نابرابری اقتصادی و اجتماعی بر سلامت روان موثر است
به گزارش خبرگزاری سیناپرس، یکی از مواردی که در سند چشم‌انداز ایران در افق ۱۴۰۴، به آن تاکید زیادی شده، ارتقای شاخص‌های بهداشت جسمی و روانی و برخورداری از بالاترین سطح سلامت در منطقه است. این موضوع همچنین در سیاست‌های کلی نظام سلامت کشور نیز مورد تاکید قرار گرفته است.
در بین عوامل موثر در ایجاد سلامت، سهم ارائه خدمات سلامت ۲۵ درصد و سهم عوامل اقتصادی-اجتماعی به میزان ۵۰ درصد است. به همین خاطر از عوامل اقتصادی- اجتماعی به عنوان علت‌العلل بیماری‌ها یاد می‌شود. بنابراین ارتقای سطح سلامت و کاهش نابرابری در این عرصه تنها با ارائه خدمات سلامت امکان‌پذیر نیست و عوامل دیگری نیز در این زمینه مانند دسترسی مالی، فرهنگی، دسترسی اطلاعاتی، دسترسی جغرافیایی، ارزش‌ها و باورهای حاکم بر بیماران نیز باید مورد توجه قرار بگیرند.
از نظر سازمان جهانی بهداشت عوامل اقتصادی- اجتماعی تعیین‌کننده سلامت؛ مجموعه شرایطی است که افراد در آن متولد می‌شوند، رشد می‌کنند، زندگی می‌کنند و پیر می‌شوند و نابرابری در این موارد موجب نابرابری در سلامت افراد می‌شود.
بررسی‌ها نشان داده که مطالعات منتشر شده در ایران در مورد تعیین‌کننده‌های اقتصادی، اجتماعی سلامت و نابرابری‌ها، انگشت‌شمار هستند.
تهران به عنوان یکی از کلان‌شهرهای بزرگ دنیا با ۲۲ منطقه شهری محل سکونت انبوهی از جمعیت‌ها و قومیت‌های سراسر کشور است. همین موضوع باعث تفاوت‌های عمیقی بین خانواده‌های ساکن در آن به لحاظ شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شده است.
وجود این تنوع اقتصادی-اجتماعی در ساکنان کلان‌شهر تهران، موقعیت مناسبی را برای بررسی و شناسایی تاثیر نابرابری‌های اقتصادی، اجتماعی بر سلامت روان در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد. بر همین اساس پژوهشگران با انجام یک مطالعه ارتباط عوامل اقتصادی، اجتماعی با سلامت روان خانواده‌های ساکن شهر تهران را مورد بررسی قرار دادند.
در این مطالعه مقطعی که در سال ۱۳۹۶ انجام شد، ۶۵۰ خانواده ساکن کلان‌شهر تهران که حداقل یک سال سابقه سکونت دائم در یکی از مناطق ۲۲ گانه شهرداری تهران را داشتند، مورد بررسی قرار گرفتند.
در این پژوهش مناطق ۲۲ گانه شهرداری بر اساس موقعیت جغرافیایی به پنج ناحیه شمال، جنوب، غرب، شرق و مرکز تقسیم شدند و تعداد نمونه پژوهش در هر ناحیه متناسب با حجم خانوارهای ساکن در هر ناحیه انتخاب شد. این خانواده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه‌هایی که توسط سرپرست خانوار یا همسر وی تکمیل می‌شد، بررسی شدند.
در این پرسش‌نامه‌ها تاثیر شاخص‌های «سال‌های تحصیلی»، «شاخص توده بدنی»، «درآمد»، «وضعیت تاهل»، «وضع اشتغال»، «عدم استعمال دخانیات»، «بیمه درمانی»، «قومیت»، «منطقه سکونت»، «بُعد خانوار»، «مساحت سرانه مسکن»، «رفتار بهداشتی»، «بهره‌مندی از خدمات» و «سرمایه اجتماعی» بر شاخص‌های سلامت روان (نقش اجتماعی، عدم وجود اختلال‌های هیجانی، سلامت روان و سرزندگی) مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج این مطالعه نشان داد از بین متغیرهای اقتصادی و اجتماعی مورد بررسی چهار متغیر سال‌های تحصیل، رفتارهای بهداشتی (فعالیت فیزیکی منظم و عادت‌های غذایی سالم)، عدم استعمال دخانیات و سرمایه اجتماعی؛ ارتباط مثبت و معناداری با تمام شاخص‌های سلامت روان دارد.
همچنین در این مطالعه مشخص شد تاثیر عدم استفاده از دخانیات بر شاخص‌های سلامت روان، بیش‌تر از سایر متغیرهای اقتصادی و اجتماعی است.
پژوهشگران این تحقیق معتقدند باید در سیاست‌گذاری‌های سلامت روان در توسعه سرمایه اجتماعی در کلان‌شهرها، بر ترویج رفتارهای بهداشتی شهروندان و به ویژه استعمال دخانیات و اختلال‌های رفتاری مرتبط با آن تمرکز ویژه‌ای داشت.
در انجام این تحقیق سید مرتضی حسینی‌شکوه و محمد مسگرپور امیری؛ پژوهشگران اقتصاد سلامت مرکز تحقیقات مدیریت سلامت دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله، به همراه محمد عرب و سارا امامقلی‌پور؛ پژوهشگران مدیریت و اقتصاد بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه زمستان سال ۱۳۹۹ به صورت مقاله علمی با عنوان «نابرابری اقتصادی- اجتماعی و سلامت روان در تهران» در مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران منتشر شده است.
منبع:ایسنا
