فعالیت های انسانی مهمترین عامل در تخریب پوشش گیاهی
دکتر کیوان صفی‌خانی در گفت‌وگو با خبرگزاری سیناپرس اظهار کرد: نمونه‌های جمع آوری شده در هرباریوم مرکز تحقیقات وآموزش کشاورزی ومنابع طبیعی نگهداری می‌شوند، همچنین گزارشات موجود در منابع علمی گیاهشناسی، یک هزار و 673 گونه گیاهی از 513 جنس و 93 خانواده پراکنش دارند.
وی با بیان اینکه امروزه به دلایل مختلفی با تخریب پوشش گیاهی، بسیاری از این گونه‌های گیاهی در معرض خطر انقراض و نابودی هستند، تصریح کرد: با توجه به ادامه این روند یا جمعیت آنها در طول زمان کاهش یافته است.
صفی خانی خاطرنشان کرد : هرچند کاهش بارندگی و تغییرات اقلیمی به عنوان یکی از عوامل اصلی در کاهش تنوع زیستی و ایجاد مشکلات زیست محیطی مطرح است ولی در کنار این عوامل اصلی، فعالیت‌های مخرب انسان نیز بر تخریب پوشش گیاهی نقش مهمی دارد.
وی افزود: از بین رفتن جنگل‌ها و مراتع، گونه‌های گیاهی و در نهایت کاهش تنوع زیستی از دیگرمشکلاتی است که با آن روبرو هستیم و فشار وارد بر مراتع از طریق چرای بیش از حد ظرفیت مراتع و چرای زودرس، کف‌بر کردن علوفه مراتع به ویژه در چمنزارهای مرطوب، تغییر کاربری اراضی مرتعی و جنگلی و شخم آنها برای مقاصدی چون کشاورزی، احداث باغ و ویلا، برداشت بیش از حد و نادرست گیاهان دارویی از طریق بوته کنی و ریشه کنی، گسترش معادن به ویژه در رویشگاه‌های گیاهان انحصاری، آتش سوزی جنگل‌ها و مراتع و آلودگی‌های هوا، آب و خاک به ویژه آلودگی‌های ناشی از مصرف نامتعادل پلاستیک و رهاسازی آن در طبیعت و … از جمله این فعالیت‌های مخرب است.
این عضو هیئت علمی ادامه داد: باید با وضع قوانین و جلوگیری از رفتارهای نادرست، نسبت به طبیعت، پوشش گیاهی و حفظ تنوع زیستی احساس مسئولیت کنیم.
این کارشناس واحد تحقیقات کشاورزی همدان با تأکید بر لزوم جلوگیری از برداشت بی رویه و غیر اصولی گیاهان مرتعی و دارویی افزود: گیاهان علاوه بر تولید اکسیژن، در حفظ و نگهداری خاک و آب نقش مهمی دارند و تردد بیش از حد دام در مراتع و برداشت بی رویه گیاهان در طبیعت، آسیب‌های جبران ناپذیری به بافت خاک و رویشگاه‌ها می‌زند.
وی ضمن تأکید بر اهمیت مصرف گیاهان داروئی افزود : مردم باید سعی کنند از گیاهان دارویی که به صورت زراعی کشت می شوند، استفاده کنند. برداشت گیاهان دارویی از طبیعت شاید از نظر اقتصادی برای بهره برداران به صرفه باشد اما در کوتاه مدت برداشت بی رویه و غیر اصولی آنها باعث تخریب پوشش گیاهی می‌شود. بسیاری از سیل‌هایی که در شهرهای مختلف شاهد آن هستیم به علت از بین رفتن پوشش گیاهی آن مناطق بوده است.
صفی‌خانی در ادامه اشاره کرد : بر اساس تحقیقات گیاه‌شناسان، در ایران حدود ۸۰۰۰ گونه گیاهی پراکنش دارد که در بین آنها گونه‌هایی وجود دارند که رویشگاه آنها فقط کشور ایران است و به آنها گونه‌های انحصاری گفته می‌شود. در میان این گیاهان انحصاری، برخی گونه‌های گیاهی نادر هستند که رویشگاه آنها به یک یا چند رویشگاه کوچک محدود می‌شود. برخی گیاهان نیز نیمه انحصاری هستند که علاوه بر ایران فقط در یک یا دو کشور دیگر پراکنش دارند.
وی ادامه داد: در مجموع طبق آخرین اطلاعات، در ایران دو هزار و ۹۵۷ گونه گیاهی انحصاری و نیمه انحصاری وجود دارد که حدود ۳۰ در صد از کل گونه‌های گیاهی کشور را شامل می‌شود. حفظ گونه‌های گیاهی نادر، انحصاری و نیمه انحصاری از اهمیت بسیار برخوردار است زیرا در صورتی که این گونه‌ها در رویشگاه‌های محدودشان از بین بروند برای همیشه از فهرست گیاهان جهان حذف می‌شوند و تنوع زیستی جهان کاهش می‌یابد.
وی افزود : با تو جه به اهمیت تنوع زیستی و حفظ گونه‌های گیاهی به ویژه گونه‌های در حال انقراض، اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط زیست موسوم به IUCN با به بکارگیری معیارهایی مشخص، گیاهان را در چند طبقه حفاظتی تقسیم کرده است .
صفی خانی در ادامه گفت : در بین گونه های طبقه بندی شده، گونه‌های وجود دارند با طبقه حفاظتی "به شدت در خطر انقراض یا بحرانی"، "در خطر انقراض" و "آسیب پذیر" از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند زیرا چنانچه برنامه ریزی‌های صحیح برای حفاظت از این گونه‌ها انجام نشود حتی ممکن است در طبقات حفاظتی بالاتر یعنی "گونه های منقرض شده در طبیعت" یا "منقرض شده" قرار گیرند و برای همیشه از بین بروند.
وی با بیان اینکه طرح تحقیقاتی ملی تعیین جایگاه حفاظتی گونه‌های گیاهی ایران و به ویژه گونه‌های انحصاری در مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با همکاری مراکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان‌های کشور به انجام رسیده، اظهار کرد: بر اساس نتایج این طرح تحقیقاتی در استان همدان، از ۲۲۵ گونه گیاهی انحصاری ایران که پراکنش آنها در استان همدان گزارش شده است، ۱۹۵ گونه مورد ارزیابی قرار گرفته است و جایگاه حفاظتی برای آنها تعیین شده است که از این تعداد ۱۶۱ گونه در طبقه حفاظتی "بحرانی یا به شدت در خطر انقراض" و ۳۴ گونه در طبقه حفاظتی "در خطر انقراض" هستند و این زنگ خطر بزرگی برای تنوع زیستی گیاهی استان است.
دکتر صفی‌خانی به خطر گونه‌های مهاجم و کاشت گیاهان غیربومی در عرصه‌های منابع طبیعی نیز اشاره کرد و آن را از جمله مشکلات این حوزه برشمرد و افزود: گیاهان مهاجم گیاهانی هستند که بومی ایران نیستند و کاشت و پرورش آنها در منطقه در طولانی مدت مشکلات زیست‌محیطی به بار خواهد آورد. البته در خصوص استفاده از گونه‌های گیاهی بومی در برنامه‌های جنگلکاری و احیای مراتع استان آموزش های فراوانی داده شده است.
وی گفت: لازمه حفاظت از محیط زیست؛ منابع طبیعی و تنوع زیستی را توجه به زنگ خطر کاهش تنوع زیستی و پیامدهای جبران ناپذیر آن و داشتن یک برنامه هدفمند و جامع با ضمانت اجرایی در سطح کلان در کشور و با هماهنگی کامل دستگاه‌های اجرایی در این زمینه ذکر کرد و نقش آموزش و اطلاع رسانی در فرهنگ عمومی مردم در زمینه اهمیت حفظ تنوع زیستی را در صدر این مقوله دانست.
گزارش: محمد جواد صفری
