند، این سیستم ها هشدار می دهند و قفل می شوند.
وی اظهارداشت: این سیستم ها به گونه ای هستند که اگر دو نمونه ناهمخوان باشند، سیستم ارتباطات مغناطیسی هشدار می دهند. همچنین سیستم اجازه نمی دهد به روی بیش از یک نمونه کار کنیم. رئیس پژوهشگاه ابن سینا در پایان به سیناپرس گفت: هم اکنون با استفاده از این روش های نوین، احتمال خطای پزشکی در مراکز IVF به حداقل میزان خودش می رسد.
گفتگو: فرزانه صدقی